Osip Mandelsztam

Osip Mandelsztam (1914)

Osip Emiljewicz Mandelsztam (ros. Осип Эмильевич Мандельштам; 1891–1938) – rosyjski poeta żydowskiego pochodzenia, więzień i ofiara Gułagu.

• A kto odwiąże łódź, gdy łódź odpływa?
  A kto usłyszy cień obuty w futra?
  Kto w półśnie żywy przemógł kiedyś strach?
  
  Nam co zostało? Tylko pocałunki,
  A tak włochate niby pszczoły małe,
  Co umierają, gdy wylecą z ula.
  
  A szemrzą wciąż w przejrzystym gąszczu nocy,
  A lecą pośród drzew Tajgetu sennych,
  A żywią się lucerną, czasem, miętą.
  
  A teraz weź, dziki jest mój podarek,
  Suchy naszyjnik z małych martwych pszczół,
  A one w słońce przemieniły miód.
  • Źródło: Listopad 1920, tłum. Jarosław Marek Rymkiewicz
  • Zobacz też: mięta, pocałunek

• Był sobie skrzypek Hercowicz,
  co grał z pamięci jak z nut.
  Z Schuberta on umiał zrobić
  – no, brylant, no, istny cud.
  • Жил Александр Герцович,
    Еврейский музыкант,-
    Он Шуберта наверчивал,
    Как чистый бриллиант. (ros.)
  • Źródło: Skrzypek Hercowicz
  • Zobacz też: skrzypek

• Drożdże świata, drożdże drogie —
  Każdy dźwięk i łza i trud —
  Biją we mnie troski wrogie
  Niby krople wrzących wód,
  Zagubione dźwięki błogie —
  Z jakich je wydobyć rud?
  • Źródło: Drożdże świata, drożdże drogie, tłum. Stanisław Barańczak
  • Zobacz też: drożdże

• Nadchodzi czas pajęczej głuchoty,
  Temu upadkowi już nie podołamy.
  • Źródło: Lamarck
  • Zobacz też: głuchota

• Najczulsza z czułych
  Opromieniona
  Jest twoja twarz,
  Najbielsza z białych
  Twoja dłoń,
  I obcy tobie
  Cały świat,
  I wszystko twoje –
  Nieuniknione.
  
  Nieuniknione
  Twe zamyślenie
  I palce rąk
  Nie chłodniejących,
  I cichy dźwięk
  Twych niemilknących
  Słów,
  I twych oczu
  Oddalenie.
  • Źródło: Najczulsza z czułych, tłum. Maria Leśniewska
  • Zobacz też: czułość

• Porzuceni wśród bezmiarów,
  Aby stać się garstką kości,
  Mamyż sobie szczędzić daru
  Przywiązania i wierności?
  • Źródło: ***, 1915
  • Zobacz też: wierność

• Przyroda jest dziurawa,
  Nie ma wzroku – patrzysz po raz ostatni.
  • Źródło: Lamarck
  • Zobacz też: przyroda

• Więc za chwałę tych dni, co nadejdą w przyszłości,
  I za ludzkiej godności sprawę
  Pozbawiłem się miejsca przy stole mych ojców
  I radości, i czci mojej nawet.
  Wiek, jak brytan wilkowi, do gardła mi skacze,
  Lecz ja wilkiem nie jestem, nie jestem.
  Jak się czapkę pcha w rękaw, tak pchnij mnie już raczej
  W duszny kożuch Syberii leśnej.
  Byle tchórza nie widzieć i brudu nie widzieć
  Ani kołem łamanych kości.
  Niechaj z nocy polarnej błękitny lis wyjdzie,
  Niech mi zalśni w swej mroźnej piękności.
  • Źródło: 1937, tłum. Kazimierz Andrzej Jaworski
  • Zobacz też: przyszłość

• Zgadzam się tobie służyć,
  Z zazdrości wyschniętymi
  Wargami przyszłość wróżyć.
  Nie zaspokaja słowo
  Spierzchniętych z żądzy ust mi,
  I gęsty świat na nowo
  Bez ciebie jest mi pusty.
  
  O wierność już nie proszę,
  Chcę tylko zgnieść twój opór
  I siebie sam przynoszę
  Pod twój katowski topór.
  Nie jesteś mi radością,
  Miłością upragnioną,
  Na jakąś dziką, obcą
  Dziś krew mi zamieniono.
  
  I jeszcze jedno mgnienie,
  A powiem prawdę tobie:
  Nie radość, lecz cierpienie
  Znajduję dzisiaj w tobie.
  I usta twe wiśniowe,
  W rozterce pokąsane,
  Wabią mnie wciąż od nowa,
  Jak grzechy nie wyznane.
  
  Wróć do mnie prędzej, miła,
  Tak straszno mi bez ciebie,
  Ja nigdy z taką siłą
  Nie doznawałem ciebie.
  I czego dziś pożądam,
  Na jawie wprost przeżywam…
  Niczego już nie żądam,
  Po prostu cię przyzywam.
  • Źródło: A więc i ja z innymi…, tłum. Maria Leśniewska

• Żyjemy tu, nie czując pod stopami ziemi,
  Nie słychać i na dziesięć kroków, co szepczemy,
  A w półsłówkach, półrozmówkach naszych
  Cień górala kremlowskiego straszy.
  
  Palce tłuste jak czerwie, w grubą pięść układa,
  Słowo mu z ust pudowym ciężarem upada.
  Śmieją się karalusze wąsiska
  I cholewa jak słońce rozbłyska.
  
  Wokół niego hałastra cienkoszyich wodzów:
  Bawi go tych usłużnych półludzików mozół.
  Jeden łka, drugi czka, trzeci skrzeczy,
  A on sam szturcha ich i złorzeczy.
  
  I ukaz za ukazem kuje jak podkowę –
  Temu w pysk, temu w kark, temu w brzuch, temu w głowę.
  Miodem kapie każda nowa śmierć
  Na szeroką osetyńską pierś.
  • Źródło: Listopad 1933, tłum. Stanisław Barańczak
  • Zobacz też: Józef Stalin

O Osipie Mandelsztamie

• Po Archipelagu krąży dziwna fama,
  Że mają wydawać Ośkę Mandelsztama.
  
  Dziwi się bezmiernie urzędnik nalany:
  Jakże go wydawać? On dawno wydany!
  (…)
  Powstał mały zamęt w pamięci strażników:
  Którego Mandelsztama? Mamy ich bez liku!
  (…)
  W oczach urzędników rośnie płomień grozy,
  Bo w szwach od poetów pękają obozy.
  (…)
  Patrzy z góry Osip na te wyspy krwawe
  I gorzko smakuje swą spóźnioną sławę.
  
  Bo, jak to być może, że ziemia go kryje,
  Gdy w gazetach piszą, że Mandelsztam żyje!?
  • Autor: Jacek Kaczmarski, Zmartwychwstanie Mandelsztama (1987)