Starokawalerstwo, jeśli nie zawsze, to najczęściej jest ukrytą tragedią.
Źródło: tom I, rozdział 2
Pamięć to skład, w którym leży przeszłość, a wspomnienie ma miejsce wówczas, gdy się do tego składu wchodzi, żeby coś wydobyć.
Postać: Marynia Pławicka
Źródło: tom I, rozdział 2
Kobieta – byle była ogromnie dobra, ogromnie pewna i bardzo moja, i bardzo kochana.
Postać: Stanisław Połaniecki
Źródło: tom I, rozdział 2
W mieście wszystkie dziwactwa ludzkie i śmieszności ścierają się wzajemnie, a na wsi łatwiej ludzie zmieniają się w oryginałów.
Postać: Marynia Pławicka
Źródło: tom I, rozdział 2
Wszystkie systemy filozoficzne mijają jak cienie, a msza po staremu się odprawia.
Postać: Stanisław Połaniecki
Źródło: tom I, rozdział 2
Rozum to także latarka, którą nam Bóg dał w rękę.
Postać: Stanisław Połaniecki
Źródło: tom I, rozdział 6
Nic się tak nie pamięta, jak to, co się widziało w dzieciństwie. A choć wiele rzeczy nie odczuje ani nie zrozumie, to przychodzi później i przychodzi bardzo przyjemnie.
Źródło: tom I, rozdział 6
Skoro żyję, więc chcę, żeby się to życie komuś i mnie na coś zdało.
Postać: Stanisław Połaniecki
Źródło: tom I, rozdział 7
Wyrachowanie polega na tym, żeby nie żałować na to, co warte.
Źródło: tom I, rozdział 7
Najtrudniej jest porzucić szczęście, które nie tylko jest upragnione, ale i zaczęte.
Źródło: tom I, rozdział 11
Jest w samobójstwie to okropnego, że powinno się je potępić, a potępiając, ma się takie wrażenie, jakby się nie miało żadnego współczucia dla nieszczęścia.
Postać: Marynia Pławicka
Źródło: tom I, rozdział 13
Współczucie trzeba mieć dla tych, którzy jeszcze czują, a więc dla żywych.
Postać: Stanisław Połaniecki
Źródło: tom I, rozdział 13
(…) można kobietę kochać nie taką jaka jest, ale taką jak by być mogła.
Opis: spostrzeżenie Stanisława Połanieckiego
Źródło: tom I, rozdział 14
Zostaje jedna nicość i jakaś przyszłość ślepa, głucha, bezrozumna, z twarzą idioty.
Opis: refleksje Stanisława Połanieckiego na temat dalszego życia.
Źródło: tom I, rozdział 18
Najenergiczniejszy człowiek potrzebuje, by go ktoś kochał. Inaczej czuje w sobie śmierć i jego energia zwraca się przeciw życiu.
Opis: refleksje Stanisława Połanieckiego.
Źródło: tom I, rozdział 18
Zmarli opuszczają nas, ale i my ich opuszczamy.
Opis: rozmyślania Stanisława Połanieckiego po pogrzebie Litki.
Źródło: tom I, rozdział 19
Miłosierdzie, empiryjskie światło, wieczność – połączenie – a w rzeczywistości co? – trup dziecka na cmentarzu i matka, która wije się z bólu…
Postać: Stanisław Połaniecki
Źródło: tom I, rozdział 19
W kochance szukaj sobie czego chcesz: dowcipu, temperamentu, poetycznego nastroju, wrażliwości, ale z żoną trzeba żyć lata, więc szukaj w niej tego, na czym się można oprzeć – zasad.
Postać: Hipolit Maszko
Źródło: tom II, rozdział 1
Często nawet inne małżeństwa są gorsze, bo gdy na przykład kobieta woli latać, a mężczyzna pełzać lub odwrotnie – to nie ma widoków na porozumienie.
Opis: wypowiedź p. Maszki w rozmowie z p. Połanieckim na tema swego planowanego małżeństwa
Źródło: tom II, rozdział 2
Wiem, w czym może być szczęście życia – w dzieciach.
Postać: Stanisław Połaniecki
Źródło: tom II, rozdział 2
Giną stare tradycje! Iluż to ludzi dawniej dochodziło przez testamenta do majątków, a dlaczego? Bo istniała miłość i solidarność w rodzinach.
Postać: pan Pławicki
Opis: wyraża żal do zmarłej kuzynki z powodu pominięcia go w testamencie.
Źródło: tom II, rozdział 5
Tak! wszyscy zawsze wszystko przewidują… po fakcie – i z człowieka, w którego piorun trzasł, robią w dodatku głupca lub wariata.
Opis: zwierzenia Hipolita Maszki po nieudanym pojedynku z Antonim Gątowskim.
