Kontrreformacja

Kontrreformacja – szereg działań podjętych przez Kościół rzymskokatolicki w reakcji na reformację, zapoczątkowanych soborem trydenckim, i które w Europie Zachodniej zakończyły się wraz z wojną trzydziestoletnią.

• Kler, który, uporawszy się z „heretykami” położył w dawnej Polsce rękę na wszystkim, przyczynił się do pogrążenia narodu w owej straszliwej ciemnocie, w jakiej tkwiliśmy przez cały wiek siedemnasty i trzy czwarte ośmnastego, wówczas gdy inne narody spełniały największą pracę myśli.
  • Autor: Tadeusz Boy-Żeleński, Dziewice konsystorskie, [w:] Reflektorem w mrok, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978, s. 174.

• Największą reformą, największym zerwaniem był Sobór Trydencki, który z całej rozmaitości rytów lokalnych utworzył jeden centralny. I wszystko podporządkował jednemu. To jest znak kontrreformacyjnej nowożytności, obrzydliwa maska zabijająca wszystko, co mogłoby być żywe i inspirujące w chrześcijaństwie.
  • Autor: Tadeusz Bartoś, rozmowa Cezarego Michalskiego, Kulturowy konserwatyzm to nie jest religia, krytykapolityczna.pl, 25 grudnia 2012
  • Zobacz też: chrześcijaństwo

• Wyliczając przyczyny „upadku Polski” pisze się o anarchii wewnętrznej, o zaborczości sąsiadów, lecz z reguły zapomina się o kontrreformacji. Dzieje się tak dlatego oczywiście, że niemal wszyscy z uporem mówią o „upadku Polski” tylko, podczas gdy klęska spotkała Rzeczpospolitą, organizm wieloplemienny i wielowyznaniowy. Za Stefana I krajowi prawosławni stali wiernie przy królu krakowskim. Przy koronacji Katarzyny II asystował białoruski hierarcha cerkiewny, Jerzy Konisski, będący formalnie obywatelem Rzeczypospolitej, lecz duchowo poddanym Kremla. Nie sposób, niestety, nazywać go zdrajcą.
  • Autor: Paweł Jasienica, Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje agonii, Czytelnik, Warszawa 1999.
  • Zobacz też: prawosławie, Rzeczpospolita Obojga Narodów

• Zaczął się okres kontrreformacji, zwanej inaczej reakcją katolicką. Poprzednio obraz Europy przedstawiał się zastraszająco, jeśli patrzeć z punktu widzenia Rzymu papieskiego. Dokonajmy krótkiego przeglądu, idąc za znawcą tych spraw, Leopoldem von Ranke. Anglia i Skandynawia stracone, Niemcy niemal całkowicie protestanckie, Polska i Węgry w stanie wrzenia, Genewa równie silną stolicą reformacji jak luterańska Wittenberga, we Francji i Niderlandach potężne stronnictwa protestanckie. Tylko w Hiszpanii i we Włoszech ruch został opanowany, zgnieciony. Teraz, po zakończeniu obrad soboru trydenckiego, ruszyła wielka kontrofensywa.
  • Autor: Paweł Jasienica, Polska Jagiellonów, PIW, Warszawa 1965, s. 381–382.
  • Zobacz też: Leopold von Ranke, protestantyzm

• Żaden różnowierca nie może być bezpieczen zdrowia swego i fortun swoich od zajadłego i skonfederowanego papiestwa.
  • Autor: Jerzy Niemirycz
  • Opis: 25 marca 1656.
  • Źródło: Janusz Tazbir, Polityczne meandry Jerzego Niemirycza, „Przegląd Historyczny” nr 75/1, 1984, s. 27.