Ernest Renan

Z Wikicytatów, wolnej kolekcji cytatów
Ernest Renan

Ernest Renan (1823–1892) – francuski filozof, pisarz, historyk i filolog.

  • Dobre wspomnienia stanowią cząstkę naszej moralności. Biada temu, kto nie ma dobrych wspomnień.
    • Źródło: Myślę, więc jestem. Aforyzmy, maksymy, sentencje, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, Antyk, Kęty 1993, ISBN 8386482001, s. 280.
  • Europa jest grecka, jeśli chodzi o myśl filozoficzną i sztukę, rzymska, jeśli mowa o prawie, i judeochrześcijańska pod względem religii.
    • L’Europe est grecque par la pensée et l’art, romaine par le droit, et judeo-chrétienne par la religion. (fr.)
    • Źródło: Norman Davies, Europa. Rozprawa historyka z historią, wyd. Znak, Kraków 2002, ISBN 83-240-0004-6, s. 73.
    • Zobacz też: Europa, prawo rzymskie
  • Ludzka głupota jest jedyną rzeczą oddającą ideę nieskończoności.
    • La bêtise humaine est la seule chose qui donne une idée de l'infini. (fr.)
    • Źródło: Remy De Gourmont, The Natural Philosophy Of Love, Kessinger Publishing, 2004, s. 85.
    • Zobacz też: głupota, nieskończoność
  • Największy leniuch w podstawówce zna dziś prawdy, za które Archimedes oddałby życie.
    • Le plus simple écolier sait maintenant des vérités pour lesquelles Archimède eût sacrifié sa vie.
  • Naród jest to społeczność złączona wspólnym błędnym przekonaniem na temat własnych początków oraz wspólną awersją do sąsiadów.
    • Źródło: Norman Davies, Boże igrzysko. Historia Polski, wyd. Znak
    • Zobacz też: naród
  • Prawda w ogóle jest fikcją, istnieją tylko różne formy fikcji, niektóre bywają zbawieniem.
    • Źródło: Myślę, więc jestem…, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, op. cit., s. 280.
  • Przede wszystkim zaś należy silnie odróżnić czasy naszej społeczności, gdzie wszystko się dzieje w świetle refleksji, od czasów owych naiwnie łatwowiernych społeczności, wyłaniających z siebie wiary, które panowały jednak całe wieki. Jeszcze nie powstało nic wielkiego, co nie opierałoby się na legendzie. Jedyną winowajczynią jest tu chyba tylko ludzkość, która chce być oszukiwana.
  • Spoczywaj w chwale szlachetny ofiarniku! Dzieło twe zostało dokonane; rozpoczęła się już twoja boskość. Nie lękaj się, że wskutek jakiegoś błędu może jeszcze runąć wznoszona przez ciebie budowa. Stanąłeś już poza granicami ludzkiej słabości, już zaczynasz patrzeć z wyżyn niebiańskiego spokoju na nieobliczalne skutki swej działalności. Za kilka godzin cierpień, które nawet nie dotknęły twej wielkiej duszy, zdobyłeś prawdziwą i najpiękniejszą nieśmiertelność. Przez tysiące lat świat będzie o tobie mówił! Niby sztandar sprzeczności staniesz się symbolem, dookoła którego stoczą się najżarliwsze boje ludzkości. Bardziej żywy niż za życia, od chwili skonania bardziej kochany niż w czasie ziemskiej pielgrzymki, staniesz się do pewnego stopnia kamieniem węgielnym ludzkości, że targnąć się na twoje imię będzie znaczyło to samo, co targnąć się na fundamenty świata. Zniknie granica pomiędzy tobą a Bogiem. Odniósłszy świetny triumf nad śmiercią, obejmiesz władanie swego królestwa, a za tobą pójdą po drodze, którą sam sobie wytknąłeś, wielowieczni twoi czciciele.
  • Ten, kto słucha, jest prawie zawsze lepszy od tego, kto rozkazuje.
  • Wiara ma to do siebie, że jeszcze po zniknięciu nie przestaje działać.
    • Źródło: Myślę, więc jestem…, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, op. cit., s. 280.
  • Wszystko to, co jest dobrego w człowieku, jest dziełem rozumu.
    • Źródło: Myślę, więc jestem…, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, op. cit., s. 280.

