Józef Wrycza

Tablica ku czci ks. Józefa Wryczy w Zblewie

Józef Wrycza (ps. „Rawycz”, „Delta”, „Śmiały”; 1884–1961) – kapelan Wojska Polskiego, duchowny rzymskokatolicki, działacz niepodległościowy na Pomorzu.

• Albo staniemy na Odrze, albo zginiemy na zawsze, jeśli Niemcy w przyszłej wojnie zwyciężą.
  • Opis: powtarzając często słowa przywódcy ruchu młodokaszubskiego dr A. Majkowskiego z 1931.
  • Źródło: Józef Milewski, Ks. ppłk Józef Wrycza - „Rawycz” (1884-1961). Przyczynki do biografii w: Ks. kanonik ppłk Józef Wrycza - „Rawycz”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Okolice Kultury, s. 83, umk.pl

• Atoli nie zapomnieli Kaszubi, co ich powinnością było wobec całej Polski. Co Homer Kaszubski, Hieronim Derdowski wyśpiewał: „Czujce tu ze serca toni
  Skład nasz apostolsci:
  Nie ma Kaszub bez Polonii
  A bez Kaszub Polsci…”. O tem credo narodowem każdy Kaszuba pamiętał.
  • Opis: o Zaślubinach Polski z morzem w Pucku 10 lutego 1920, podczas Mszy świętej, znane też jako Manifest Kaszubów.
  • Źródło: Józef Milewski, Kazanie wygłoszone podczas uroczystości Zaślubin Polski z Morzem przez Dziekana Frontu Pomorskiego ks. płk. Józefa Wryczę w: Ks. kanonik ppłk Józef Wrycza - „Rawycz”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Okolice Kultury, s. 103, umk.pl

• Co najlepsze, to dla mojej parafii.
  • Opis: zasada głoszona przez ks. Józefa Wryczę, gdy zakładał we wsi bank ludowy, dom społeczny, bibliotekę parafialną z czytelnią, świetlicę oraz zbudował boisko sportowe i kąpielisko przy jeziorze.
  • Źródło: Józef Milewski, Ks. ppłk Józef Wrycza - „Rawycz” (1884-1961). Przyczynki do biografii w: Ks. kanonik ppłk Józef Wrycza - „Rawycz”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Okolice Kultury, s. 82, umk.pl

• I choć fale germanizmu groźne biły i zalaniem ziemiom kaszubskim zagrażały, Kaszuba stał twardy i niewzruszony, jak ona – skała na morzu. Zawładnąć sobą nie dał, ducha polskiego w swej checzy kaszubskiej pielęgnował, pomimo wszelkich wysiłków nauczycieli germanizatorów, a nieraz i księży. Tem samem ziemie i morze kaszubskie dla Polski zachował. (…) Filii hominum benedicite Domino. – A i wy, syny kaszubskie, błogosławcie Panu, od dziecięcia zaledwie paciorek mówiącego, aż do starca siwowłosego, wyczekującego od lat zbawienia pańskiego i wy, synowie całej Polski, błogosławcie Panu, że dał wam dożyć tego dnia szczęśliwego w którym odzyskujecie wolność upragnioną w Ojczyźnie polskiej, a w zamian za to szczęście dar tak zacny dajecie Ojczyźnie – morze polskie.
  • Opis: o zaślubinach Polski z morzem w Pucku 10 lutego 1920, podczas Mszy świętej, znane też jako Manifest Kaszubów.
  • Źródło: 10 lutego 1920 r. Generał Józef Haller dokonał symbolicznych zaślubin Polski z Morzem Bałtyckim, interia.pl, 10 lutego 2014.

