Barszcz

Barszcz – zupa pochodzenia ukraińskiego, popularna w krajach Europy Środkowej i Wschodniej.

Przysłowia

Barszcz bez kaszy – wdowiec; kasza bez barszczu – wdowa.
- Opis: przysłowie ukraińskie

Barszcz gęsty, gość częsty, sól gruba – gospodarza zguba.
- Opis: przysłowie polskie

Bez chleba – nie obiad; bez kapusty – nie barszcz.
- Opis: przysłowie ukraińskie

Gdy biedak chce się postawić, jada barszcz z piernikiem.
- Opis: przysłowie żydowskie

I na twarzy się nawet nie zmarszczy,
Gdy zaprosi oboje na barszczyk;
W barszczu będą trujące dwa grzyby
I otruje niechcący ich niby.
- Autor: Jeremi Przybora, Ballada jarzynowa (1961)

Nikanor Bosy napełnił wódką kieliszek, wypił, nalał znowu, wypił, nadział na widelec trzy dzwonka śledzia... i w tym właśnie momencie ktoś zadzwonił do drzwi. A właśnie żona wniosła wazę, z której buchała para. Wystarczyło raz tylko spojrzeć na tę wazę, by wiedzieć, że wewnątrz niej, w gęstwinie płomiennego barszczu znajduje się to, co najsmaczniejsze na świecie – kość szpikowa.
- Autor: Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata (1967)

Po kilku godzinach jazdy z gór, ku Polsce spuszczając się, przybyłem nakoniec do komory granicznej polskiej, i całując ziemię, na której się urodziłem, słodkie łzy radości wylewałem. Tam strażnik polski (...) dał mi wieczerzę polską, gdzie żądany barszcz narodowy mile witałem...
- Autor: Franciszek Karpiński, Pamiętniki (1898)

Ponieważ Maria na obiad mnie prosi
I wybór potraw mnie samemu daje:
Niech barszcz, co gęsto śmietana go rosi,
Z uszkami, z rurą na początku staje...
- Autor: Henryk Rzewuski, wierszowany wpis w imionniku Marii Szymanowskiej (1822)

Przepisy kulinarne, tak jak ptaki, ignorują granice państwowe. Tak jak Imperium Brytyjskie utrzymuje swoje kulinarne tętno, bijące w misce curry w Szkocji czy w kubku mocnej herbaty z mlekiem i z cukrem podawanej w przydrożnej gospodzie przy Szosie Karakorumskiej, tak jak Turcja Osmańska nadal wydaje fantomowe tchnienia w filiżankach błotnistej kawy od Saloników po Basrę, tak i niewyraźny zarys mocarstwa carsko-radzieckiego wciąż błyszczy w parze unoszącej się nad talerzami buraków i kapusty gotowanych w wywarze mięsnym oraz w miękkim odgłosie śmietany ześlizgującej się z łyżki do zupy, od Morza Czarnego po Japońskie, a na emigracji – od Brooklynu po Berlin.
- James Meek, Opowieść o barszczu (The story of borshch, 2008)

Przyczyny nieustających różnic w smaku tej potrawy pozostają niejasne. Nie zbadano ich do tej pory – również dlatego, że badacze zwykle odchylają się do tyłu, lekko odbekują, troszkę dumają, a potem milczkiem wysuwają miskę po dokładkę. A potem – seks i sen. Seks po kilku talerzach barszczu jest wyjątkowo dobry. Sen z posmakiem barszczu też niczego sobie... I dlatego badacze nie mogą do końca zgłębić uroku różnorodności smaków barszczu – ona jest nieskończona. Ja w całym w swoim życiu ugotowałam kilka tysięcy barszczów, z czego każdy inny.
- Autorka: Diana Makarowa, Wysoka poezja barszczu (Wysokaja poezija borszcza, 2013)

Rodzice solidaryzują się z przewrotem na Ukrainie. (…) Mama na znak solidarności przefarbowała włosy na marchewkę, a ja mam ugotować barszcz ukraiński. Zarządziła, że póki Ukraina nie będzie wolna, nie weźmiemy do ust niczego innego.
- Autorka: Joanna Fabicka, Seks i inne przykrości (2005)

To, że cudzoziemcy nazywają barszcz czy pierogi rosyjskimi potrawami narodowymi, można by jeszcze zrozumieć i wybaczyć, ale gdy okazuje się, że tę informację zaczerpnęli z radzieckich książek kucharskich albo z jadłospisów, robi się wstyd za naszych autorów i restauratorów, z taką ignorancją propagujących narodowe kuchnie naszych [radzieckich] narodów.
- Autor: Wiliam Pochliobkin, Kuchnie narodowe naszych narodów (Nacyonalnyje kuchni naszych narodow, 1978)

Tu Wojski skończył opis i laską znak daje,
I wnet zaczęli wchodzić parami lokaje
Roznoszący potrawy: barszcz królewskim zwany
I rosół staropolski sztucznie gotowany...
- Autor: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz (1834)