Przejdź do zawartości

Juwal Noach Harari

Z Wikicytatów, wolnej kolekcji cytatów
Juwal Noach Harari (2017)

Juwal Noach Harari (ur. 1976) – izraelski historyk i profesor na Wydziale Historii Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie.

21 lekcji na XXI wiek

[edytuj]

(tłum. Michał Romanek, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018)

  • Aby dokonywać mądrych wyborów dotyczących przyszłości życia, musimy obejmować wzrokiem znacznie więcej, niż na to pozwala nacjonalistyczny punkt widzenia, i patrzeć na sprawy z globalnej, a nawet kosmicznej perspektywy.
    • Źródło: s. 165.
  • Choć nacjonalizm ma wiele dobrych pomysłów na to, jak rządzić jakimś konkretnym narodem, niestety nie ma realnego planu rządzenia światem jako całością.
    • Źródło: s. 155.
  • Dużo trudniej walczyć z tym, że jest się bez znaczenia, niż z wyzyskiem.
    • Źródło: s. 26.
  • Gdy tysiąc ludzi przez miesiąc wierzy w jakąś zmyśloną opowieść, jest to fake news. Gdy miliard ludzi wierzy w nią przez tysiąc lat, jest to religia – i ten, kto nazywa ją fake newsem, ma tego nie robić, żeby nie ranić uczuć wierzących.
    • Źródło: s. 301.
  • Jak uregulować kwestię własności danych? Może to być najważniejsze polityczne pytanie naszych czasów.
    • Źródło: s. 115.
  • Jeśli ktoś chce poznać ostateczną prawdę o życiu, to rytuały i obrzędy stanowią na tej drodze ogromną przeszkodę. Jeśli jednak interesuje go – jak Konfucjusza – społeczna stabilność i harmonia, to prawda często bywa ciężarem, podczas gdy rytuały i obrzędy należą do najcenniejszych sojuszników.
    • Źródło: s. 362.
  • Jeśli pytasz o prawdziwy sens życia i w odpowiedzi otrzymujesz jakąś opowieść, wiedz, że to zła odpowiedź. Jej szczegóły są w istocie nieważne. Każda opowieść jest zła – po prostu dlatego, że jest opowieścią. Wszechświat zwyczajnie nie funkcjonuje jak opowieść.
    • Źródło: s. 358.
  • Kto dąży do władzy, w pewnym momencie będzie musiał szerzyć fikcje. Kto dąży do prawdy o świecie, w pewnym momencie będzie musiał wyrzec się władzy. (…) Ludzie jako gatunek wolą władzę od prawdy.
    • Źródło: s. 311.
  • Ludzie boją się, że ktoś ich zamknie w jakimś pudełku, ale nie zdają sobie sprawy, że już są w nim uwięzieni – tym pudełkiem jest ich własny mózg. On z kolei jest zamknięty w większym pudełku – w ludzkim społeczeństwie z jego niezliczonymi fikcjami.
    • Źródło: s. 318.
  • Ludzie myślą raczej za pomocą opowieści, a nie faktów, liczb czy równań. Im ta opowieść prostsza, tym lepiej.
    • Źródło: s. 19.
  • Ludzie wciąż mają różne religie i tożsamości narodowe. Gdy jednak mowa o sprawach praktycznych – jak buduje się państwo, gospodarkę, szpital albo bombę – okazuje się, że niemal wszyscy należymy do tej samej cywilizacji.
    • Źródło: s. 147.
  • Milczenie to nie neutralność; milczenie wspiera status quo.
    • Źródło: s. 314.
  • Narracja, która ignoruje prawie całą oś czasu, cały kosmos, Wielki Wybuch, fizykę kwantową i ewolucję życia, jest co najwyżej śmiesznie maleńką częścią prawdy. A jednak ludzie jakoś potrafią nic poza nią nie widzieć.
    • Źródło: s. 353.
  • Podczas gdy thrillery science fiction zmierzają zwykle do dramatycznej apokalipsy, ognia i dymu, w rzeczywistości może będzie tak, że czeka nas banalna apokalipsa klikania.
    • Źródło: s. 103
  • Ponieważ nacjonalizm nie daje odpowiedzi na problem globalnego ocieplenia, niektórzy nacjonalistyczni politycy wolą wierzyć, że ten problem w ogóle nie istnieje.
    • Źródło: s. 163.
  • Prawda nigdy nie znajdowała się zbyt wysoko na liście priorytetów homo sapiens.
    • Źródło: s. 307.
  • Terroryzm polega na tym, że gdzieś w głębi naszego umysłu ktoś naciska przycisk włączający strach i przejmuje w ten sposób kontrolę nad wyobraźnią milionów ludzi.
    • Źródło: s. 10.
  • Trudno ustalać priorytety w czasie rzeczywistym, niezwykle łatwo natomiast krytykować ich wybór po fakcie, z pewnej perspektywy.
    • Źródło: s. 221.
  • W świecie, który zalewa powódź nieistotnych danych, przejrzystość informacji to potęga.
    • Źródło: s.7.
  • Wydaje nam się, że mnóstwo wiemy, chociaż jako jednostki wiemy bardzo mało, ponieważ traktujemy wiedzę znajdującą się w umysłach innych tak, jakby to była nasza własna wiedza.
    • Źródło: s. 282.
  • Żyjemy w epoce, gdy hakuje się ludzi. Algorytmy patrzą na ciebie w tym momencie. (…) Opierając się na big data i uczeniu maszynowym, coraz lepiej cię poznają. A gdy już te algorytmy będą znały cię lepiej niż ty sam, wówczas będą umiały cię kontrolować i tobą manipulować, a ty nie za bardzo będziesz w stanie coś na to poradzić.
    • Źródło: s. 342.

