Władysław III Warneńczyk

Władysław III Warneńczyk (1424–1444) – król Węgier i Polski z dynastii Jagiellonów od 1434 do śmierci w bitwie pod Warną.

O Władysławie Warneńczyku

Był król Władysław urody średniej, czarnych włosów, a oczu, wdzięczny na wejrzeniu, śniadej płci i oblicza.
- Autor: M. Bielski, Kronika (...) niegdyś w Krakowie drukowana teraz z nowu z doprowadzeniem aż do Augusta III przedrukowana. Warszawa 1764

I szanują go Bułgarzy
I nas – dzięki niemu – cenią,
Więc na czarnomorskiej plaży
Kłaniam się królewskim cieniom.
- Autor: Andrzej Waligórski, Rapsod o Warneńczyku

Krótkie (…) życie Władysława III (…), a szczególnie jego śmierć na przedpolach Warny były i są nadal oceniane całkowicie odmienne w historiografii. Jedni widzą w nim niedorosłego młodzieniaszka, ulegającego w Polsce wpływom Zbigniewa Oleśnickiego, na Węgrzech zaś Jana Hunyadyego (…), marionetkę zgoła dającą się powodować (…) Julianowi Cesariniemu; inni szlachetnego władcę, ostatniego krzyżowca przepojonego ideą walki o wiarę świętą, broniącego do ostatka chrześcijaństwa i cywilizacji europejskiej. Obok spiżowego posągu króla bez skazy, funkcjonował inny: władcy-krzywoprzysiężcy, który złamał po kilku dniach rozejm zawarty z Turkami, zapalczywego młokosa, winnego klęski warneńskiej. Na progu bieżącego stulecia, gdy świadomość historyczna zaczęła stanowić ważny element więzi szerszych warstw społecznych, walczono zajadle o Warneńczyka, ubolewając, że podania o krzywoprzysięstwie króla „przeszły z uczonych dzieł do podręczników przeznaczonych dla użytku młodzieży, a nawet dziatek”. Było więc imię Władysława wykorzystywanie niejednokrotnie w rozlicznych utarczkach i polemikach ideowych: religijnych i narodowych przede wszystkim, a jego „życie pośmiertne”, legenda o nim, jest równie ciekawa jak życie doczesne.
- Autor: Rafał Karpiński, Władysław III Warneńczyk w: Poczet królów i książąt polskich, wyd. Czytelnik, Warszawa 1991, s. 287.

Nikt, zdaje się, nie wpadł dotychczas na myśl, aby serię walecznych Polaków, których można przypisać dewizie „Za wolność naszą i waszą”, otwierać postacią Władysława Warneńczyka. Przykład zaś jest – na bez mała czterysta lat przed powstaniem tego hasła – typowy, skoro tego bohatera dwu narodów uczczono mauzoleum z wieczną wartą w bułgarskim mieście, a u nas nadal cieszy się sławą młodzieniaszka-rycerza. Dzielne stawianie czoła – nawet przegraną bitwą – zalewowi groźnych sił muzułmańskich miało, jak tego chcieli zwolennicy wyprawy, również znaczenie dla Polski, której królem był, idący na pohańca, Władysław, zarazem pan Węgier. Jednakże przeciwników tej koncepcji mamy więcej, a raczej: silniej do rozumu przemawiających, bo zwyczajem realistów sięgają oni po gołe, okrutnie jednoznaczne fakty, dużo mniej zaś i rzadziej po szumne-dumne hasła.
- Autor: Szymon Kobyliński, Tajemnice pocztu Matejki, Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia, Warszawa 1984, s. 82.

Świadectwa współczesnych przedstawiają nam Władysława jako młodzieńca pełnego cnót rycerskich, gorąco pobożnego, skromnych potrzeb, ustępliwego charakteru, jednającego sobie ludzi, mimo braku urody, miłym obejściem, ale za to, mimo dobrych chęci, bez własnego zdania, łatwo ulegającego wpływom postronnych. Śmierć bohaterska podniosła urok młodocianego monarchy, który ani jako wódz, ani jako polityk się nie zaznaczył, bo zaznaczyć nie mógł; Władysław, wstępujący w szesnastym roku życia na ziemię węgierską, a w dwudziestym kładący młodą głowę na pobojowisku, był na to zbyt młody; otwierało się dopiero przed nim życie. Tym bardziej wszakże zaznacza się tragiczność jego losów, jako ofiary stosunków, w których wirze się znalazł, a których ciężarowi i podołać jeszcze nie mógł.
- Autor: Jan Dąbrowski, Dzieje Polski średniowiecznej. T. 2. (od roku 1333-1506). Kraków 1926

Warneńczyk jest typowym przykładem człowieka-legendy, który stał się sławny przez swoją śmierć, a nie przez swoje życie. Bezwolny i lekkomyślny monarcha wykreowany został na międzynarodowego bohatera, obrońcę wiary i rycerza bez skazy.
- Źródło: Jerzy Jankowski, Monarsze sekrety

Władca, nad którego żaden wiek nie widział ani podobno nie ujrzy nigdy większego obrońcy wiary chrześcijańskiej, gorliwszego wyznawcy Kościoła świętszego monarchy.
- Źródło: Jana Długosza Kanonika Krakowskiego Dziejów Polskich ksiąg dwanaście. Przekład K. Mecherzyńskiego. T. 4: Księgi XI, XII. Kraków 1869