Konfucjusz

Konfucjusz (551–479 p.n.e.) – chiński filozof i myśliciel.

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Konfucjusz, figurka z brązu

B

• Bez znajomości siły słów nie sposób poznać ludzi.
  • Źródło: Wielka księga mądrości, wybór Jacek i Tomasz Ilga

• Bezużyteczną rzeczą jest uczyć się, lecz nie myśleć, a niebezpieczną myśleć, lecz nie uczyć się niczego.
  • Źródło: Księga aforyzmów, Katarzyna Janus, Monika Ludynia (oprac.), Elżbieta Rezler (red.), Buchmann, Warszawa 2008, ISBN 9788361048855, s. 163.

• Błędy człowieka szlachetnego są jak zaćmienie słońca lub księżyca. Wszyscy je widzą.

• Brakiem odwagi jest wiedzieć, co prawe, lecz tego nie czynić.
  • Źródło: Księga aforyzmów, Katarzyna Janus, Monika Ludynia (oprac.), Elżbieta Rezler (red.), op. cit., s. 22.

C

• Cieśla, który chce dobrze robotę wykonać, musi wpierw naostrzyć swe narzędzia.

• Ci, którzy się uczą, podobni są do roślin. Zdarza się bowiem, że roślina zakiełkuje, ale nie rozkwitnie; zdarza się też, że zakwitnie, ale owocu nie wyda.

• Czego sam nie pragniesz, nie czyń drugiemu.
  • „己所不欲，勿施於人”. (chiń.)
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.

• Często cały dzień nic nie jadłem i nie spałem całą noc, aby rozmyślać. Ale to na nic; lepiej się uczyć.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), tłum. Agna Onysymow, wyd. Aletheia, Warszawa 2017, ISBN 9788365680174, s. 239.

• Człowiek cnotliwy dobre wypowiada słowa, ale nie zawsze ten, kto dobre powiedział słowo, jest cnotliwy.

• Człowiek potyka się a o kretowiska, nie o góry.
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, Czesława i Joachim Glenskowie (oprac.), Instytut Śląski w Opolu, Opole 1986, s. 191.

• Człowiek szlachetny jedna sobie przyjaciół wykształceniem, a w doskonaleniu się pomagają mu przyjaciele.

• Człowiek szlachetny kieruje się sprawiedliwością. Człowiek mały – korzyścią.
  • Zobacz też: sprawiedliwość

• Człowiek szlachetny nie szafuje obietnicami, lecz czyni więcej niż przyrzekł.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.

• Człowiek szlachetny nie zna trosk ni lęku. O cóż się bowiem może troszczyć i czego ma się lękać, skoro w sobie żadnych ułomności nie znalazł?

• Człowiek szlachetny stara się, by inni byli dobrzy. Prostak czyni odwrotnie.

• Człowiek szlachetny, który ma światem kierować, niczego z uporem trzymać się nie powinien ani niczego z góry odrzucać, a zawsze stawać po stronie tego, co prawe.

• Czyż jedynie urząd piastując można rządy sprawować?

• Czyż można słusznej nie wysłuchać rady? Ważniejsze jest jednak to, by jej wysłuchawszy zmienić, co złe.

• Czyż nie jest prawdziwie szlachetny ten, kto się nie smuci, choć się na nim ludzie nie poznali?

D

• Dawniej ludzie uczyli się dla samych siebie, dziś robią to na pokaz.

G

• Gdy śmierć nadchodzi, ptak smutno śpiewa, a człowiek dobre wypowiada słowa.

• Gdy widzisz mędrca, myśl o tym, by mu dorównać. Gdy widzisz tego, komu brak rozsądku, zastanów się nad sobą samym.

• Gdy władca szanuje obyczaje, łatwo mu ludem kierować.

• Gdy władca na urzędy wynosi prawych, a oddala od siebie nieprawych, wówczas lud staje się uległy. Gdy zaś wynosi on na urzędy nieprawych, a oddala od siebie prawych, wówczas lud uległy nie będzie.

J

• Jak mógłbyś duchom służyć, gdy jeszcze ludziom nie potrafisz?

• Jak mógłbyś śmierć poznać, gdy jeszcze życia nie znasz?

• Jeśli coś wiesz, przyznaj, że wiesz. Gdy zaś czegoś nie wiesz, przyznaj, że nie wiesz. Oto prawdziwa wiedza.
  • Zobacz też: wiedza

• Jeśli dobrem odpłacasz za zło, czym za dobro się odwdzięczysz?

• Jeśli nie będziesz nauczał kogoś, kto na to zasługuje, zgubisz człowieka. Jeśli nauczasz kogoś, kto na to nie zasługuje, trwonisz tylko swą wiedzę.