• Kiedy trzy lata temu, księdzem rybackim będąc, na owym półwyspie helskim razem z braćmi rybakami straż nadmorską pełniąc, patrzyłem na sine fale Bałtyku wsłuchiwałem się w ich pienia, to ciche jakoby skarga z powodu niewoli, to przeraźliwe jakoby oburzenie na kajdany, gdy patrzyłem, kiedy ten kraj piaszczysty, to morze przeogromne wróci do macierzy, czy śmiałem o tem marzyć, że za trzy lata zaledwie będzie mi danem witać tu nad morzem Polskę, jej banderę, jej wojsko, jej wodzów wielkich i sławnych? O Boże wszechmogący, wielkie i przedziwne są dzieła Twoje! Tobie Boże zawdzięczamy, że Polska powstała wolna i niepodległa, Tobie, że rośnie znowu w państwo wielkie potężne, że ład i porządek wewnętrzny się wzmaga, Tobie o Boże, dzięki, że jeden z najdalszych szczepów polskich, ten lud kaszubski, nadmorski, wraca na łono ukochanej macierzy.
  • Opis: o Zaślubinach Polski z morzem w Pucku 10 lutego 1920, podczas Mszy świętej, znane też jako Manifest Kaszubów.
  • Źródło: Józef Milewski, Kazanie wygłoszone podczas uroczystości Zaślubin Polski z Morzem przez Dziekana Frontu Pomorskiego ks. płk. Józefa Wryczę w: Ks. kanonik ppłk Józef Wrycza - „Rawycz”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Okolice Kultury, s. 103, umk.pl

• (…) Najwięcej do wynarodowienia szlachty kaszubskiej przyczyniła się bodaj służba w szeregach wojska pruskiego. Założono szkołę kadetów w Chełmnie (…) powstały (…) liczne rodziny oficerskie z polskimi nazwiskami, które atoli ani krzty ducha polskiego nie posiadały… (…) Strata to niepowetowana. Stąd też tak mało mamy rodzimej inteligencji na Kaszubach.
  • Opis: artykuł pt. „Zniemczona szlachta kaszubska” w czasopiśmie „Gryf” w 1911 r.
  • Źródło: Józef Milewski, Ks. ppłk Józef Wrycza - „Rawycz” (1884-1961). Przyczynki do biografii w: Ks. kanonik ppłk Józef Wrycza - „Rawycz”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Okolice Kultury, s. 80, umk.pl

• Rząd pruski rozpisał pożyczkę wojenną, jak jej nie podpiszecie, to kajser Wilhelm nie wygra wojny i będzie musiał ją prędko zakończyć.
  • Opis: na przełomie 1916/17 r., po jego słowach żaden Kaszub w Jastarni nie podpisał pożyczki na cele wojenne dla rządu pruskiego.
  • Źródło: Józef Milewski, Ks. ppłk Józef Wrycza - „Rawycz” (1884-1961). Przyczynki do biografii w: Ks. kanonik ppłk Józef Wrycza - „Rawycz”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Okolice Kultury, s. 88, umk.pl

• Tchórzów nie wtajemniczać. Jeden odważny znaczy więcej niż stu tchórzów. Chrystus powiedział: „Bądźcie roztropni jak gołębie, a chytrzy jak węże”. Jutro o szóstej wieczorem czekam na Ciebie. Przyjdź tylko z jednym, bo mi wystarcza straż przednia i tylna…
  • Opis: gdy organizował konspiracyjne ugrupowania przeciwko okupantom niemieckim w czasie II wojny światowej i prowadził wśród nich pracę duszpasterską.
  • Źródło: Józef Milewski, Ks. ppłk Józef Wrycza - „Rawycz” (1884-1961). Przyczynki do biografii w: Ks. kanonik ppłk Józef Wrycza - „Rawycz”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Okolice Kultury, s. 86, umk.pl

• (…) Widać więc i z przydomków szlachty pomorskiej, że należy ona do rodziny słowiańskiej i Polskiej.
  • Opis: artykuł pt. „Coś niecoś o przydomkach szlachty kaszubskiej” w czasopiśmie „Gryf” w 1911 r.
  • Źródło: Józef Milewski, Ks. ppłk Józef Wrycza - „Rawycz” (1884-1961). Przyczynki do biografii w: Ks. kanonik ppłk Józef Wrycza - „Rawycz”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Okolice Kultury, s. 80, umk.pl

O Józefie Wryczy

• Był też gorliwym patriotą. Zawsze, kiedy ojczyzna była w potrzebie, stawiał się, by jej bronić. Pośmiertny awans jest kolejną próbą wynagrodzenia jego krzywd, ale też przywrócenia pamięci o nim. Szkoda tylko, że stało się to tak późno.
  • Autor: Andrzej Gąsiorowski (historyk)
  • Źródło: „Kaszubi go kochali”. Pośmiertny awans księdza Józefa Wryczy w Wielu, radiogdansk.pl, 29 września 2019.