Co to jest naród? (1882)[edytuj]

(tłum. Grażyna Majcher, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2018)

  • Prawda jest taka, że nie istnieje czysta rasa i że opieranie polityki na analizie etnograficznej jest podążaniem za chimerą. Najszlachetniejsze kraje, Anglia, Francja, Włochy, są tymi, w których krew jest najbardziej wymieszana. Czy Niemcy stanowią pod tym względem wyjątek? Czy są czysto germańskim krajem? Cóż za ułuda! Całe południe kraju było galijskie. Cały wschód, za Łabą, jest słowiański. A czy części, które rzekomo są naprawdę czystej krwi, są rzeczywiście czysto germańskie? Natykamy się tutaj na jeden z problemów, które najbardziej domagają się jasnych myśli, aby uniknąć nieporozumień.
    • La vérité est qu'il n'y a pas de race pure et que faire reposer la politique sur l'analyse ethnographique, c'est la faire porter sur une chimère. Les plus nobles pays, l'Angleterre, la France, l'Italie, sont ceux où le sang est le plus mêlé. L'Allemagne fait-elle à cet égard une exception ? Est-elle un pays germanique pur ? Quelle illusion ! Tout le Sud a été gaulois. Tout l'Est, à partir d'Elbe, est slave. Et les parties que l'on prétend réellement pures le sont-elles en effet ? Nous touchons ici à un des problèmes sur lesquels il importe le plus de se faire des idées claires et de prévenir les malentendus.
  • Zapomnienie, powiem nawet więcej: błąd historyczny, to fundamentalny czynnik powstawania narodu, i dlatego postępy w zakresie badań historycznych stanowią często zagrożenie dla poczucia narodowości. Istotnie, dochodzenie historyczne wydobywa na światło dzienne akty przemocy, które miały miejsce u zarania wszelkich formacji politycznych, także tych bogatych w dobroczynne skutki. Jedność zawsze osiąga się brutalnie; zjednoczenie Francji Północnej i Francji Południowej było rezultatem eksterminacji i terroru, który ciągnął się przez blisko sto lat.
    • L’oubli, et je dirai même l’erreur historique, sont un facteur essentiel de la formation d’une nation, et c’est ainsi que le progrès des études historiques est souvent pour la nationalité un danger. L’investigation historique, en effet, remet en lumière les faits de violence qui se sont passés à l’origine de toutes les formations politiques, même de celles dont les conséquences ont été le plus bienfaisantes. L’unité se fait toujours brutalement ; la réunion de la France du Nord et de la France du Midi a été le résultat d’une extermination et d’une terreur continuée pendant près d’un siècle.
  • Zatem naród jest wielką solidarnością, utworzoną ze świadomości poświęceń, na jakie się zdobyliśmy i na jakie skłonni jesteśmy się zdobyć. Zakłada pewną przeszłość; niemniej w teraźniejszości streszcza ją jeden namacalny fakt: zgoda, wyraźnie sformułowane pragnienie, by nadal żyć razem. Istnienie narodu (wybaczcie mi tę przenośnię) jest codziennym plebiscytem, tak jak istnienie jednostki jest nieustającym potwierdzeniem życia.
    • Une nation est donc une grande solidarité, constituée par le sentiment des sacrifices qu’on a faits et de ceux qu’on est disposé à faire encore. Elle suppose un passé ; elle se résume pourtant dans le présent par un fait tangible : le consentement, le désir clairement exprimé de continuer la vie commune. L’existence d’une nation est (pardonnez-moi cette métaphore) un plébiscite de tous les jours, comme l’existence de l’individu est une affirmation perpétuelle de vie.