Sapiens. Od zwierząt do bogów

[edytuj]

(tłum. Justyn Hunia, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018)

  • Coraz liczniejsza rzesza uczonych postrzega kultury jako swego rodzaju infekcję bądź pasożyta umysłu, a ludzi jako ich nieświadomych żywicieli.
    • Źródło: s. 293.
  • Dysponujemy niespotykaną dotąd potęgą, ale nie mamy pojęcia, co z nią zrobić.(...) Czy jest coś bardziej niebezpiecznego niż niezadowoleni i nieodpowiedzialni bogowie, którzy nie wiedzą, czego chcą?
    • Źródło: s. 510.
  • Jeśli uznamy za prawdziwą zaledwie dziesiątą część tego, co twierdzą obrońcy praw zwierząt, to współczesne rolnictwo przemysłowe może się okazać największą zbrodnią w dziejach.
    • Źródło: s. 462.
  • Na długo przed rewolucją przemysłową homo sapiens był wśród wszystkich organizmów sprawcą wymarcia największej liczby gatunków roślin i zwierząt. Mamy wątpliwy zaszczyt bycia najbardziej morderczym gatunkiem w annałach biologii.
    • Źródło: s. 94.
  • Od porządku wyobrażonego nie ma ucieczki. Kiedy burzymy mury więzienia i wyrywamy się na wolność, w rzeczywistości biegniemy po bardziej przestronnym spacerniaku większego więzienia.
    • Źródło: s. 148.
  • Przez trzy stulecia politeistyczni Rzymianie zabili co najwyżej kilka tysięcy chrześcijan. Z kolei na przestrzeni kolejnych 1500 lat chrześcijanie wymordowali miliony innych chrześcijan w obronie nieznacznie odmiennych wykładni religii miłości i współczucia. (...) 23 sierpnia 1572 roku francuscy katolicy podkreślający znaczenie dobrych uczynków zaatakowali wspólnoty francuskich protestantów (...) Podczas tej masakry, zwanej „nocą Świętego Bartłomieja”, w niespełna 24 godziny wymordowano między 5 a 10 tysięcy protestantów. (...) W ciągu 24 godzin więcej chrześcijan zginęło z ręki swoich współwyznawców niż z ręki cesarstwa rzymskiego w całej jego historii.
  • Przyznać, że historia nie jest z ducha deterministyczna, to przyznać, że większość współczesnych ludzi wierzy w nacjonalizm, kapitalizm i prawa człowieka tylko przez przypadek.
    • Źródło: s. 290.
  • Według obecnego stanu wiedzy tylko przedstawiciele homo sapiens potrafią rozmawiać o hipotetycznych i kontrfaktycznych możliwościach oraz opowiadać wyssane z palca historie.
    • Źródło: s. 34.
  • W egzystencji miejskiej klasy średniej nie ma niczego, co dałoby się porównać z dziką ekscytacją i radością doświadczanymi przez gromadę zbieraczy-łowców w chwili upolowania mamuta. Każdy nowy wynalazek oddala nas od Edenu.
    • Źródło: s. 461.

