Julius Nyerere

Julius Kambarage Nyerere (1922–1999) – tanzański polityk socjalistyczny, w latach 1964–1985 prezydent Tanzanii. Twórca państwa tanzańskiego.

Ujamaa – An African Socialism (1962)

(poniższe cytaty z tej broszury – jeśli nie zaznaczono inaczej – pochodzą z: Biuletyn Specjalny PAP. Materiały i dokumenty, Warszawa 1962, nr 5309)

Afryka jest kolebką ustroju socjalistycznego. Socjalizm istniał w Afryce na długo przed Marksem. Socjalizm afrykański w swojej najgłębszej istocie jest ideą humanizmu i braterstwa między ludźmi. To właśnie braterstwo i jedność były podstawą afrykańskiego ustroju plemiennego, w którym nieznane było pojęcie własności – źródło wszelkich konfliktów międzyludzkich. W tym sensie można przyjąć, że w instytucji plemienia afrykańskiego został zrealizowany nie tylko socjalizm, ale nawet komunizm. Ten szczęśliwy ustrój socjalizmu afrykańskiego został naruszony przez kolonializm, który dążył do podziału społeczeństwa afrykańskiego na klasy, a więc tym samym do likwidacji socjalizmu w Afryce. Dzisiaj niepodległa Afryka ma szansę na odrodzenie socjalizmu afrykańskiego. Droga do tego celu nie wiedzie poprzez marksizm. Droga ta wiedzie przez nawrót Afryki do ustroju wspólnoty plemiennej. Do odrodzenia plemienia jako socjalistycznej komórki społeczeństwa afrykańskiego.
- Źródło: Ryszard Kapuściński, Gdyby cała Afryka…, Agora, Warszawa 2011, ISBN 9788326805264, s. 350–351.

Socjalizm – podobnie jak demokracja – jest sposobem myślenia. W społeczeństwie socjalistycznym nie sztywne związane z obowiązującym wzorcem politycznym, ale właśnie socjalistyczny sposób myślenia potrzebny jest dla zagwarantowania, że ludzie troszczyć się będą o wzajemne dobro.

Socjalizm afrykański nie odniósł „korzyści” z rewolucji agrarnej czy przemysłowej. Nie zrodziły go nawet konflikty „klasowe” społeczeństwa. Wątpię nawet, aby w jakimś afrykańskim języku istniał odpowiednik słowa „klasa”, ponieważ idea „klas” czy „kast” obca jest społeczeństwom afrykańskim.

Socjalizm bez pracy nie istnieje. Społeczeństwo, które nie daje jednostce możliwości pracy albo dając te możliwość nie opłaca jej w sposób prawidłowy – wymaga naprawy. Również jednostka, która może pracować i której społeczeństwo umożliwia pracę, a ona pracować nie chce – jest zła. Nie ma ona prawa oczekiwać niczego od społeczeństwa, ponieważ temu społeczeństwu nic sama nie daje.

Socjalizm europejski jest płodem rewolucji agrarnej i postępującej za nią rewolucji przemysłowej. Rewolucja agrarna stworzyła posiadaczy ziemi oraz bezrolne masy. Rewolucja przemysłowa stworzyła współczesnych kapitalistów i przemysłowy proletariat.

Stwierdziłem, że milioner może być dobrym socjalistą. Ale milioner-socjalista to rzadki wypadek. W gruncie rzeczy jest to sprzeczność sama w sobie. Pojawienie się milionerów w jakimś społeczeństwie nie jest dowodem jego zamożności: mogą oni być produktem bardzo biednych krajów, takich jak Tanganika, albo bardzo bogatych, takich jak Stany Zjednoczone.

Socjalizm jest przeciw rasizmowi

(artykuł opublikowany przez wychodzący w Dar es Salaam dziennik „The Nationalist” dnia 14 marca 1967, cyt. wg Biuletyn Specjalny PAP. Materiały i dokumenty, nr 6639, 1 kwietnia 1967, s. 1–4.)

