Metamorfozy

Metamorfozy (także Przemiany; łac. Metamorphoseon, Libri Quindecim) – złożony z piętnastu ksiąg poemat epicki, napisany przez Owidiusza, przedstawiający przy pomocy wątków mitologii greckiej i rzymskiej stworzenie i historię świata. Powstał ok. 8 r. n.e.

Gdy tak Twórca, ktokolwiek z bogów nim być może;
Urządził, gdy na części rozdzielił to brzemię,
Natychmiast w postać koła zaokrąglił ziemię. (…)
Sieje obrazy bogów na niebios sklepienie,
Skrzelistymi rybami wód przestwór zaplemia.
Ptactwem powietrze, zwierzem zaludnia się ziemia. (…)
Człowieka lepi (…)
A gdy każde ze zwierząt wzrok w ziemię spuszczało,
Postawę człowiekowi nadaje wspaniałą
I w niebo patrzeć każe, i do gwiazd sklepienia
Pozwala mu wyniosłe obracać wejrzenia.

Jak w szczerym polu gallicki chart nagle upatrzy zająca, ten ściga zdobycz, a ten ocalenie.
- Opis: tłum. Anna Kamieńska.

Ledwie skończonej prośby wysłuchała rzeka,
Miękka kora pieszczoną pierś Dafne powleka.
Widać włos w liściach, rękę niknącą w gałęzi,
Nogę, dawniej tak lekką, ziemia w sobie więzi,
Wierzch pokrywa jej czoło; i w drzewa postaci
Jeszcze nadobna Dafne piękności nie traci.
Jeszcze do niej Apollo silnym ogniem płonie,
Czuje bicie serca w zdrewniałym już łonie;
Przyciska lube drzewo dla pocałowania,
Ale i drzewo jeszcze uścisków zabrania.
- Źródło: I, 557–566, tłum. Bruno Kiciński

Widzę i pochwalam to, co lepsze, ale skłaniam się ku gorszemu.
- Video meliora proboque, deteriora sequor. (łac.)
- Postać: Medea
- Źródło: VII, 20–21

Złoty najpierw wiek nastał. Nie z bojaźni kary,
Lecz z własnej chęci człowiek cnoty strzegł i wiary.
Kary i trwogi nie znano. W spiżowych tablicach
Groźby praw, i wyroku na sędziego licach
Lud nie czytał: bez sędziów byli bezpiecznemi.
- Aurea prima sata est aetas... (łac.)
- Źródło: I, 89

O dziele

Co bowiem może być weselszego, co zmysłom ludzkim ucieszniejszego, jako te prędkie, nagłe, niedomniemane różnych i niepodobnych sobie rzeczy jednych w drugie przekształtowania i przemiany (...), które nie tylko umysł cieszą, ale ledwie nie mamią, gdy (...) ledwie temu wierzy, że to nie są rzetelne i prawdziwe figury, ale dowcipu ludzkiego zmyślne igrzyska i kunszty.
- Autor: Walerian Otwinowski
- Źródło: Owidiusz, Księgi metamorphoseson, to jest przemiany, wyd. 1638, przedmowa tłumacza

Nie jest rzeczą przypadku, że jedną z najpoczytniejszych książek doby baroku były Przemiany Owidiusza, tłumaczone chyba na wszystkie języki europejskie. Ten utwór, w którym bogowie i półbogowie antyczni przechodzą różne metamorfozy, nie tylko stał się główną podstawą libretta operowego zarówno we Florencji, jak w Paryżu czy w Warszawie, nie tylko inspirował sztuki plastyczne (Apollo i Dafne Berniniego), ale stał się jakby drugą Biblią ówczesnego człowieka.
- Autor: Władysław Tomkiewicz, Piękno wielorakie. Sztuka baroku (1974)

Zobacz też

Przemiana – powieść Jodi Picoult