Empatia

Empatia (gr. empátheia „cierpienie”) – w psychologii zdolność odczuwania stanów psychicznych innych osób (empatia emocjonalna), umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość (empatia poznawcza).

• Empatia i agresja – mimo że pozornie są bardzo odległe od siebie – mają w znacznej mierze podobne podłoże neurobiologiczne i często wzajemnie się przeplatają. Zresztą cały nasz system prawa bazuje na tym, że nadmierna empatia uruchamia ośrodki agresji.
  • Autor: Jerzy Vetulani, „Mama powiedziała mi: Obyś był dobry i szczęśliwy”. Co prof. Jerzy Vetulani mówił o swoim życiu, pasjach i nauce?, wyborcza.pl, 7 kwietnia 2017.
  • Zobacz też: agresja

• Empatia jest tak naprawdę reakcją automatyczną, nad którą mamy tylko ograniczoną kontrolę. Możemy ją powstrzymać, mentalnie zablokować albo nie zadziałać zgodnie z tym impulsem, jednak z wyjątkiem maleńkiego odsetka populacji – psychopatów – wszyscy reagujemy emocjonalnie na sytuację, w jakiej znalazł się drugi człowiek. Fundamentalne pytanie, pominięte w przygnębiającej literaturze z ostatnich trzech dekad, brzmi: dlaczego dobór naturalny tak ukształtował nasze mózgi, że jesteśmy nastrojeni na innych ludzi, cierpimy, gdy oni cierpią, i cieszy nas ich szczęście? Gdyby ewolucyjnie istotne było tylko wykorzystywanie innych, cała ta empatia nigdy by nie powstała.
  • Autor: Frans de Waal, Wiek empatii. Jak natura uczy nas życzliwości, tłum. Łukasz Lamża

• Empatia pozwala ludziom odbierać emocje innych, tak jak uszy odbierają dźwięki, bez niej jesteś emocjonalnie głuchy.
  • Autor: Dan Wells, Nie jestem seryjnym mordercą, tłum. Maria Makuch, wyd. Znak, Kraków 2012.

• Jeżeli jednak nawet pominiemy kwestie moralne i spojrzymy jedynie z praktycznego punktu widzenia, to siła człowieka wynika ze współpracy, a psychopaci niezbyt dobrze sobie ze współpracą radzą. Potrzebne są empatia i współczucie, zdolność rozumienia i przyjaznych uczuć wobec innych ludzi, jeżeli mamy z nimi skutecznie współdziałać.
  • Autor: Yuval Noah Harari
  • Źródło: Pożegnanie z wojną, wywiad dla „The Guardian”, 19 marca 2017, przedruk i tłumaczenie Andrzej Ehrlich, „Gazeta Wyborcza”, 15–17 kwietnia 2017.

• Największy paradoks empatii: porzucając siebie, mamy być może jedyną szansę stać się czymś, co jest naszym przeciwieństwem. Skoro obcość nie jest, jak by się tego oczekiwało, radykalna, traci swoją magiczną, zagrażającą moc. Obcy staje się kimś, kogo można pojąć i zrozumieć. Właściwie przestaje być obcym. Nie ma swoich i obcych. Wszyscy jesteśmy swoi, więc każde zło, jakie wyrządzamy innym, wyrządzamy sobie.
  • Autorka: Olga Tokarczuk, Moment niedźwiedzia, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2012.

• Początkowo nasze horyzonty ograniczały się do sfery prywatnej i podobnie jak wszystkie ssaki postrzegaliśmy świat z punktu widzenia jednostki. Z czasem jednak człowiek zaczął odczuwać przynależność do większych zbiorowości i objął empatią rodzinę, wspólnotę religijną i narodową. Jestem przekonany, że w przyszłości ten proces pójdzie dalej, że będziemy odczuwać głęboką więź z całą biosferą i mieć większą świadomość konsekwencji naszego stylu życia.
  • Autor: Jeremy Rifkin, rozmowa Stevena Geyera i Franka Wenzela, Trzecia rewolucja przemysłowa, „Frankfurter Rundschau”, tłum. „Forum”, 24 października 2011.

• Sam widok cierpień drugiego sprawia mi wręcz cielesne cierpienia; czucie moje utożsamia się często z uczuciem innej osoby. Cudzy uporczywy kaszel drażni moje płuca i gardziel.
  • Autor: Michel de Montaigne, Próby (1580)