• Był oto w czerwcu 1920 r., dnia już nie pamiętam. Pamiętam, jak ksiądz Wrycza przy wylocie z wioski Krowienka stanął na stosie belek z krucyfiksem uniesionym w ręku i przysposabiał nas na ostatnią drogę życia, udzielając nam wspólnie sakramentów św. Gorącymi słowami jako gorliwy patriota dodawał nam ducha i otuchy do zwycięstwa, chociażbyśmy nawet wszyscy zginąć mieli. Jak dziś pamiętam, jak schodząc z tego stosu belek, doszedł do nas, gromadki podoficerów z 8/II/63 pp, mówiąc: „Podoficerowie – wiarusy – rodacy – bijcie dzisiaj fest przy ataku, bo przed Gorwalem bolszewików aż czarno, a jak w was jest duch, to będzie i między wszystkimi, a więc za wiarę i ojczyznę”. Następnie siadł na konia i jechał dobrowolnie jako patrol przed nami w stronę miasta Gorwala.
  • Autor: Jan Bolesław Jankowski
  • Opis: o udziale ks. Józefa w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920.
  • Źródło: Ksiądz Józef Wrycza, s. 22, PDF, Instytut Pamięci Narodowej

• Jeden z najbardziej zasłużonych naszych bohaterów. Uczestnik wojny 20 roku, ale też pamiętamy o tym czarnym okresie okupacji niemieckiej i później sowieckiej. Generał Wrycza nigdy nie poddał się. Nie przestał walczyć i działać dla niepodległej Rzeczpospolitej.
  • Autor: Dariusz Drelich
  • Źródło: „Kaszubi go kochali”. Pośmiertny awans księdza Józefa Wryczy w Wielu, radiogdansk.pl, 29 września 2019.

• Kaszubi go kochali. Był człowiekiem cieszącym się wielkim autorytetem. Jego ucieczka przed Niemcami w czasie II wojny światowej wielu dodawała otuchy.
  • Autor: ks. Arkadiusz Okroj sufragan diecezji pelplińskiej.
  • Źródło: „Kaszubi go kochali”. Pośmiertny awans księdza Józefa Wryczy w Wielu, radiogdansk.pl, 29 września 2019.

• Osobiście poznałem go dopiero w walkach z bolszewikami nad Berezyną, gdzie jako kapelan z karabinem w ręku atakował front bolszewicki. Ze łzami w oczach przypomina się przygotowanie do ataku na miasto Gorwal, położone nad rzeką Berezyną, niedaleko ujścia Berezyny do Dniepru.
  • Autor: Jan Bolesław Jankowski
  • Opis: o udziale ks. Józefa w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920.
  • Źródło: Ksiądz Józef Wrycza, s. 21-22, PDF, Instytut Pamięci Narodowej

• Polski król.
  • Opis: przydomek nadany księdzu przez Niemców hitlerowskich, gdy podwyższali nagrodę do 400 tys. marek za schwytanie ks. Józefa a ludność kaszubska go nie wydała.
  • Źródło: Józef Milewski, Ks. ppłk Józef Wrycza - „Rawycz” (1884-1961). Przyczynki do biografii w: Ks. kanonik ppłk Józef Wrycza - „Rawycz”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Okolice Kultury, s. 86, umk.pl

• W czasie jednej z obław leśnych Niemcy zastrzelili, podobnego do poszukiwanego Wryczy partyzanta. By się upewnić zwłoki poddano sekcji. Okazało się, że partyzant miał w głowie różaniec, w sercu orła polskiego, a w nieszlachetnej części ciała – wszystkich swoich wrogów.
  • Opis: krążący dowcip o ks. Józefie.
  • Źródło: Józef Milewski, Ks. ppłk Józef Wrycza - „Rawycz” (1884-1961). Przyczynki do biografii w: Ks. kanonik ppłk Józef Wrycza - „Rawycz”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Okolice Kultury, s. 89, umk.pl

• Z zadumą i wzruszeniem wspominamy dzisiaj prawego człowieka i wielkiego Polaka ziemi kaszubskiej i regionu pomorskiego. Dzisiaj legendarny kapłan z Pomorza dołącza do grona generałów Wojska Polskiego. Ta piękna, podniosła uroczystość, to akt historycznej sprawiedliwości a zarazem patriotyczna manifestacja szacunku do wielkiego człowieka, który po latach odbiera cześć należną bohaterom.
  • Autor: Andrzej Duda
  • Źródło: „Kaszubi go kochali”. Pośmiertny awans księdza Józefa Wryczy w Wielu, radiogdansk.pl, 29 września 2019.