Heinrich Heine

Heinrich Heine (1797–1856) – niemiecki poeta, eseista i dramaturg.

Atta Troll. Sen nocy letniej (1843)

(wyd. T. Paprocki, Warszawa 1887, tłum. Maria Konopnicka)

Czasem zdarza się, że człowiek
Najcnotliwszy – szewcem trąci,
Podczas kiedy duch służalczy
Ambrą pachnie i lawendą.
Są dziewicze czyste dusze,
A czuć od nich szare mydło,
Gdy występek się częstokroć
Różanemi wody myje.
- Źródło: rozdz. VIII, s. 26

Jedność, jedność! To jest pierwszy
Do wolności krok! Rozbici –
Służyć musim, lecz złączeni
Przemożemy swych ciemięzców!
Jedność, jedność – a zwyciężym!
- Opis: przemyślenia Atty Trolla.
- Źródło: rozdz. VI, s. 23

Korzyść ziemska, samolubstwo –
To dziś ludzi pcha do mordów.
- Postać: Atta Troll
- Opis: do syna.
- Źródło: rozdz. X, s. 30

Ludzie! Wy, dwunożne gady!
- Opis: przemyślenia Atty Trolla.
- Źródło: rozdz. V, s. 21

Nie talent to, lecz charakter!
- Kein Talent, doch ein Charakter. (niem.)
- Źródło: 24

Tam to jadłem i Garbanzos,
Ciężkie, jak z ołowiu kule,
I niestrawne nawet Niemcom,
Co na kluskach rosną z dziecka.
- Źródło: rozdz. XI, s. 34

Ten szlachetny,
Kto szlachetnie czuje, żyje!
- Opis: przemyślenia Atty Trolla.
- Źródło: rozdz. V, s. 20

Własność! prawo posiadania!
Co za fałsz! Co za złodziejstwo!
Taki podstęp głupi, nędzny,
Człowiek tylko mógł wymyśleć.
- Opis: Atta Troll do syna
- Źródło: rozdz. X, s. 31

Intermezzo liryczne (1821–1823)

Młodzieniec kocha dziewczynę,
Co ma innego w sercu (…)
To taka bardzo stara
I wciąż tak świeża piosenka!
A komu się przydarzy,
W tym serce z bólu pęka.
- Ein Jüngling liebt ein Mädchen,
  Die hat einen andern erwählt (…)
  Es ist eine alte Geschichte,
  Doch bleibt sie immer neu;
  Und wem sie just passiert,
  Dem bricht das Herz entzwei. (niem.)
- Źródło: 40, tłum. Robert Stiller

Na skrzydłach mojej pieśni,
Luba, unoszę cię w dal.
- Auf Flügeln des Gesanges,
  Herzliebchen, trag' ich dich fort. (niem.)
- Źródło: 9, tłum. Stanisław Łempicki

Nie gniewam się i choć się serce rwie,
Stracone szczęście me – nie gniewam się.
- Ich grolle nicht, und wenn das Herz auch bricht,
  Ewig verlornes Lieb! ich grolle nicht. (niem.)
- Opis: popularne dzięki muzyce Roberta Schumanna.
- Źródło: 18, tłum. Stanisław Łempicki

W cudownym miesiącu maju.
- Im wunderschönen Monat Mai. (niem.)
- Źródło: 1

Inne

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

A

A niebo zostawmy im – Aniołom i wróblom.
- Den Himmel űberlassen wir Den Engeln und den Spatzen. (niem.)
- Źródło: Henryk Markiewicz, Andrzej Romanowski, Skrzydlate słowa, PIW, Warszawa 1990.

B

Bóg mi wybaczy. To jego fach.
- Dieu me pardonnera, c’est son métier. (fr.)
- Opis: ostatnie słowa.
- Źródło: Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych
- Zobacz też: Bóg

Bóg stworzył osły, żeby mogły służyć człowiekowi do porównania.
- Gott hat die Esel geschaffen, damit sie dem Menschen zum Vergleich dienen können. (niem.)
- Zobacz też: osioł

C

Cały mój majątek zapisuję swojej żonie Matyldzie – pod warunkiem, że po raz drugi wyjdzie za mąż. Pragnę, aby znalazł się choć jeden człowiek, który by szczerze opłakiwał mój zgon.
- Źródło: Horacy Safrin, Przy szabasowych świecach. Wieczór drugi, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1981, s. 172.

