Wasilij Grossman
Tablica pamiątkowa w Doniecku
Wasilij Siemionowicz Grossman (ros. Василий Семёнович Гроссман; 1905–1964) – rosyjski pisarz i korespondent wojenny, radziecki dysydent.
Życie i los (1959)
[edytuj](przeł. Jerzy Czech, wyd. W.A.B., Warszawa 2009)
- Antysemityzm jest skutkiem nieświadomości ludu, który nie umie znaleźć przyczyny swoich nieszczęść i cierpień. Ciemni ludzie dopatrują się jej w Żydach, a nie w ustroju państwowym i społecznym.
- Antysemityzm przejawia się rozmaicie – w ironicznej, pokrywającej niechęć pobłażliwości albo w morderczych pogromach. (…) Antysemityzm nigdy nie jest celem, zawsze jest tylko środkiem, miernikiem nieusuwalnych sprzeczności. Jest zwierciadłem wad pojedynczych ludzi, ustrojów społecznych i systemów państwowych. Powiedz mi, o co obwiniasz Żydów, a powiem ci, w czym zawiniłeś sam.
- Zobacz też: antysemityzm
- Czy natura ludzka ulega zmianie, czy staje się inna w tyglu totalitarnej przemocy? Czy człowiek wyzbywa się właściwego sobie pragnienia wolności? Odpowiedź na to pytanie zdecyduje o losie człowieka i o losie państwa totalitarnego. Zmiana bowiem natury ludzkiej zapowiada powszechny i ostateczny triumf dyktatury państwa, niezmienność zaś ludzkiego dążenia do wolności jest wyrokiem na państwo totalitarne.
- Zobacz też: natura ludzka
- Faszyzm i człowiek nie mogą współistnieć. Kiedy zwycięża faszyzm, przestaje istnieć człowiek, pozostają tylko wewnętrznie przeobrażone istoty człekokształtne. A kiedy zwycięża człowiek, obdarzony wolnością, rozumem i dobrocią – faszyzm ginie i ci, którzy mu ulegli, znowu stają się ludźmi.
- Zobacz też: faszyzm
- Jeśli przyjaciele są podobni we wszystkim, jeśli obaj stanowią swoje odbicie, to spór z przyjacielem jest sporem z samym sobą.
- Zobacz też: przyjaciel
- Każda epoka tworzy bóstwo na swoje podobieństwo.
- Zobacz też: religia
- Kiedy człowiek rozbiera się do naga, zbliża się do samego siebie. (…) Nagi człowiek, patrząc na siebie, nie wyciąga innych wniosków, oprócz tego jednego: „To ja”.
- Miłość podobna jest do węgla: rozżarzona – parzy, a zimna – brudzi…
- Zobacz też: miłość
- Największym z sekretów wojny, duchem jej tragedii, było prawo jednego człowieka do posyłania innego człowieka na śmierć.
- Zobacz też: wojna
- Naturalna dążność człowieka do wolności jest niezniszczalna, można ją zdławić, ale nie sposób zniszczyć. Totalitaryzm nie może wyrzec się przemocy. Zginąłby, gdyby się jej wyrzekł. Wieczna, nieustanna, bezpośrednia czy zamaskowana przemoc jest podstawą totalitaryzmu. Człowiek bowiem nie wyrzeknie się wolności. Ten wniosek rozjaśnia nasz czas, daje nadzieję na przyszłość.
- Zobacz też: wolność
- Przemoc totalitarnego państwa jest tak wielka, że przestaje być środkiem, zmienia się w obiekt mistycznego, religijnego uwielbienia.
- Zobacz też: totalitaryzm
- To straszne pozbawić człowieka prawa do sumienia. Jeśli człowiek znajduje w sobie siłę, żeby uczynić to, co dyktuje mu sumienie, czuje niebywały przypływ szczęścia.
- Zobacz też: sumienie
- Tylko istota absolutnie silna nie potrzebuje przyjaźni; z pewnością kimś takim może być tylko Bóg.
- Wartość nauki polega na szczęściu, które ona przynosi ludziom. (…) Odkrycia naukowe same w sobie są najwyższą wartością! Doskonalą człowieka bardziej niż kotły parowe, turbiny, lotnictwo i cała metalurgia od Noego do naszych czasów. Duszę doskonalą, duszę!
- Władza nad światem zawsze spoczywa w rękach ludzi ograniczonych, za to z niezachwianym poczuciem własnej słuszności.
- Zobacz też: władza
- Wspólnotę ludzkich działań uzasadnia w końcu tylko jeden główny cel: wywalczyć dla ludzi prawo do bycia różnymi, odrębnymi jednostkami, żeby mogli po swojemu, każdy inaczej, czuć, myśleć, żyć na tym świecie. Żeby wywalczyć takie prawo, obronić je albo rozszerzyć, ludzie się jednoczą. Wtedy jednak rodzi się straszliwy, ale potężny przesąd, że właśnie owo zjednoczenie – w imię rasy, Boga, partii, państwa – jest nie tylko środkiem, ale i celem życia. Nie, nie, i jeszcze raz nie! W człowieku, w jego skromnej swoistości, w jego prawie do niej tkwi jedyny, prawdziwy i wieczny sens walki o życie.
- Zobacz też: wspólnota
- Wszystko, co żywe, jest niepowtarzalne. Nie do pomyślenia są dwaj dokładnie tacy sami ludzie, dwa takie same krzaki dzikiej róży… Życie zamiera tam, gdzie przemoc stara się zatrzeć jego niepowtarzalność i swoiste cechy.
- Zobacz też: życie
- Wydaje się wam, że nienawidzicie nas, ale to się tylko tak wydaje: wy nienawidzicie samych siebie w nas. Jesteśmy śmiertelnymi wrogami, ale nasze zwycięstwo to wasze zwycięstwo. Jeśli wy wygracie, to my i zginiemy, i będziemy żyć w waszym zwycięstwie.