Michał Pietrzak

Michał Pietrzak (2018)

Michał Pietrzak (1929–2021) – polski prawnik, profesor nauk prawnych, profesor zwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego.

• Jest wiele podobieństw w kształtowaniu się ustroju Polski międzywojennej i obecnej III Rzeczypospolitej. W obu przypadkach najpierw ustrój budowano według najwyższych standardów demokracji i prawa, a potem, przy aprobacie dużej części społeczeństwa, wycofywano się z części z nich.
  • Źródło: Prof. Pietrzak: Demontaż państwa prawa jak po zamachu majowym, prawo.pl, 5 listopada 2018.
  • Zobacz też: II Rzeczpospolita, historia Polski

• Niestety świadomość obowiązywania zasady demokratycznego państwa prawnego wśród decydentów politycznych, poczynając od 1990 r. była raczej nikła, a nawet gdy ją dostrzegano, nie uznawano jej za przeszkodę w realizacji doraźnych celów politycznych. Zmiany normatywnego modelu państwa świeckiego, stworzonego przez ustawy wyznaniowe z 17 maja 1989 r., dokonywano w latach 1990–1993 nie w drodze zmian konstytucji i ustaw ale przez rozporządzenia, instrukcje a także decyzje organów administracyjnych.
  • Źródło: Michał Pietrzak, Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa 1999, s. 22.
  • Zobacz też: rozdział kościoła od państwa

• Państwo świeckie jest przeciwieństwem państwa wyznaniowego i zwykle konsekwencją rozdziału kościoła i państwa. Jego cechami są: awyznaniowość, czyli niezależność organizacyjna i funkcjonalna organów i instytucji państwowych od kościelnych, niekompetencja państwa do regulowania spraw natury religijnej, neutralność państwa i jego funkcjonariuszy, czyli obowiązek powstrzymywania się od zajmowania stanowiska w sprawach religijnych i światopoglądowych. Państwo świeckie nie żąda od obywateli ujawniania ich poglądów w sprawach religijnych, nie różnicuje praw obywateli według kryteriów religijnych, nie finansuje działalności religijnej związków wyznaniowych, jego działalność nie łączy się z obrzędami religijnymi. Świeckość państwa rozciąga się na szkoły publiczne, w których dopuszcza się prowadzenie nauki religii, jako przedmiotu dobrowolnego.
  • Źródło: Michał Pietrzak, Państwo świeckie, [w:] Wielka encyklopedia prawa, red. Eugeniusz Smoktunowicz, Białystok–Warszawa 2000, s. 616.
  • Zobacz też: państwo świeckie

• Po pierwsze zasada jedności władzy państwowej i odrzucenie zasady podziału władzy, co w konsekwencji podważa skuteczność kontroli przestrzegania prawa przez organy wykonawcze, sprzyja preferowaniu autokratycznych metod sprawowania władzy państwowej, uniemożliwia zagwarantowanie niezawisłości sądownictwa, podważa skuteczność ochrony prawa i swobód obywatelskich […]. Po drugie suwerenność ludu realizowana w praktyce przez jedną partię, której przyznaje się kierowniczą rolę, narusza zasadę równości praw politycznych wszystkich obywateli, zwłaszcza równego ich udziału w tworzeniu prawa. Po trzecie brak w konstytucji istotnych gwarancji niezawisłości sędziów oraz formalnych gwarancji wielu praw i swobód obywatelskich, zwłaszcza wolności koalicji oraz wolności słowa i prasy. […] Należy żywić nadzieję, że zapowiadana od lat osiemdziesiątych odnowa i demokratyzacja ustroju socjalistycznego pójdzie, i to w szybszym niż dotychczas tempie, w kierunku pełniejszego urzeczywistnienia modelu demokratycznego państwa prawnego.
  • Opis: fragment wykładu inauguracyjnego podczas uroczystości rozpoczęcia roku akademickiego 1988/1989 w Uniwersytecie Warszawskim
  • Źródło: Michał Pietrzak, Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa 1999, s. 14–15.
  • Zobacz też: państwo prawa, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

• Trybunał Konstytucyjny przekroczył swoje uprawnienia, tworząc wbrew obowiązującej konstytucji i ustawom, nowy model państwa świeckiego.
  • Opis: o orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego, które uznawały przepisy o wprowadzeniu nauki religii do szkół za zgodne z konstytucją
  • Źródło: Michał Pietrzak, Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa 1999, s. 22.
  • Zobacz też: bezstronność religijna, światopoglądowa i filozoficzna władz publicznych, państwo świeckie, Trybunał Konstytucyjny

O Michale Pietrzaku

• Jeszcze w marcu 1981 r. powstał pierwszy kompletny projekt ustawy o Trybunale Stanu, opracowany przez zespół pracowników Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego w składzie: Arnold Gubiński, Teresa Gardocka, Leszek Garlicki, Ryszard Piotrowski i Michał Pietrzak, który kierował pracami zespołu.
  • Autor: Kamil Niewiński, Geneza i pozycja ustrojowa Trybunału Stanu w PRL, „Miscellanea Historico-Iuridica”, 12, 2013, s. 282.