Cicho grają w duszy mej
Dźwięki, nuty, tony.
- Leise zieht durch mein Gemüt
  Liebliches Geläute. (niem.)
- Źródło: Nowa wiosna, 6 (1831), tłum. Czesław Jankowski

Ciebie tam brakło przy stole,
Mój skarbie, wśród tego zebrania.
Tak ładnie byś mówić umiała
O dziejach naszego kochania.
- Źródło: * * * (Siedzieli i pili herbatkę…) , tłum. Stanisław Łempicki

Cóż to za ciężka praca – podobać się nieciekawym ludziom.

D

Demagogia – święte przymierze narodów.
- Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.

G

Gdzie się pali książki, dojdzie w końcu do palenia ludzi.
- Wo man Bücher verbrennt, verbrennt man am Ende Menschen. (niem.)
- Opis: na zakończenie zjazdu studenckiego w Wartburgu w 1817 w związku ze spaleniem na stosie książek uznanych za niezgodne z duchem niemieckim.
- Źródło: Almanzor (1821).

I

Inteligentny wszystko zauważa. Głupi wszystko komentuje.

J

Jak widzicie, w moim życiu nic właściwie się nie zmieniło. Kobiety wciąż jeszcze noszą mnie na rękach!
- Opis: do pielęgniarki w czasie przewożenia do szpitala, gdy pielęgniarki znosiły go do karetki.
- Źródło: Horacy Safrin, Przy szabasowych świecach…, op. cit., s. 172.

Jaki by nie był powód łez, w końcu i tak trzeba wytrzeć nos.
- Zobacz też: łzy

Jestem człowiekiem o na wskroś pojednawczym usposobieniu. A oto moje życzenia: skromny domek kryty strzechą, przy tym jednak dobre łóżko, dobre jedzenie, mleko i masło pierwszej świeżości, przed oknem kwiaty, przed drzwiami kilka pięknych drzew, jeśli zaś dobry Bóg chce mnie w pełni uszczęśliwić, to niech da mi się nacieszyć widokiem sześciu czy siedmiu moich nieprzyjaciół wiszących na tych drzewach. Z sercem przepełnionym wzruszeniem wybaczę im wszystkie krzywdy, jakie mi wyrządzili w życiu – no, trzeba wybaczać nieprzyjaciołom, ale nie wcześniej, nim zawisną.

K

Każda epoka ma swoje wady, które sumują się z wadami epok wcześniejszych – i to właśnie nazywamy dziedzictwem ludzkości.

Kobiety mają tylko jeden sposób uszczęśliwiania nas, znają natomiast trzydzieści tysięcy sposobów, na jakie mogą nas unieszczęśliwić.

M

Małżeństwo – to morze, dla którego dotychczas nie wynaleziono kompasu.
- Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.

Mnie matka w dzieciństwie czytała bajki, jemu [stryjowi Solomonowi], jemu – opowieści zbójnickie. Toteż ja zostałem poeta, a on bankierem.
- Źródło: Horacy Safrin, Przy szabasowych świecach…, op. cit., s. 172.

My dzisiaj nie przymierzamy niczego do jakiejś innej, obcej nam twórczości ani nie mierzymy niczego według potrzeby, która jest w nas samych. Staramy się poznać jedynie na umiejętnościach, którymi Bóg obdarzył artystę dla objawienia swojej idei. W sztukach recytatorskich na środki te składają się dźwięki i słowa. W sztukach plastycznych – barwy i formy. Dźwięki i słowa, barwy i formy, to zwłaszcza, co widzialne; są to wszak symbole jedynie idei, symbole rodzące się w duszy artysty, kiedy podnieca go święty duch świata. Jego dzieła są symbolami, z których pomocą przekazuje on innym duszom swoje idee. Kto wyraża maksimum przeżyć, i to najgłębszych, za pomocą najmniejszej liczby symboli, najprostszych, ten jest największym artystą.
- Źródło: Salon 1831 roku, tłum. E. Grabska, w: Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700–1870, oprac.E. Grabska, M. Poprzęcka, Warszawa 1974, s. 391.

