Orhan Pamuk

Orhan Pamuk (ur. 1952) – turecki pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 2006.

Wypowiedzi

Nie obchodzi mnie, czy Turcja wejdzie, czy nie wejdzie do Unii, bardziej interesuje mnie to, czy stanie się w końcu prawdziwą demokracją.
- Źródło: „Forum”, 2 października 2006

W utworach biograficznych

Pierwszą nauką, jaką dała mi szkoła, było to, że niektórzy są głupi. Drugą – że inni mogą być znacznie głupsi.
- Źródło: Stambuł. Wspomnienia i miasto (tur. İstanbul; 2003), tłum. Anna Polat

Prawdziwym wyzwaniem jest zrozumienie życia duchowego biednych, upokorzonych i pokrzywdzonych ludzi, których Zachód wykluczył ze swojej wspólnoty.
- Źródło: Inne kolory (tur. Öteki renkler; 1999), tłum. Anna Akbike Sulimowicz, Tomasz Kunz

Cytaty z utworów

Biały zamek (1979)

(tur. Beyaz kale; tłum. Anna Akbike Sulimowicz)

Brak strachu nie wynika z czystego sumienia, lecz z braku świadomości bliskości śmierci.

Czyż dowodem na to, że ludzie są wszędzie tacy sami, nie jest to, że jeden może zająć miejsce drugiego?

Jedynym sposobem na to, by odzyskać utracone życie i marzenia, jest wyobrażenie ich sobie na nowo.

(…) nawet jeśli wrócę do ojczyzny, nie będę mógł kontynuować dawnego życia od momentu, w którym zostało przerwane. Co najwyżej mógłbym rozpocząć nowe.

Nieważne, kim się jest, ważne, czego się dokonało i czego jeszcze się dokona.

(…) pragnienie, które zauważałem u wszystkich podróżników i które niezmiennie mnie irytowało: pragnienie, aby zostać zadziwionym, bez opuszczania przy tym własnego, stabilnego i bezpiecznego świata.

Wielu ludziom wydaje się, że ich los nie jest z góry przesądzony, że wszystkie następujące po sobie, dotyczące ich zdarzenia są wyłącznie zbiegiem okoliczności. Mimo to, nawet oni, spoglądając po latach wstecz na swoje życie, dostrzegają, że coś, co niegdyś wydawało się im dziełem przypadku, w gruncie rzeczy było koniecznością.

(…) życie nie musi być tylko wiecznym oczekiwaniem, lecz również czymś, czym można się rozkoszować.

Czarna księga (1994)

(tur. Kara kitap; tłum. Anna Akbike Sulimowicz)

Coś, co może się przydać w przyszłości, nie uratuje, niestety, teraźniejszości.

Czytać znaczy patrzeć w lustro – ci, którzy znają „tajemnicę” ukrytą za jego taflą, przechodzą na drugą stronę, Ci zaś, którzy nie mają pojęcia o tajemnicy liter, nie ujrzą w nim nic oprócz własnej twarzy.

Istnieje droga ucieczki przed nieustannym zgiełkiem tłumu, trzeba tylko zanurzyć się we własny głos wewnętrzny, własny spokój, szczęście, a nawet zapach.

Krótko żyjemy, niewiele widzimy, niewiele wiemy, więc przynajmniej snujmy marzenia.

Od czasu do czasu trzeba spojrzeć na świat oczami kogoś innego. Podobno wtedy zaczyna się dostrzegać tajemnicę świata i człowieka.

Świat był nową encyklopedią, którą należało przeczytać od deski do deski, a w miarę lektury zmianom stale ulegało zarówno dzieło, jak i oni sami, odczytawszy ją do końca, zaczynali czytać na nowo, od pierwszego tomu, upojeni nową tożsamością, zatracali się wśród mnogości stron i zapominali, na której w danym momencie się znajdują.

Dom ciszy (1996)

(tur. Sessiz ev; tłum. Anna Akbike Sulimowicz)

Kocham życie, nienawidzę snu – jest przecież tyle rzeczy do zrobienia.

To, co nazywam mną, jest jak pudełko ukryte w drugim pudełku.

Muzeum niewinności (2008)

(tur. Masumiyet Müzesi; tłum. Anna Akbike Sulimowicz)

Kłamie się przed utratą czegoś cennego.

Miłość: jest to dające szczęście pragnienie uprawiania seksu wyłącznie z jedną osobą, mimo nadarzających się okazji do uprawiania go z innymi.

(…) miłość to poświęcanie uwagi, zainteresowanie…

Siłę i piękno miłości mierzy się tym, na jak długo pozostaną w naszej pamięci.

Widzicie jak ojciec mnie potraktował?!
- Postać: matka
- Opis: do synów o śmierci męża.

Nazywam się Czerwień (1998)

(tur. Benim adım kırmızı; tłum. Danuta Chmielowska)

Jeśli kochacie jakieś miasto i dużo po nim spacerujecie, wasze ciało, nie wspominając już o duszy, uczy się rozkładu ulic, tak że w chwili smutku, gdy smętnie sypie śnieg, nogi same niosą was na ulubione wzgórze.
- Zobacz też: miasto, smutek

Nieprawdą jest, że ludzie mogą się w kimś zakochać, patrząc jedynie na jego portret.

