Lucjan Malinowski

Lucjan Feliks Malinowski (1839–1898) – polski językoznawca, badacz dialektów śląskich, podróżnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ustalił specjalny alfabet fonetyczny dla precyzyjnego zapisania gwar.

Lud nie czuje swej odrębności plemiennej od Niemców. Kto umie tylko po polsku, ten jest Polak, kto tylko po niemiecku – ten uważa się za Niemca, lecz jeśli spytać człowieka, posiadającego oba języki, jakiej jest narodowości, zawsze odpowie, że jest zarazem Polak i Niemiec.
- Opis: o Śląsku w końcu XIX w.

Na Szląsku Górnym (w Prusach) zachowały w życiu potocznem mowę słowiańską następujące klasy: cała ludność wiejska rolnicza, a w miastach, zwłaszcza niewielkich, stany rzemieślnicze i robocze. Wszystkie inne klasy, jak kupcy, fabrykanci, urzędnicy, tak przybysze z innych prowincyj, jak i rekrutowani wśród miejscowej ludności, duchowieństwo, nauczyciele elementarni po wsiach i po miastach, oficyaliści dominialni (zwani na Szląsku z czeska urzędnikami), nie mówiąc już o większych posiadaczach ziemskich, którzy ulegli germanizacyi jeszcze za czasów piastowskich, wszystkie te klasy używają zwykle języka niemieckiego. Śmiało też powiedzieć można, że nie masz ani jednego człowieka na Szląsku Górnym, z wyjątkiem chyba najmłodszego pokolenia po miastach, który by nie władał językiem polskim, używając go zwłaszcza po wsiach w stosunkach z ludem (…). Lud nie czuje nawet swej odrębności plemiennej od Niemców. Nazwiska „Niemiec” i „Polak” mają tu swoje specyficzne znaczenie. Kto umie tylko po polsku, ten jest Polak, kto tylko po niemiecku – ten uważa się za Niemca. Lecz jeśli zapytać człowieka, posiadającego oba języki, jakiej jest narodowości, zawsze odpowie, że jest zarazem Polak i Niemiec (…). Kiedy ich upewniłem, że w naszym kraju taki sam lud, ten sam język i wiara, odpowiadali mi: „my nie są Polacy, my są Prusacy”.
- Opis: o mieszkańcach Górnego Śląska.

Nowo erygowane miasto, powstało ze wsi, zabudowane jest w kilka długich ulic. Każdy odcinek otoczony jest ogrodem. Ulice oświetlone gazem, co stanowi dziwny kontrast z ogólnym wioskowym charakterem osady.
- Opis: wrażenia z pobytu w Królewskiej Hucie (Chorzów).

Podłoga, sprzęty z prostego drzewa, starannie wymyte, świecą czystością.
- Opis: o śląskich mieszkaniach w 1877.

Śmiało jednakże powiedzieć można, że nie masz ani jednego człowieka na Śląsku Górnym, z wyjątkiem chyba najmłodszego pokolenia po miastach, który by nie władał językiem polskim, używając go, zwłaszcza po wsiach w stosunkach z ludem…
- Źródło: „Ateneum”