Źródło: tom II, rozdział 6
Chrystus jest w życiu pojedynczych ludzi, ale go nie ma w historii.
Postać: profesor Waskowski
Źródło: tom II, rozdział 7
Istnieje umieranie i istnieją cmentarze, ale śmierci po prostu nie ma.
Opis: rozterki Stanisława Połanieckiego przy grobie Litki Chwastowskiej.
Źródło: tom II, rozdział 7
W moim świecie nie ma na nic odpowiedzi, są tylko koła błędne, które staczają się w przepaść.
Postać: Stanisław Połaniecki
Źródło: tom II, rozdział 7
List nie ma oczu, które zachodzą łzami, nie ma twarzy, która się uśmiecha zarazem smutno i słodko, nie ma głosu, który drga, nie ma rąk które się wyciągają. List można czytać i rozumieć, jak się chce, bo to tylko czarne litery na obojętnym jak śmierć papierze.
Postać: Marynia Pławicka
Źródło: tom II, rozdział 8
Kochać – to już dobrze, ale jest jeszcze coś lepszego – to być kochanym.
Postać: Edward Bukacki
Źródło: tom II, rozdział 10
Oto poczuł, że to nie tylko zwykły prawny obrządek, na mocy którego mężczyzna zyskuje prawo do kobiety: ale że w tym związaniu rąk, w tej przysiędze jest jakaś tajemnicza, zaświatowa moc – jest po prostu Bóg, przed którym uchyla się dusza i serce drży.
Opis: odczucia Stanisława Połanieckiego podczas zawierania małżeństwa z Marynią Pławicką.
Źródło: tom II, rozdział 11
Patrzę, widzę i nie wierzę, że to prawda!
Opis: zachwyt Maryni Połanieckiej w czasie podróży poślubnej do Wenecji.
Źródło: tom II, rozdział 12
Czymś naprawdę rzeczywistym w życiu jest tylko śmierć – chociaż z drugiej strony, to znów nie racja, żeby przedtem, nim ona przyjdzie, mówić na wino, że to ocet.
Opis: rozterki Edwarda Bukackiego na kilka godzin przed śmiercią.
Źródło: tom II, rozdział 17
Dziś jeszcze jest dobrze w porównaniu z tym, co może być jutro, pojutrze, za miesiąc, za rok… A tu przecie chodzi o całe życie.
Opis: zwątpienie Maryni Połanieckiej w przyszłość jej małżeństwa.
Źródło: tom II, rozdział 22
To nie sztuka pisać książki. Byle trochę talentu – to i dosyć; ale przeprowadzić w życiu to, o czym mówią książki, to daleko większa sztuka, a przy tym, co za zabawa!…
Postać: Aneta Osnowska
Źródło: tom II, rozdział 24
Kobiety żyją tylko sercem i umieją serce odgadywać.
Opis: wypowiedź p. Broniczowej w rozmowie z p. Zawiłowskim
Źródło: tom III, rozdział 4
Jakie to dziwne! Dziś byliśmy na pogrzebie, jutro będziemy na zaręczynach: co śmierć wykosi, miłość posieje – i to jest życie!
Opis: wypowiedź p. Świrskiego w rozmowie z p. Emilią
Źródło: tom III, rozdział 5
Są kobiety, które lubią muzykę duszą, a są takie, które ją lubią skórą i takich bym się bał.
Postać: Edward Bukacki w myślach
Źródło: tom III, rozdział 7
Kto życie bierze lekko ten może sobie na wszystko pozwolić, ale ja go lekko nie biorę.
Opis: myśl Stanisława Połanieckiego.
Źródło: tom III, rozdział 8
(…) miłość nie jest całkowicie ślepą, ale cierpi na daltonizm.
Opis: wypowiedź p. Świrskiego.
Źródło: tom III, rozdział 10
Są ludzie, którzy wierzą nie z miłości, ale jakby tylko dlatego, że ateizm zbankrutował… jakby z rozpaczy.
Dziś po prostu trudno uwierzyć, że światek Połanieckich nie jest satyrą, lecz apologią i drogowskazem. A przecież tak było. (…) Konterfekty rycerskich przodków wielce tu były potrzebne, aby robieniu w perkalikach i spekulacjom giełdowym nadać godność posłannictwa narodowego, w odróżnieniu od takich samych spekulacji i perkalików niemieckich czy żydowskich. Połanieccy istnieją wszędzie, w każdym narodzie, w każdej klasie, w każdym czasie, jako „obszar gnuśności zalany odmętem”. Rozpaczliwa nizina upadku i marazmu zaczyna się tam, gdzie połaniecczyzna przoduje narodowi jako arbiter jego kultury – pojęć i ideałów, wzór cnót obywatelskich i patriotycznej zasługi.