• Jeśli sam władca wyzbędzie się pragnień, wówczas nikt w jego kraju kraść nie będzie, choćby i złodziei nagradzał.

• Jeśli spotka się kogoś, z kim warto rozmawiać, a nie porozmawia się z nim, to traci się człowieka. Jeśli spotka się kogoś, z kim nie warto rozmawiać, i rozmawia się z nim, to traci się swoje słowa. Mędrzec nie traci ani człowieka, ani swoich słów.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 232.

• Jeśli dotąd nie znamy życia, jakże możemy znać śmierć?

K

• Każdy potrafi skarg wysłuchać. Kto jednak zdoła sprawić, by skarg nie było?

• Kiedy staje się oczywiste, że cele nie mogą zostać osiągnięte, nie dostosowuj celów, dostosuj działania.

• Komu sił nie starcza, ten ginie w połowie drogi.

• Kto dostrzegłszy zysk o prawości pomyśli, kto w niebezpieczeństwie gotów życie ryzykować i kto po latach nie zapomina o swych przyrzeczeniach, ten jest człowiekiem doskonałym.

• Kto dysponuje rozległą znajomością literatury i kieruje się regułami moralności, ten z powodzeniem może dojść do uniknięcia błędnych kroków.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 190.

• Kto ku korzyściom czynem każdym zmierza, ten niezadowolenie wielu wzbudzić musi.

• Kto lubi dobrze jeść, może z głodu umrzeć.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.

• Kto nie ma ludzkiego do bliźnich stosunku, ten ani długo w ubóstwie wytrzymać nie zdoła, ani w dostatku długo pozostawać nie może.

• Kto nie potrafi się wywiązać ze swych obowiązków wobec żywych, ten nie zdoła ich spełnić wobec duchów przodków.

• Kto nie potrafi spoglądać daleko, ten ma kłopoty blisko.
  • Źródło: „Przegląd techniczny” 1987, s. 8.

• Kto nie przemyśli dali, temu bliskie jest zmartwienie.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 234.

• Kto ostro sobie samemu błędy wyrzuca i nieskory jest do ganienia innych, ten oddala od siebie niezadowolenie.

• Kto się nie waha czynić wielkich obietnic, temu trudno przyjdzie się z nich wywiązać.

• Kto się z godnym człowiekiem zwiąże, ten go zawsze będzie mógł szanować.

• Kto służąc panu często go napomina, ten w niełaskę popadnie.

• Kto stara się ludzi ująć zręcznymi słowami, ten często bywa znienawidzony.

• Kto trzęsie drzewem prawdy, temu padają na głowę obelgi i nienawiść.
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, Czesława i Joachim Glenskowie (oprac.), op. cit., s. 191.

• Kto w wielkich sprawach granic nie przekracza ten w drobnych może swobodniej postępować.

• Kto wie, że popełnił błąd i nie próbuje go naprawić, popełnia drugi błąd.

• Kto z różnych końców rzecz rozpoczyna, ten wszystko popsuć może.

• Kto zdobytą wiedzę pielęgnuje, a nową bez ustanku zdobywa, ten może być nauczycielem innych.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.

L

• Lepiej nie zaczynać, niż zacząwszy nie dokończyć.
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, Czesława i Joachim Glenskowie (oprac.), op. cit., s. 191.

• Lepiej zapalić świeczkę, niż przeklinać ciemność.

• Ludzie bliscy są sobie naturą, a dalecy przyzwyczajeniami.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.

• Ludzie pragną bogactw i zaszczytów. Lecz przyjmować się ich nie godzi, jeśli nie są zdobyte właściwą drogą. Ludzie nienawidzą ubóstwa i stanu niskiego. Lecz wydobyć się z nich nie przystoi, jeśli właściwą drogą osiągnąć tego nie można.

M

• Milczenie – przyjaciel, który nigdy nie zdradza.
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, Czesława i Joachim Glenskowie (oprac.), op. cit., s. 191.
  • Zobacz: milczenie

• Może i są ludzie, którzy tworzą, nie mając wiedzy, Nie taki mam charakter. Wiele usłyszeć, wybrać z tego, co dobre, i za tym podążać, wiele zobaczyć i zapamiętać: to jest przynajmniej drugi stopień mądrości
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 129.

• Mów otwarcie i otwarcie działaj, gdy w kraju dobre panują rządy. Otwarcie działaj, lecz mów ostrożnie, gdy rządy są złe.

N

• Na drzewie dobrych intencji jest wiele kwiatów, lecz mało owoców.

• Nie cel jest ważny, ale droga do celu.
  • Źródło: Księga aforyzmów, Katarzyna Janus, Monika Ludynia (oprac.), Elżbieta Rezler (red.), op. cit., s. 22.

