Wisława Szymborska

Wisława Szymborska (2009)

Wisława Szymborska (1923–2012) – polska poetka, felietonistka, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1996). Dama Orderu Orła Białego. Członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989) i Polskiej Akademii Umiejętności (1995).

Cytaty z odczytu noblowskiego Poeta i świat

• Podobno w przemówieniu pierwsze zdanie jest zawsze najtrudniejsze. A więc mam je już poza sobą…

• Natchnienie, czymkolwiek ono jest, rodzi się z bezustannego nie wiem.

• W języku poezji, gdzie każde słowo się waży, nic już zwyczajne i normalne nie jest. Żaden kamień i żadna nad nim chmura. Żaden dzień i żadna po nim noc. A nade wszystko żadne niczyje na tym świecie istnienie.

• Wszelka wiedza, która nie wyłania z siebie nowych pytań, staje się w szybkim czasie martwa.

• Wygląda na to, że poeci będą mieli zawsze dużo roboty.

Cytaty z utworów

Koniec i początek (1993)

• Ktoś tutaj był i był, a potem nagle zniknął i uporczywie go nie ma.
  • Źródło: Kot w pustym mieszkaniu

• Może to wszystko
  dzieje się w laboratorium?
  Pod jedną lampą w dzień
  i miliardami w nocy?
  • Źródło: Może to wszystko

• Nic darowane, wszystko pożyczone.
  Tonę w długach po uszy.
  Będę zmuszona sobą
  zapłacić za siebie,
  za życie oddać życie.
  • Źródło: Nic darowane

• Nic się nie zmieniło.
  Przybyło tylko ludzi,
  obok starych przewinień zjawiły się nowe,
  rzeczywiste, wmówione, chwilowe i żadne,
  ale krzyk, jakim ciało za nie odpowiada,
  był, jest i będzie krzykiem niewinności,
  podług odwiecznej skali i rejestru.
  • Źródło: Tortury
  • Zobacz też: tortury

• Nie jest jak inne uczucia.
  Starsza i młodsza od nich równocześnie.
  Sama rodzi przyczyny,
  Które budzą ją do życia.
  • Źródło: Nienawiść
  • Zobacz też: nienawiść

• Nie licząc szkół, gdzie się musi,
  i samych poetów,
  będzie tych osób chyba dwie na tysiąc.
  • Źródło: Niektórzy lubią poezję

• Nie ma od niej ucieczki,
  bo w każdej nam towarzyszy.
  • Źródło: Jawa

• Spójrzcie, jaka wciąż sprawna,
  jak dobrze się trzyma
  w naszym stuleciu nienawiść.
  Jak lekko bierze wysokie przeszkody.
  Jakie to łatwe dla niej – skoczyć, dopaść.
  • Źródło: Nienawiść

• Umrzeć – tego się nie robi kotu.
  Bo co ma począć kot
  w pustym mieszkaniu.
  • Źródło: Kot w pustym mieszkaniu

• Współczucie czy kiedykolwiek
  pierwsze dobiło do mety?
  • Źródło: Nienawiść

Ludzie na moście (1986)

• Jesteśmy dziećmi epoki,
  Epoka jest polityczna.
  • Źródło: Dzieci epoki

• Miał być lepszy od zeszłych nasz wiek XX.
  Już tego dowieść nie zdąży.
  • Źródło: Schyłek wieku

• Wolę brać pod uwagę nawet tę możliwość,
  że byt ma swoją rację.
  • Źródło: Możliwości

Tom Sól (1962)

• Historia zaokrągla szkielety do zera.
  Tysiąc i jeden to wciąż jeszcze tysiąc.
  Ten jeden, jakby go wcale nie było
  • Źródło: Obóz głodowy pod Jasłem
  • Zobacz też: historia

• Mój wyścig z suknią nadal trwa.
  A jaki ona upór ma!
  A jak by ona chciała przeżyć!
  • Źródło: Muzeum

• Nie być bokserem, być poetą,
  mieć wyrok skazujący na ciężkie norwidy,
  z braku muskulatury demonstrować światu
  przyszłą lekturę szkolną – w najszczęśliwszym razie –
  • Źródło: Wieczór autorski