Nie ma socjalizmu bez przyjęcia równości jako zasady życia. Frazes „socjalizm” przykrywa często przeciwne mu działanie. I tak, kiedy w Niemczech nazistowskich zorganizowano przemysłową grupę Kruppa, żaden socjalista nie miał powodu do radości, ponieważ oznaczało to po prostu umocnienie państwa faszystowskiego. Socjaliści nie będą się również cieszyć słysząc dziś, że w Południowej Afryce powstają spółki naftowe, których interesy będą kontrolowane przez państwo. Wiemy, iż oznacza to po prostu, że państwo faszystowskie [RPA] zyska nową siłę, aby lepiej bronić się przed atakiem.

Socjalizm nie ma nic wspólnego z rasą ani z narodowością. Każdy wie, że również w kapitalistycznych krajach są socjaliści. Często tacy socjaliści, sfrustrowani stosunkami panującymi w ich kapitalistycznej ojczyźnie, przyjeżdżają pracować do nowo wyzwolonych, zaczynają budować socjalizm krajów – takich jak Tanzania. Wiadomo również, że w krajach komunistycznych żyją sfrustrowani kapitaliści i takich sfrustrowanych kapitalistów będziemy mieć niedługo także w Tanzanii.

Warunkiem zbudowania socjalizmu w naszej ojczyźnie będzie to, aby każdy obywatel, a zwłaszcza każdy działacz TANU żył zgodnie z tą doktryną. Pamiętajmy zawsze o dwóch rzeczach. Oddajemy wszystko, aby zbudować w Tanzanii społeczeństwo socjalistyczne, a socjalizm i rasizm nie dadzą się pogodzić.

Inne

Edukacja ma wyzwolić Afrykańczyków od mentalności niewolniczej i kolonialnej przez zaszczepienie im świadomości własnej wartości jako równouprawnionych członków rasy ludzkiej z prawami i obowiązkami wynikającymi z ich człowieczeństwa. (…) Ludzkość nie rozwijałaby się zupełnie, gdyby nie przejmowała wpływu różnych kultur. Ale wzajemne uczenie się od obcych kultur nie może oznaczać rezygnacji z własnej. Wiedza pochodzi nie tylko z książek i wykładów (…) mądrość zawarta jest również w naszej przeszłości i w tych, którzy przechowują wiedzę tradycjonalną zakumulowaną w przeszłości.
- Źródło: Andrzej Pankowicz, Historia 4. Polska i świat współczesny. Podręcznik dla szkół średnich dla klasy IV liceum ogólnokształcącego oraz dla klasy III technikum i liceum zawodowego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994, ISBN 8302047538, s. 264.

Morderca, czarny faszysta, ciemiężca i wielbiciel Hitlera.
- Opis: o Idim Aminie.
- Źródło: Pierre Accoce, Pierre Rentchnick, Chorzy, którzy nami rządzą, tłum. Marta Kubiak, Wydawnictwo Test, Lublin 1992, s. 12.

Sprawa Rodezji jest dla Afryki wstydem i zniewagą.
- Źródło: Ryszard Kapuściński, Gdyby…, op. cit., s. 255.

O Juliusie Nyerere

Tylko jeden przywódca afrykański – najbardziej wykształcony wśród nich (tłumaczył Szekspira), szef Tanzanii Julius Nyerere, którego dwudziestoletnie rządy, zdobione megalomańskimi piramidami z żelbetu i aluminium, okazały się dla Tanzańczyków katastrofą – przyznał, że za upadek swych krajów winę ponoszą przede wszystkim sami Afrykanie. „Wielki budowniczy” miał na myśli tych, którzy dorwali się do władzy, oraz wszystkich pozostałych, którzy są również winni (dlatego, że pozwolili tamtym władzę zdobyć), lecz winni mniej, dzięki temu, że sami nie zdołali dorwać się do władzy.
- Autor: Waldemar Łysiak, Ballada o czarnym Makapho i o duchach w: tenże, Wyspy bezludne, Wydawnictwo Orgelbrandów, Warszawa 1994, ISBN 8386606002, s. 264.