Powstanie Paleja

Powstanie Paleja – powstanie chłopów i Kozaków rejestrowych pod wodzą pułkownika Semena Paleja przeciwko Rzeczypospolitej w latach 1702–1704.

Latem 1702 roku ruch chłopsko-kozacki ogarnął województwo kijowskie, bracławskie, podolskie i wołyńskie. Do walki przyłączyli się mieszczanie. Powstańcy zdobyli silnie umocnioną Białą Cerkiew. Chcieli nie tylko wypędzić panów polskich z Ukrainy, ale i połączyć się z Zadnieprzem. Powstanie rozszerzyło się na znaczną część Białorusi, Podlasia i Podkarpacia. Pospolite ruszenie szlacheckie rozpraszało się przed powstańcami. (…) Dopiero interwencja wojsk carskich doprowadziła do likwidacji powstania. (…) Stłumienie ruchu chłopskiego przez Rosję zapoczątkowało okres interwencji wojsk carskich w walki klasowe na Ukrainie. Magnaci polscy będą odtąd widzieć w carze swego opiekuna, strzegącego ich majątków przed zbuntowanym chłopstwem. Zbieżność interesów magnatów kresowych i caratu doprowadzi w dalszej konsekwencji do targowicy.
- Autor: Leszek Podhorodecki, Kozacy Zaporoscy. Czy Polska stworzyła Ukrainę?, wyd. Bellona, Warszawa 2011, s. 147–148.
- Zobacz też: magnateria polska, konfederacja targowicka, Rosja

Nabrano tam w niewolę wiele tysięcy chłopstwa, ale ich nie wycinano, nie chcąc sobie wsiów pustoszyć panowie, tylko ich kazali znakować: urzynano każdemu lewe ucho; poznakowano ich tak na siedemdziesiąt tysięcy.
- Autor: Franciszek Otwinowski, Erazma Otwinowskiego dzieje Polski pod panowaniem Augusta II, Kraków 1849, s. 42.

Wiele tysięcy poszło chłopów od Wisły, a osobliwie od Przemyśla i Sanoka, że prawie całe wsi pustkami pozostawały w Podgórzu [Podkarpaciu]. Zeszło się toż tam i Rusi po trosze, a ci nasi Mazurowie z biegiem czasu w Ruś się poobracali.
- Autor: Franciszek Otwinowski, Erazma Otwinowskiego dzieje Polski pod panowaniem Augusta II, Kraków 1849, s. 12.
- Opis: o masowych ucieczkach chłopów na Ukrainę. Mazurami nazywano wtedy na Rusi wszystkich przybyszów z województw środkowej Polski.