Wypowiedzi

[edytuj]
  • Dziś – po raz pierwszy w historii – więcej ludzi umiera, bo jedzą za dużo, a nie za mało. Dla Amerykanina albo Europejczyka coca-cola jest w naszych czasach większym zagrożeniem niż Al-Kaida.
    • Źródło: rozmowa Guido Mingelsa, Homo Deus, „Der Spiegel”, za: „Forum” nr 8, 14–27 kwietnia 2017.
    • Zobacz też: Al-Kaida, Coca-Cola
  • Homo sapiens, jakiego znamy, zapewne zniknie w ciągu mniej więcej stulecia, ale nie wskutek zniszczenia przez zabójcze roboty – zostanie zamieniony za pomocą biotechnologii i sztucznej inteligencji w coś odmiennego.
    • Źródło: Pożegnanie z wojną, wywiad dla „The Guardian”, 19 marca 2017, przedruk i tłumaczenie Andrzej Ehrlich, „Gazeta Wyborcza”, 15–17 kwietnia 2017.
    • Zobacz też: człowiek
  • Jeśli spojrzeć z perspektywy tysięcy lat, to zyskaliśmy ogromną władzę nad światem, ale raczej nie przełożyło się to na większe niż w epoce kamienia łupanego poczucie szczęścia wśród ludzi.
    • Źródło: Pożegnanie z wojną, wywiad dla „The Guardian”, 19 marca 2017, przedruk i tłumaczenie Andrzej Ehrlich, „Gazeta Wyborcza”, 15–17 kwietnia 2017.
    • Zobacz też: szczęście
  • Jeżeli jednak nawet pominiemy kwestie moralne i spojrzymy jedynie z praktycznego punktu widzenia, to siła człowieka wynika ze współpracy, a psychopaci niezbyt dobrze sobie ze współpracą radzą. Potrzebne są empatia i współczucie, zdolność rozumienia i przyjaznych uczuć wobec innych ludzi, jeżeli mamy z nimi skutecznie współdziałać.
    • Źródło: Pożegnanie z wojną, wywiad dla „The Guardian”, 19 marca 2017, przedruk i tłumaczenie Andrzej Ehrlich, „Gazeta Wyborcza”, 15–17 kwietnia 2017.
    • Zobacz też: empatia, psychopatia
  • Najważniejszymi produktami gospodarki XXI wieku nie będą samochody, tekstylia ani jedzenie, ale ciało, mózg i świadomość – a więc sztuczne życie. (…) Ci superludzie mieliby takie zdolności fizyczne i poznawcze, które znacznie przewyższałyby nasze obecne. Lepszą pamięć, wyższą inteligencję, silniejsze, bardziej odporne ciało. Być może mały ułamek ludzkości uzyska niemal boskie przymioty, a większość społeczeństwa pozostanie bez zmian. Powstanie klasa ludzi bezużytecznych. (…) Superludzie będą się prawdopodobnie bardziej różnić od nas niż my od neandertalczyków czy szympansów. Z tego względu należałoby mówić o nowym gatunku.
    • Źródło: rozmowa Guido Mingelsa, Homo Deus, „Der Spiegel”, za: „Forum” nr 8, 14–27 kwietnia 2017.
  • Nawet najbardziej fundamentalistyczni fanatycy religijni są intelektualistami. Jednym z problemów związanych ze znaczną częścią fanatyzmu religijnego jest to, że przywiązuje on zdecydowanie nadmierną wagę do wytworów intelektu ludzkiego, a o wiele za małą do empirycznych doświadczeń płynących z otaczającego nas świata.
    • Źródło: Pożegnanie z wojną, wywiad dla „The Guardian”, 19 marca 2017, przedruk i tłumaczenie Andrzej Ehrlich, „Gazeta Wyborcza”, 15–17 kwietnia 2017.
    • Zobacz też: fundamentalizm, intelektualista, religia
  • Unii Europejskiej udało się przynieść trwały pokój kontynentowi, który od setek lat toczył niemal bez przerwy straszne wojny. Teraz, w roku 2017, wielu spośród 500 mln mieszkańców Europy zaczęło wątpić w Unię, bo paru terrorystów zabiło kilkuset ludzi. (…) Mucha nie może zniszczyć sklepu z porcelaną, nie potrafi nawet rozkołysać szklanki. Co więc robi? Szuka sobie słonia, wlatuje mu do ucha i doprowadza go do szaleństwa, aż zacznie toczyć pianę z wściekłości i rozbije całą porcelanę.
    • Źródło: rozmowa Guido Mingelsa, Homo Deus, „Der Spiegel”, za: „Forum” nr 8, 14–27 kwietnia 2017.
    • Zobacz też: terroryzm, Unia Europejska
  • W przeszłości można było sięgać po realne zasoby gospodarcze: pola pszenicy, kopalnie złota czy niewolników. Zatem wojny miały sens, bo można się było wzbogacić, atakując sąsiadów. Dziś głównym zasobem gospodarczym jest wiedza, a trudno jest zdobyć wiedzę drogą przemocy. Większość wielkich konfliktów w dzisiejszym świecie występuje na takich obszarach jak Bliski Wschód, gdzie źródła bogactwa są materialne – to ropa naftowa i gaz.
    • Źródło: Pożegnanie z wojną, wywiad dla „The Guardian”, 19 marca 2017, przedruk i tłumaczenie Andrzej Ehrlich, „Gazeta Wyborcza”, 15–17 kwietnia 2017.
    • Zobacz też: Bliski Wschód, wojna, bogactwo, wiedza
  • Ze względu na to, że nasza siła zależy od zbiorowych fikcji, nie potrafimy odróżnić fikcji od rzeczywistości. Istoty ludzkie mają duże trudności z tym odróżnieniem, a to rodzi wiele nieszczęść.
    • Źródło: Pożegnanie z wojną, wywiad dla „The Guardian”, 19 marca 2017, przedruk i tłumaczenie Andrzej Ehrlich, „Gazeta Wyborcza”, 15–17 kwietnia 2017.
    • Zobacz też: ludzkość, rzeczywistość, fikcja
Źródło: „https://pl.wikiquote.org/w/index.php?title=Juwal_Noach_Harari&oldid=571833”