N

Nie powiem, że kobiety nie mają charakteru, raczej mają codziennie inny.
- Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.

Nigdy nie można ustalić z pewnością, gdzie w kobiecie kończy się anioł, a gdzie diabeł zaczyna.
- Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.
- Zobacz też: kobieta

O

O kobiety! Wasza nienawiść to właśnie miłość, która zmieniła siodło.
- Zobacz też: siodło

Owi rewolucyjni doktorzy i ich bezlitośnie zdeterminowani uczniowie są jedynymi ludźmi w Niemczech, w których tli się jakiekolwiek życie; to do nich, obawiam się, należy przyszłość.
- Źródło: Leszek Kołakowski, Główne nurty marksizmu, Londyn 1988.
- Zobacz też: rewolucja

P

Pierwszy, który porównał kobietę do kwiatu, był wielkim poetą, ale następny był cymbałem.
- Źródło: Henryk Markiewicz, Andrzej Romanowski, Skrzydlate słowa, PIW, Warszawa 1990, s. 265.
- Zobacz też: kobieta

Powinniśmy wybaczać naszym wrogom, nie wcześniej jednak, nim zawisną na szubienicy.
- Ja, man muß seinen Feinden verzeihen, aber nicht eher, als bis sie gehängt worden. (niem.)
- Źródło: Gedanken und Einfälle, rodział I Persönliches
- Zobacz też: wróg, szubienica

Przypadkowa przechadzka po szpitalu wariatów pokazuje, że wiara nie dowodzi niczego.
- Źródło: Ewa Dereń, Tomasz Nowak, Edward Polański, Słownik języka polskiego z frazeologizmami i przysłowiami, wyd. Arti, 2008, s. 458.

S

Swoje oświecenie zawdzięczam po prostu lekturze pewnej książki (…) [jest nią] Biblia. Całkiem słusznie nazywa się ją Pismem Świętym; kto utracił swego Boga, może Go na nowo odnaleźć w tej Księdze.
- Źródło: Solomon Goldman, The Book of Books. An Introduction, 1948, s. 219.

Szczęście jest jak lekkomyślna dziewczyna, która ci w oczy popatrzy, da całusa i leci dalej; nieszczęście jest jak poważna kobieta, która spokojnie siada przy twoim łóżku i – żyje.
- Zobacz też: szczęście

T

Tamte czasy miały dogmaty, my mamy tylko mniemania… a nimi nie można budować katedr.
- Jene Zeiten hatten Dogmen, wir haben nur Meinungen: mit Meinungen… aber baut man keine Dome. (niem.)

Ten, kto kocha po raz pierwszy, nawet bez wzajemności, jest równy bogom, ale kto kocha nieszczęśliwie po raz drugi, jest idiotą.

W

Wściekłość na własne niedołęstwo, głupotę, błędy męczy mnie więcej jeszcze niż prawdziwa rozpacz.
- Źródło: „Przekrój”, tom 2, Krakowskie Wydawnictwo Prasowe, 1977, s. 29.

W epoce mroku i ciemnoty religia jest najlepszym przewodnikiem ludzi, tak jak w noc ciemną choć oko wykol najlepszym przewodnikiem będzie ślepiec. On zna wszystkie drogi i ścieżki lepiej aniżeli człek, który widzi. Kiedy jednak nastaje dzień, głupotą jest posługiwać się starymi ślepcami w roli tego, który idzie na przedzie.
- Źródło: Gedanken und Einfalle

Z

Z ogromnych mych boleści
Robię piosenki nieduże.
- Aus meinen grossen Schmerzen
  Mach’ ich die kleinen Lieder. (niem.)
- Źródło: Intermezzo liryczne, 39, tłum. Robert Stiller