Rysowanie jest muzyką dla oczu i wyciszeniem dla umysłu
- Zobacz też: umysł

Spróbujcie z koloru moich słów odgadnąć, kim jestem!

Zrozumiałem, że choćby nie wiem jak się kogoś kochało, długo nie widziana twarz w końcu zaciera się w pamięci.
- Zobacz też: miłość, pamięć

Żyjących zżera ciekawość, by dowiedzieć się, jak to jest po drugiej stronie.

Śnieg (2006)

(tur. Kar; tłum. Anna Polat)

Bo w tym kraju ciało każdego, kto mógłby pośmiertnie zostać uznany za religijny symbol, jest wyrzucane z samolotu do morza w nieznanym nikomu miejscu.

Co ja robię na tym świecie? (…) Jaki ten śnieg wydaje się marny z oddali, jaki ja jestem marny. Człowiek żyje, starzeje się, znika.

Człowiek, który żyje dla samego szczęścia, nie może być szczęśliwy! Zapamiętaj to sobie!
- Zobacz też: szczęście

Największym szczęściem jest zaprzestanie dążenia do jego osiągnięcia.

Nie mogę uwierzyć w Boga, ponieważ jestem sam, a nie mogę uwolnić się od samotności, bo nie wierzę w Boga.
- Zobacz też: Bóg, samotność, wiara

Nie wystarczy być uciśnionym, trzeba jeszcze mieć rację!

Nie żyje się dla idei, ale po to, by być szczęśliwym.
– Tylko że nikt nie może być szczęśliwy bez idei i wiary.
- Zobacz też: idea, wiara

Oddajcie głos na partię Boga.

Pana serce pełne jest dobra, tylko boi się pan uwierzyć w Boga.

Samobójstwo jest lepsze od uległości.
- Zobacz też: samobójstwo

Teatr i historia powstały z tej samej materii (…) historia, jak teatr, wciąż każe komuś odgrywać jakąś rolę. I tak jak na teatralne deski, na scenę historii wychodzą tylko odważni.
- Zobacz też: historia, teatr

Teraz każdy ma dużo dumy, a mało pieniędzy.
- Zobacz też: duma, pieniądze

Tym krajem można rządzić tylko wtedy, gdy zaszczepi się wśród ludzi strach przed fanatykami.

Żeby stać się prawdziwym ateistą, trzeba najpierw być człowiekiem Zachodu.

Nowe życie

Czas, stwierdziłem, jest kolizją. Jesteśmy tu, bo zdarzył nam się wypadek. Ze światem jest tak samo.
- Źródło: s. 100

(…) czasem, kiedy zostajemy oderwani od obrządków jakiegoś pospolitego nawyku, którego istnienia nawet nie byliśmy świadomi, ogarnia nas smutek i poczucie, że życie nie będzie już takiej jak wcześniej.
- Źródło: s. 185

Człowiek najczęściej postępuje odwrotnie, niż sądzi i niż to sobie zaplanował. Gdy dokądś jedzie, wraca do siebie. Kiedy myśli, że czyta – w istocie sam coś pisze. Chce pomóc, a rani… Tak naprawdę większość ludzi nie chce ani nowego życia, ani innego świata.
- Źródło: s. 76

Dlaczego ludzie myślą słowami, ale cierpią z powodu obrazów?
- Źródło: s. 112

Nie ma nic cenniejszego nad spokój ofiarowany przez zapomnienie.
- Źródło: s. 210

Niewielu śmiertelników myśli razem z naturą. Jeśli już to robią, zazwyczaj nie mają w głowach idei, które odkryli, patrząc wokół, ale kilka należących do kogoś innego żałosnych refleksji, uznawanych przez nich za własne.
- Źródło: s. 141

Pięciokrotna modlitwa w ciągu dnia, sahur, iftar… rozkłady jazdy i czasomierze są tutaj pośrednikami w drodze do Allaha, a nie – jak na Zachodzie – narzędziami pomagającymi nadążyć za światem.
- Źródło: s. 165

(…) świat jest taki jak słowo pisane – ograniczony, ułomny i niedoskonały.
- Źródło: s. 221

To my nauczyliśmy świat zachodni tej królewskiej gry, symbolizującej naszą wewnętrzną walkę dobra ze złem, białej armii z czarną, na czymś, co wygląda jak rzeczywiste pole bitwy. A co zrobili oni? Naszego wezyra nazwali królową, a słonia laufrem – co w gruncie rzeczy nie było istotne. Ważne było to, że potem zwrócili nam szachy jako zdobycz własnego świata i swoich wielkich umysłów. Dziś próbujemy zrozumieć siebie samych za pomocą ich sposobu myślenia i sądzimy, że to jest właśnie działanie cywilizowane.
- Źródło: s. 282
- Zobacz też: szachy

Upadek wielkich cywilizacji i utrata ludzkiej pamięci sprawiają, że to właśnie dzieci pierwsze tracą moralność, bo szybko i bezboleśnie zapominają o przeszłości i z łatwością zaczynają marzyć o tym, co nowe.
- Źródło: s. 132