Poniższe cytaty pochodzą ze zbioru pt. Lapidaria, który obejmuje notatki z lat 1980–1996 (oraz zapiski z Meksyku z roku 1972) zebrane bez zachowania porządku chronologicznego. Pierwodruk: Lapidarium (1990), Lapidarium II (1995), Lapidarium III 1997). Wyd. IX, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 2007.
Ten artykuł ma chronologiczny układ cytatów.
Szereg konfliktów ideologicznych pochodzi stąd, że ideologia zmieniając swoje położenie geograficzne zabarwia się inną kulturą, niekiedy zmienia nawet swój sens pierwotny.
Źródło: Część I, Z Meksyku 1972, s. 13.
[...] procesowi przyspieszenia informacji towarzyszy zjawisko jej spłycenia. Coraz więcej informacji, ale coraz płytszych.
Źródło: Część I, Z Meksyku 1972, s. 16.
Jednozdaniowa informacja to często po prostu dezinformacja.
Źródło: Część I, Z Meksyku 1972, s. 17.
Problem rasizmu to problem kultury. Rasistą jest człowiek bezmyślny. Agresywny sekciarz. Cham. Ludziom, którzy uważają się za coś wyższego, niż są i niż na to zasługują, rasizm jest potrzebny jako mechanizm dominacji i samowyniesienia. Jako trampolina, która wyrzuci ich w górę. Ciemny poszukuje jeszcze ciemniejszego, by dowieść, że sam nie jest najciemniejszy. Szuka gorszego, ponieważ chce się pokazać lepszym. Musi kimś gardzić, gdyż to daje mu poczucie wyższości, pozwala zapomnieć, że on sam jest marnością.
Słowo: różnica między wagą słowa u nich i u nas. „I słowo stało się ciałem”. Tu słowo jest korkiem na wodzie, pierzem na wietrze. Pływa, fruwa, rozpada się; jest zmienne jak kalejdoskop, jest nieuchwytne, pojawia się i znika bez śladu, a często – bez wrażenia.
Źródło: Część I, Z Meksyku 1972, s. 19.
Charakterystyczne dla ewolucji politycznej inteligenta latynoskiego jest to, że z reguły zaczyna działać na lewicy, a kończy – na prawicy.
Źródło: Część I, Z Meksyku 1972, s. 20.
Stopnie barbarzyństwa: najpierw niszczy się tych, którzy tworzą wartości. Potem zostają zniszczeni również ci, którzy wiedzą, co to są wartości i że ludzie, których przed nimi zgładzono, właśnie je tworzyli. Rzeczywiste barbarzyństwo zaczyna się w momencie, kiedy nikt już nie potrafi ocenić, nikt już nie wie, że to, co czyni, jest barbarzyństwem.
Źródło: Część I
Zachwycałem się jego poezją. A potem dowiedziałem się, że popełnił wielkie świństwo. I ta poezja nagle mi zgasła. Już nie chciałem po nią sięgać. Nie umiałem oddzielić literatury od życia.
Źródło: Część I
Człowiek, napotkawszy przeszkodę, której nie może zniszczyć – zaczyna niszczyć sam siebie. Straszliwe sprzężenie, które jest przyczyną załamań, depresji, źródłem alkoholizmu i narkomanii.
Źródło: Część I, Z Warszawy 1982, s. 40.
Chętnie idziemy śladem mistyków, ponieważ wierzymy, że wiedzą, dokąd idą. Ale oni też błądzą. Tyle że błądzą mistycznie, mrocznie, tajemniczo – i to nas wciąga.
Źródło: Część I, Z Warszawy 1982, s. 41.
Środki masowego przekazu, nawet jeżeli im nie wierzymy, jeżeli uważamy, że kłamią, mają na człowieka olbrzymi wpływ, ponieważ ustalają mu listę tematów, ograniczając w ten sposób jego pole myślenia do informacji i opinii, jakie decydenci sami wybiorą i określą. Po pewnym czasie, nawet nie zdając sobie z tego sprawy, myślimy o tym, o czym decydenci chcą, abyśmy myśleli (najczęściej są to sprawy błahe, lecz celowo wyolbrzymione, albo fałszywie przedstawione problemy). Dlatego ktoś, kto mniema, że myśli niezależnie, ponieważ jest krytyczny wobec treści przekazywanych mu przez środki masowego, przekazu – jest w błędzie. Myślenie niezależne to sztuka myślenia własnego, osobnego, na tematy samodzielnie wywodzone ze swoich obserwacji i doświadczeń, z pominięciem tego, co usiłują narzucić mass media.