• Przechodniu, wyjmij z teczki mózg elektronowy
  i nad losem Szymborskiej podumaj przez chwilę.
  • Źródło: Nagrobek

• Są talerze, ale nie ma apetytu.
  Są obrączki, ale nie ma wzajemności
  od co najmniej trzystu lat.
  • Źródło: Muzeum

• Tu leży staroświecka jak przecinek
  autorka paru wierszy. Wieczny odpoczynek.
  • Źródło: Nagrobek

Tom Sto pociech (1967)

• Bez mojej woli nawet liść nie spadnie
  ani źdźbło się nie ugnie pod kropką kopytka.
  
  Jest więc taki świat,
  nad którym los sprawuję niezależny?
  Czas, który wiążę łańcuchami znaków?
  • Źródło: Radość pisania

• Radość pisania.
  Możność utrwalania.
  Zemsta ręki śmiertelnej.
  • Źródło: Radość pisania

• Zbudziłam się. Otwarłam oczy.
  Dotknęłam świata jak rzeźbionej ramy.
  • Źródło: Pamięć nareszcie

Tom Wołanie do Yeti (1957)

• Czas własną głowę w ręce brać
  mówiąc jej: Biedny Yorik, gdzież twoja niewiedza,
  gdzież twoja ślepa ufność, gdzież twoja niewinność
  twoje jakoś to będzie, równowaga ducha
  pomiędzy niesprawdzoną a sprawdzoną prawdą?
  • Źródło: Rehabilitacja

• Korzystam z najstarszego prawa wyobraźni (…).
  • Źródło: Rehabilitacja

• Nic dwa razy się nie zdarza
  i nie zdarzy. Z tej przyczyny
  zrodziliśmy się bez wprawy
  i pomrzemy bez rutyny.
  • Źródło: Nic dwa razy

• Nie skacz w biegu, imię Dawida.
  Tyś jest imię skazujące na klęskę,
  niedawane nikomu, bez domu,
  do noszenia w tym kraju zbyt ciężkie.
  
  Syn niech imię słowiańskie ma,
  bo tu liczą włosy na głowie,
  bo tu dzielą dobro od zła
  wedle imion i kroju powiek.
  
  (…)
  Nie skacz. Noc się rozlega jak śmiech
  i przedrzeźnia kół stukanie na torach.
  • Źródło: Jeszcze

• Tyle wiemy o sobie,
  ile nas sprawdzono.
  Mówię to wam
  ze swego nieznanego serca.
  • Źródło: Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej

• Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią im się płaci.
  • Źródło: Rehabilitacja

• Yeti, nie tylko zbrodnie
  są u nas możliwe.
  Yeti, nie wszystkie słowa
  skazują na śmierć.
  Dziedziczymy nadzieję –
  dar zapominania.
  (…)
  Yeti, o zmroku
  zapalamy światło.
  • Źródło: Z nieodbytej wyprawy w Himalaje
  • Zobacz też: zbrodnia, nadzieja, światło

• Żaden dzień się nie powtórzy,
  Nie ma dwóch podobnych nocy,
  Dwóch tych samych pocałunków,
  Dwóch jednakich spojrzeń w oczy.
  • Źródło: Nic dwa razy

Tom Wszelki wypadek (1972)

• Czytamy listy umarłych jak bezradni bogowie,
  ale jednak bogowie, bo znamy późniejsze daty.
  • Źródło: Listy umarłych

• Jeśli istnieje waga, szale się nie chwieją.
  Jeśli jest sprawiedliwość, oto ona.
  
  Umrzeć ile konieczne, nie przebrawszy miary.
  Odrosnąć ile trzeba z ocalonej reszty.
  • Źródło: Autotomia

• Miłość szczęśliwa. Czy to jest konieczne?
  Takt i rozsądek każą milczeć o niej
  jak o skandalu z wysokich sfer Życia.
  Wspaniałe dziatki rodzą się bez jej pomocy.
  Przenigdy nie zdołałaby zaludnić ziemi,
  zdarza się przecież rzadko.
  
  Niech ludzie nie znający miłości szczęśliwej
  twierdzą, że nigdy nie ma miłości szczęśliwej.
  
  Z tą wiarą lżej im będzie i żyć, i umierać.
  • Źródło: Miłość szczęśliwa

• Nie umiem się nadziwić, namilczeć się temu.
  Posłuchaj,
  Jak mi prędko bije twoje serce.
  • Źródło: Wszelki wypadek

• Przepaść nas nie przecina.
  Przepaść nas otacza.
  • Źródło: Autotomia

• Przypadek zagląda nam głęboko w oczy. (…)
  Chce nam się wołać,
  jaki świat jest mały.
  jak łatwo go pochwycić
  w otwarte ramiona.
  I jeszcze chwilę wypełnia nas radość
  rozjaśniająca i złudna.
  • Źródło: Seans

C

• Czasem to wielki pech być nieboszczykiem.
  • Zobacz też: pech

• Człowiek, który nie poczuł smaku swoich łez – nie jest prawdziwym człowiekiem.
  • Zobacz też: człowiek

• Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła.
  • Zobacz też: książka

D

• Dopóki ta kobieta z Rijksmuseum
  w namalowanej ciszy i skupieniu
  mleko z dzbanka do miski
  dzień po dniu przelewa,
  nie zasługuje Świat
  na koniec Świata
  • Źródło: Vermeer
  • Zobacz w Wikipedii: Mleczarka

G

• grób w którym leży ten
  nowego człowieczeństwa Adam
  wieńczony będzie kwiatami
  z nieznanych dziś jeszcze planet.
  • Źródło: Lenin

J

• Jeden leśniczy w leśnej dziczy
  (nazwisko, adres się nie liczy)
  każdego roku (mniejsza z datą)
  na trzeźwo (choć nie ręczę za to)
  jak jeleń na polanie ryczy.
  • Źródło: Rymowanki dla dużych dzieci

K

• Każdy przecież początek
  to tylko ciąg dalszy,
  a księga zdarzeń
  zawsze otwarta w połowie.
  • Źródło: Miłość od pierwszego wejrzenia

• Kiedy wymawiam słowo Przyszłość,
  pierwsza sylaba odchodzi już do przeszłości.
  • Źródło: Trzy słowa najdziwniejsze…

• Ktoś powiedział, że ludzie głupieją hurtowo i mądrzeją detalicznie. Dlatego kochamy i popieramy przypadki detaliczne.

L

• Los okazał się jak dotąd dla mnie łaskawy.
  Mogła mi nie być dana pamięć dobrych chwil,
  Mogła mi być odjęta skłonność do porównań.
  Mogłam być sobą – ale bez zdziwienia,
  A to by oznaczało, że kimś całkiem innym.
  • Źródło: W zatrzęsieniu

M

• Miasto socjalistyczne – miasto dobrego losu.
  • Źródło: Na powitanie budowy socjalistycznego miasta

• Można nie kochać cię – i żyć,
  Ale nie można owocować.
  • Źródło: Gawęda o miłości do ziemi ojczystej z tomiku Pytania zadawane sobie (1954)

N

• Nad całym Twoim życiem
  i moim, jeszcze nie całym,
  paradują w przepychu, jak paradowały.
  
  Nie mają obowiązku razem z nami ginąć
  Nie muszą być widziane, żeby płynąć.
  • Źródło: Chmury z tomiku Chwila, 2002

• Najpierw minie nasza miłość,
  potem sto i dwieście lat,
  potem znów będziemy razem:
  komediantka i komediant,
  • Źródło: Buffo

• Nic nie pójdzie z jego życia w zapomnienie.
  Jego Partia rozgarnia mrok.
  • Opis: o Józefie Stalinie po jego śmierci.
  • Źródło: Ten dzień

• Nie potrafię czytać wiersza za wierszem za jednym zamachem. (…) Uważam, że tylko byle jakie książki można przekartkować w 30 minut.
  • Źródło: list do Czesława Miłosza z 6 października 2000 [w:] Wisława Szymborska, Czesław Miłosz, Pod dyskretną opieką Wielkich Mocy: listy i nie tylko, Wydawnictwo Znak, Kraków 2024, ISBN 978-83-8367-156-7, s. 192.

• Nie znam mowy ludu Turkmenii –
  myślę tylko, że słowo „Październik”
  znaczy tyle co woda źródlana
  pragnącemu z miłością podana.
  • Źródło: Amu-Daria

• Nie znam roli, którą gram,
  wiem tylko, że jest moja, niewymienna.
  • Źródło: Życie na poczekaniu

• Nie żegnająca, nie żegnana
  na pomoc dzieciom biegnie sama,
  patrzcie, wynosi je w ramionach,
  zapada w ogień po kolana,
  łunę w szalonych włosach ma.
  • Źródło: Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej, poezja.org, data dostępu: 30 czerwca 2018

• Nikt w rodzinie nie umarł z miłości.
  Co tam było to było, ale nic dla mitu.
  • Źródło: Album

O

• Oto Partia – ludzkości wzrok.
  Oto Partia: siła ludów i sumienie.
  • Źródło: Ten dzień

P

• Partia. Należeć do niej,
  z nią działać, z nią marzyć,
  z nią w planach nieulękłych,
  z nią w trosce bezsennej,
  wierz mi, to najpiękniejsze,
  co się może zdarzyć
  • Źródło: Wstępującemu do partii

• Przechodniu, wyjmij z teczki mózg elektronowy
  i nad losem Szymborskiej podumaj przez chwilę.
  • Źródło: Nagrobek

• Pytania brzmią ostro,
  ale tak właśnie trzeba
  bo wybrałeś życie komunisty
  i przyszłość czeka
  twoich zwycięstw
  • Źródło: Wstępującemu do partii

S

• Samokrytyczny szakal nie istnieje.
  Szarańcza, aligator, trychina i giez
  żyją jak żyją i rade są z tego.
  • Źródło: Pochwała złego o sobie mniemania

• Sto kilogramów waży serce orki, ale pod innym względem lekkie jest.
  • Źródło: Pochwała złego o sobie mniemania

• Szymborska – gips. Łaskawy los
  obtłukł ją trochę, zwłaszcza nos.
  • Źródło: Galeria pisarzy krakowskich

Ś

• Świat jest tak wielki, że wszystko jest szczegółem.

U

• Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią im się płaci.
  • Źródło: Przechodniu, pochyl czoła

W

• W nas – tłuszcze, nerwy, żyły, śluzy i sekretności. I jest nam odmówiony idiotyzm doskonałości.
  • Źródło: Cebula

• Wielka tama bieg twój odmieni.
  Na urodzaj pustynnej Turkmenii.
  • Źródło: Amu-Daria

• Większość ludzi nie zawraca sobie głowy samodzielnym myśleniem – bo nie może albo nie chce – i w rezultacie łatwo pada ofiarą zbiorowych sugestii.
  • Źródło: Wisława Szymborska: lustracja przyniosła więcej szkód niż dobrodziejstw (wywiad dla włoskiego dziennika „La Repubblica”), wp.pl, 23 kwietnia 2010.
  • Zobacz też: myślenie, sugestia

Ż

• Żegnamy się dzisiaj z poetą, ale nie żegnamy się z jego poezją. Ona nas wszystkich tutaj obecnych i wszystkich nieobecnych, przeżyje na pewno.
  • Źródło: przemówienie na pogrzebie Czesława Miłosza, cytat za: wiadomosci.wp.pl

• Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

O Wisławie Szymborskiej

• Braknie mi Ciebie w moim narożniku
  mimo że nigdy nie stąpałaś po ringu.
  Pozostaną wiersze.
  „Dziękuję” to za mało…
  • Autor: Andrzej Gołota, polskieradio.pl, 8 lutego 2012

• Jestem jej wielkim wielbicielem. Przeczytałem wszystko co napisała i czytam w kółko. Ja jestem uważany za dowcipnego i zabawnego człowieka, ale to jej dowcip góruje nad moim. Jest niezmiernie dowcipną poetką, mądrą. Ma wielki wkład w moje zadowolenie z życia. (…) To jest czysta przyjemność. Czytasz wiersze i delektujesz się czytaniem niesłychanie dramatycznych, ale jednocześnie zabawnych i ironicznych poezji. (…) Ona jest w stanie uchwycić najbardziej wzruszające momenty życia i jego smutek i jednocześnie pozostać optymistką. Ja tego nie potrafię. Mogę pisać o smutku i jego istocie, ale gdy to robię złoszczę się i czuję się rozgoryczony, nie potrafię być ponad to, a ona to potrafi. (…) Wiele jej wierszy miało wpływ na mnie. A ten [Odzież] najbardziej ponieważ jestem hipochondrykiem. Uderzył mnie tak mocno, że czasami budzę się w nocy i myślę o nim i znowu go przeżywam, bo jego treść ma dla mnie ogromne znaczenie. (…) Posiadanie tego sprawia mi olbrzymią przyjemność i znaczy dla mnie znacznie więcej niż te wszystkie głupie, złote statuetki, które dają mi w branży filmowej. (…) Ona pasuje dokładnie do mojej definicji artysty. Głębokiego i przenikliwego, ale pamiętającego jednocześnie o tym, że jego zadaniem jest zabawianie widza. I ona to właśnie robi. (…) Czuję się zaszczycony, że wie o moim istnieniu.
  • Autor: Woody Allen, Czasami życie bywa znośne
  • Opis: Szymborska zrobiła kolaż dla Woody’ego Allena i innych.

• Otóż Polska jest krajem wyrafinowanych intelektualnie poetek.
  • Autor: Czesław Miłosz, Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwościach naszego wieku, Instytut Literacki, Paryż 1983, s. 45.
  • Opis: w wykładzie III. Lekcja biologii, w którym przedstawia wiersz Autotomia (z tomu Wszelki wypadek, 1972)

• Poezja Szymborskiej jest, rzecz jasna, prosta, ale mocno cię nokautuje i sprawia, że zanurzasz się w samo sedno życia.
  • Autor: Jaume Cabré
  • Źródło: Michał Hernes, O „Polonii” i „Cracovii” w katalońskiej telewizji, esensja.pl, 12 kwietnia 2013

• (…) Szymborska pisze wyłącznie wiersze ważne i bardzo ważne.
  • Autor: Krzysztof Masłoń, Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono, „Rzeczpospolita”, 2 lutego 2012

• Wisława kochała ludzi i lubiła ich kochać. Dlatego tak wiele i tak pięknie pisała o miłości.
  Kochała życie, choć była to miłość bez złudzeń. Dlatego tak wiele, tak przenikliwie pisała o śmierci.
  • Źródło: Adam Michnik, Miłość bez złudzeń, „Gazeta Wyborcza” nr 27 (7452), 2 lutego 2012, s. 2.

• Wisława Szymborska była mi bliska jako poetka i jako człowiek, z tym że to są dwie różne rzeczy. Wyraźnie byłem pod niesłychanym urokiem jej osoby także, bo to był ktoś niepodobny do żadnej innej osoby. Była taką wielką damą, ale damą nie arystokratyczną, tylko intelektualną. Rzadko się spotyka kogoś, kto jest tak bardzo sobą. Ona w sposób niezmiernie silny była sobą; nie dało się jej pomylić z nikim innym i to było nadzwyczajne.
  • Autor: Adam Zagajewski, Zagajewski o Szymborskiej: zapamiętam ją w uśmiechu, wiadomosci.gazeta.pl, 2 lutego 2012

• Wisława Szymborska powiedziała mi, że trzeba czytać tak, jakby się głośno myślało. Wtedy słowo nie traci swojej mocy i sensu.
  • Autor: Anna Dymna, „Gazeta Wyborcza”, Kraków, 22 września 2004
  • Zobacz też: poezja

• Wisława Szymborska. Nie tylko poetka, lecz także filozof i mędrzec. Często w jednym jej zdaniu odnajduję coś, o czym myślę pół życia. Czytam i dziękuję, że dane są mi te zdania, klucze otwierające tyle pozamykanych drzwi.
  • Autor: Magda Umer, „Zwierciadło” nr 3/1925, marzec 2007