Ucieczka z kina "Wolność"

Janusz Gajos (odtwórca roli cenzora)

Ucieczka z kina „Wolność” – polski dramat psychologiczny z 1990 roku w reżyserii Wojciecha Marczewskiego i z jego scenariuszem.

• A co to ma być? Anita Ekberg?
  • Postać: malarz tworzący plakat na billboardzie
  • Opis: na sugestię, że powinien namalować większy biust reklamowanej aktorce.

• A jakby panu aktor z ekranu zabronił palić, to jakby się pan poczuł?
  • Postać: cenzor

• Bo jeżeli nie godność, to co człowiekowi w życiu pozostaje?
  • Postać: profesor-ojciec Małgorzaty

• Cenzura jest potrzebna. Cenzura jest sztuką. Dobry cenzor powinien być artystą. Poza tym to jest gra… to jest gra! Jeżeli ktoś na przykład napisze „Precz z komuną!”, to wiadomo, że trzeba to wykreślić, a jeżeli ktoś napisze „Bydło!”, to już należy się zastanowić, czy to się odnosi do obory czy to władzy. Tak więc te banały o inkwizycji i demokracji zostawmy sobie na razie na inną okazję. Nie wiem, czy Państwo sobie zdają sprawę, że z chwilą zlikwidowania cenzury jako instytucji obowiązek cenzurowania spadnie na was.
  • Postać: cenzor
  • Opis: pierwsze słowa wypowiedziane w filmie (do dziennikarzy).

• Chcę wiedzieć, dlaczego mój ojciec tak potwornie się ześwinił, i dlaczego nie ma siły, aby się z tego podnieść.
  • Postać: córka cenzora
  • Opis: w rozmowie z własnym ojcem.

• Ci z ekranu mówią naprawdę to, co chcą?
  • Postać: sekretarz

• Czekają na cud. Wierzą, że Bóg się nad nimi zlituje, da im nowe żony, lepsze dzieci. (…) Chcą zmienić swoje życie, tak jak ci na ekranie
  • Postać: cenzor
  • Opis: o wymachującym polską flagą tłumie maszerującym przed kinem.

• Ja nie lubię tego słowa, bo to jest bałamutne, ale oni uwierzyli, że są wolni.
  • Postać: jeden z mężczyzn zajmujących się problemem kina „Wolność”
  • Opis: o zjawisku, w wyniku którego bohaterowie jednego filmu przechodzili do drugiego.

Uwaga: W dalszej części znajdują się słowa powszechnie uznawane za wulgarne!

• Ja też się cieszę. Prawdę mówiąc mam to wszystko w dupie.
  • Postać: profesor-ojciec Małgorzaty

• Jeszcze raz pan powie „być może”, to wyrzucę pana za drzwi.
  • Postać: cenzor
  • Opis: w rozmowie z pracownikiem.

• Kino musi mieć jakiś wymiar (…), jakąś wyobraźnię (…). Jesteśmy przerażająco prowincjonalni.
  • Postać: krytyk
  • Opis: komentując stan polskiego kina w ogóle.

• Lubię rozmawiać o konkretach – jak nie ma konkretów, to nie ma w ogóle o czym rozmawiać!
  • Postać: sekretarz
  • Opis: w rozmowie z cenzorem.

• (…) ludzie przestali się buntować, więc zaczęła się buntować materia.
  • Postać: cenzor

• Stop! Ja się po prostu nie zgadzam. Mało tego! Ja zabraniam. Kategorycznie zabraniam. Zabraniam, proszę pani, wszystkim kierownikom kina śpiewać, zabraniam aktorom odmawiać i umierać… gdzie?! Zabraniam jeść watę! Czy pani to rozumie?! Chryste panie!…
  • Postać: cenzor

• Tylko żebyś pan nie fałszował!
  • Postać: cenzor
  • Opis: do kierownika kina, który pragnie śpiewać.

• Uciekać! Dobre sobie – w tym kraju nie ma gdzie!
  • Postać: Raskolnikow

• Wstydzi się swojego ojca bardziej niż swoich pierwszych miesiączek.
  • Postać: była żona cenzora
  • Opis: o ich dziecku.

O filmie

• Cenzor Gajosa jest człowiekiem wyraźnie zawiedzionym, praca skazuje go na ostracyzm, stąd w rozmowach unika spojrzenia prosto w oczy. Nie przynosi ona ani specjalnego dostatku – sądząc po skromnym zadymionym mieszkaniu – ani satysfakcji. Wciąż czuje się zmęczony, boli go głowa i chętnie sięga po kieliszek. Gajos pokazuje, jak w niezbyt lotnym człowieku budzi się, jeśli nie sumienie, to wrażliwość, sublimując niegdysiejsze artystyczne ambicje w akt świadomego wyboru wolności.
  • Autor: Elżbieta Zaniewicz, Janusz Gajos. Nie grać siebie, Świat Książki, Warszawa 2002

• Postać cenzora nie cieszy się u naszych twórców szczególnym wzięciem. Trudno się dziwić. Nawet diabelskie rogi wydają się być zbyt zaszczytną charakteryzacją dla tego bezbarwnego funkcjonariusza kłamstwa. Jednakże Marczewski znalazł dla niego interesujące emploi. Cenzor w jego filmie, jako współautor nierzeczywistej wizji świata, jest jedyną osobą, do której przemówić potrafi rzeczywistość zrewoltowana. On bowiem żyje na granicy obłędu. Tak więc zadaniem Janusza Gajosa w głównej roli było ukazanie reakcji natury trywialnej i cynicznej na dręczące wyzwanie prawdy. Z tego trudnego zadania Gajos wywiązał się brawurowo, tworząc jedną z najlepszych kreacji w swojej aktorskiej karierze.
  • Autor: Jan Józef Szczepański, Bardzo poważny żart Marczewskiego, „Film” 1990, nr 52