Akcja pod Arsenałem
Wygląd
Akcja pod Arsenałem – akcja zbrojna Grup Szturmowych Szarych Szeregów o kryptonimie „Meksyk II” przeprowadzona 26 marca 1943 w pobliżu Arsenału u zbiegu ulic: Bielańskiej, Długiej i Nalewki w Warszawie. W jej wyniku uwolniono podharcmistrza Jana Bytnara „Rudego” oraz 20 innych więźniów przewożonych po przesłuchaniach z siedziby Gestapo w alei J. Ch. Szucha 25 do więzienia Pawiak przy ul. Dzielnej 24/26.
- Gdy wszyscy więźniowie wysypali się na ulicę, z głębi wozu ukazał się Janek gramoląc się na czworakach przez ławki. Ogolona głowa, twarz zielono-żółta, zapadnięte policzki, olbrzymi siniec pod okiem, sine uszy. Wielkie oczy szeroko otwarte, patrzące na nas. Porwaliśmy go na ręce. Każde dotknięcie go przez nas wywoływało krzyk bólu.
- Autor: Tadeusz Zawadzki ps. Zośka.
- Opis: Moment uwolnienia Jana Bytnara „Rudego”.
- Źródło: Akcja pod Arsenałem, dzieje.pl, 16 listopada 2010.
- – Jest! Jest! – wrzeszczy ucieszony głos. – Jest Rudy! Szalona radość, połączona z rozgorączkowaniem bitewnym, nie dostrzega zielonożółtego koloru twarzy Rudego, zapadniętych policzków, olbrzymiego sińca pod okiem, sinych uszu i patrzących na nich nieruchomo wielkich, otwartych oczu. Już go porwali na ramiona i niosą do czekającego samochodu.
- Autor: Aleksander Kamiński
- Źródło: Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec, wyd. „Śląsk” 1989, str. 133.
- Już drugi raz czyhaliśmy na więźniarkę. Tadeusz Zawadzki rozkazał mi, bym w restauracji, znajdującej się w pobliżu miejsca wyznaczonego na akcję, odebrał telefon. Hasło brzmiało: „Mąka jest już w drodze”. Byłem zły, że dostałem takie zadanie, bałem się, że zostanę wyłączony z działań, ale co było robić, z „Zośką” nie było żadnych dyskusji.
- Autor: Andrzej Wolski ps. „Jur”.
- Źródło: Akcja pod Arsenałem: odbić "Rudego" z rąk Gestapo, polskieradio24.pl, 26 marca 2022.
- Miałem dać znać, czy „Rudy” jedzie, czy też nie. Byłem w alei Szucha i widziałem go potwornie skatowanego, niesionego na noszach do więźniarki. Dałem sygnał bezpośrednio z budynku Gestapo. Strasznie się denerwowałem, bo zależało mi na czasie i musiałem skorzystać z telefonu, przy którym siedział Niemiec.
- Autor: Zygmunt Kaczyński (harcmistrz) ps. „Wesoły”.
- Źródło: Akcja pod Arsenałem: odbić "Rudego" z rąk Gestapo, polskieradio24.pl, 26 marca 2022.
- Mimo lat, jakie upłynęły od tych chwil, wydaje mi się, że pamiętam dobrze wszystkie szczegóły akcji. Najwyraźniej jednak rysuje mi się w pamięci obraz grupki uwolnionych. Trudno zapomnieć tę falę radości.
- Autor: Stanisław Broniewski ps. Orsza, dowódca akcji pod Arsenałem.
- Źródło: Akcja pod Arsenałem: odbić "Rudego" z rąk Gestapo, polskieradio24.pl, 26 marca 2022.
- Myśmy całe nasze siły skupili na odbiciu Janka Bytnara.
- Autor: Stanisław Broniewski ps. Orsza, dowódca akcji pod Arsenałem.
- Źródło: Akcja pod Arsenałem: odbić "Rudego" z rąk Gestapo, polskieradio24.pl, 26 marca 2022.
- Przez pierwsze chwile nie zwracałem nań uwagi, zmieniając wystrzelone magazyny i obserwując ulicę. Za chwilę obejrzałem się na Janka. (…) Na twarzy malował się uśmiech poprzez skurcz bólu. Wziął moją rękę w swoją dłoń i trzymał mocno. Dłonie miał czarne i spuchnięte. Mówił: „Tadeusz, ach Tadeusz, gdybyś wiedział”. Uspokajałem go mówiąc, „że za chwilę będzie w domu”. Po chwili: „Nie myślałem, że to zrobicie”.
- Autor: Tadeusz Zawadzki ps. Zośka.
- Opis: Moment uwolnienia Jana Bytnara „Rudego”.
- Źródło: Akcja pod Arsenałem, dzieje.pl, 16 listopada 2010.
- Samochód jechał bardzo szybko. Byłem ogromnie zdenerwowany, bo od momentu przejechania samochodu upłynęło, tak mi się wtedy wydawało, mnóstwo czasu, a nie słyszałem żadnych strzałów. Zacząłem podejrzewać, że akcja z jakichś powodów została przerwana. Ale wkrótce wszystko się zmieniło.
- Autor: Witold Bartnicki ps. „Kadłubek”.
- Źródło: Akcja pod Arsenałem: odbić "Rudego" z rąk Gestapo, polskieradio24.pl, 26 marca 2022.
- To byli ludzie wprost wyrwani ze szponów śmierci. To było wielkie szczęście tych bojowców, którym dane było brać udział w akcji, że mogli im pomóc.
- Autor: Stanisław Broniewski ps. Orsza, dowódca akcji pod Arsenałem.
- Źródło: Akcja pod Arsenałem: odbić "Rudego" z rąk Gestapo, polskieradio24.pl, 26 marca 2022.
- W pewnym momencie spostrzegłem, że od strony ulicy Długiej nadjeżdża niemiecki patrol policyjny na motocyklach. Siedziało na nich trzech żołnierzy. Nie wiedziałem, co zrobić, czy puścić ich wolno, czy zacząć strzelać. Decyzja była bardzo trudna. To był jeden z najtrudniejszych momentów mojego życia.
- Autor: Lech Suski ps. „Katoda”.
- Źródło: Akcja pod Arsenałem: odbić "Rudego" z rąk Gestapo, polskieradio24.pl, 26 marca 2022.
Zobacz też: