Władysław Studnicki

Władysław Studnicki (1867–1953) – polski polityk i publicysta orientacji proniemieckiej.

Tragiczne manowce. Próby przeciwdziałania katastrofom narodowym 1939–1945

Od roku 1934 Niemcy starały się utrzymywać przyjazne stosunki z Polską. Hitler deklarował, że nie można zabronić dostępu do morza 30 milionowemu narodowi. Z racji naturalnego geograficznego położenia Niemcy oraz Polacy są sąsiadami i dlatego należy kształtować przyjazne stosunki między nimi. W roku 1936 każdy Niemiec powtarzał słowa Führera. Dzięki odprężeniu stosunków między naszymi krajami, Polska odniosła kilka sukcesów: podjęcie kontaktów dyplomatycznych z Litwą, Zaolzie, i, jako najważniejsza sprawa, wspólna granica z Węgrami. Gdyby wojna wybuchła w roku 1938, to Polska, zdecydowana na opór wobec wkraczających wojsk sowieckich, znalazłaby się w tym samym obozie co Niemcy. Polityce naszej jednak brakowało konsekwencji.

Pawiak to miniaturowe odzwierciedlenie władz okupacyjnych oraz polskiego podziemia. Na początku roku 1941 nadzorujący gestapowcy uzbrojeni w gumowe pałki, którymi walili bez sensu na prawo i lewo, wykazywali wielkie okrucieństwo. W końcu marca przyszedł nowy dyrektor więzienia. Na jego rozkaz dozorcy złożyli pały na stos i podpalili je. Po tej scenie powiedział: „Tego więcej na Pawiaku nie będzie!” Pięć miesięcy później jego samego nie było już na Pawiaku, a pały nadal rozdawały ciosy. Mimo to stosunki były jeszcze znośne, polscy dozorcy konspirujący z więźniami byli życzliwi. Towarzysze niedoli przyjęli mnie serdecznie; zanim otrzymałem paczki z domu, przyniesiono mi najróżniejsze „środki żywności”. Ludzie przychodzili do mnie rozmawiać, cały jeden wieczór spędziłem z profesorem Rybarskim; wtedy jeszcze nie wiedzieliśmy, że wkrótce zostanie wywieziony [do Auschwitz].

>>Jeżeli Niemcy zostaną zwyciężeni przy kooperacji koalicji z Rosją sowiecką, musi ona być wynagrodzona, a może być wynagrodzoną tylko naszym kosztem<< [...] Co więc powinna w tej sytuacji zrobić Polska? Odpowiedź Studnickiego była prosta: natychmiast dojść do porozumienia z Niemcami.[...] Porozumienie to miałoby się oprzeć na zobowiązaniu do neutralności podczas ich ataku na Francję oraz wyrażeniu natychmiastowej zgody na powrót Gdańska do Rzeszy i budowę autostrady przez Korytarz.
- Opis: Cytat z memoriału Studnickiego rozesłanego 5 maja 1939 do członków rządu, wybitnych osobistości i generalicji II Rzeczypospolitej i następujący po nim komentarz Piotra Zychowicza.
- Źródło: Piotr Zychowicz: Pakt Ribbentrop-Beck, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2019, s. 327-328.