• Nie można nie pamiętać o wieku swych rodziców. Radować się bowiem należy z długiego ich żywota i lękać się bezustannie, że kres ich dni się zbliża.

• Nie poprawi się już ten, kto czterdzieści lat osiągnął, a wad się nie wyzbył.

• Nie rozpaczaj, że ludzie cię nie rozumieją. Martw się tym, że to ty nie rozumiesz ludzi.

• Nie smućcie się, że nie piastujecie stanowisk. Troszczcie się o to, by być stanowisk godni.

• Nie smućcie się, że nikt was nie zna. Troszczcie się o to, byście byli godni tego, by was znano.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.

• Nie spiesz się i o drobne nie zabiegaj korzyści. Kto się bowiem spieszy, ten daleko nie zajdzie. Kto o drobne zabiega korzyści, ten wielkich dzieł nie dokona.

• Nie spotkałem jeszcze nikogo, ktoby cnotę kochał tak jak urodę.
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, Czesława i Joachim Glenskowie (oprac.), op. cit., s. 191.
  • Zobacz też: cnota

• Nie strzelaj do muchy z katapulty.

• Nie to przyjaciel, który we krwi jest, w rodzie, lecz co się przyjacielem pokaże w przygodzie.

• Nie wiemy jeszcze nic o życiu, więc jak możemy wiedzieć coś o śmierci?

• Nie wtrącaj się do spraw, którymi cię nie obarczono.

• Nie uczyć człowieka dojrzałego jest marnowaniem człowieka. Uczyć człowieka niedojrzałego jest marnowaniem słów.

• Niechaj ten, komu powierzono stanowisko, wpierw obowiązki wypełnia, a gdy mu czasu jeszcze zostanie, niechaj się uczy.

• Nieprawym sposobem zdobyte bogactwo i zaszczyty podobne są do przepływających po niebie chmur.

• Nigdy nie należy zapominać o wieku rodziców: po pierwsze, aby się tym cieszyć, po drugie, aby się tym troskać.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 93.

O

• Opowiedz mi twoją przeszłość, a ja powiem ci, jaka będzie twoja przyszłość.
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, Czesława i Joachim Glenskowie (oprac.), op. cit., s. 191.

• O sprawach dokonanych nie należy rozprawiać. Nie należy też rad udzielać, gdy rzecz już zbyt daleko zaszła, ani wyrzutów czynić, gdy coś już minęło.

P

• Podróż tysiąca mil zaczyna się od jednego kroku.

• Pogoń za małymi zyskami zasłania wielkie korzyści.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.

• Powiedz mi, a zapomnę.
  Pokaż – zapamiętam.
  Pozwól wziąć udział, a… wzbudzisz we mnie pragnienie.
  • Źródło: Anna Wojnar, Nowa era reklamy, „Alma Mater” nr 129, listopad 2010, s. 29.

• Prawdziwa wiedza to świadomość rozmiarów własnej ignorancji.

• Prawdziwym błędem jest błąd popełnić i nie naprawić go.
  • Źródło: Księga aforyzmów, Katarzyna Janus, Monika Ludynia (oprac.), Elżbieta Rezler (red.), op. cit., s. 163.

• Prostak błędy swe barwnie przystraja.

• Przeciwko chytrym najlepszą bronią jest otwartość.
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, Czesława i Joachim Glenskowie (oprac.), op. cit., s. 20.

• Przekraczać granice to nie mniejszy błąd niż do nich nie dotrzeć.

R

• Rozrzutność wiedzie ku utracie skromności, a oszczędność ku skąpstwu. Brak skromności gorszy jest jednak od skąpstwa.

• Rzadko się zdarza, by ktoś stracił na ograniczaniu się.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 94.

S

• Są trzy rodzaje pożytecznych przyjaciół i trzy rodzaje złych. Przyjaźń ze szczerymi, przyjaźń ze stałymi, przyjaźń z doświadczonymi jest pożyteczna. Przyjaźń z lizusem, przyjaźń z potakiwaczem, przyjaźń z gadułą jest zła.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 248.

• Służąc władcy myśl wpierw o swych obowiązkach, a potem o wynagrodzeniu.

• Szlachetnemu łatwo usługiwać, ale trudno go uradować. Jeśli (usiłuje się) go uradować, ale nie na (słusznej) drodze, on się nie raduje, ale zatrudniając ludzi, uwzględnia ich zdolności. Pospolitemu trudno usługiwać, ale łatwo go uradować. Jeśli (usiłuje się) go uradować, choć nie na (słusznej) drodze, on się raduje, ale zatrudniając ludzi, szuka doskonałości.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 206.

• Szlachetny jest spokojny i opanowany, pospolity – stale zatroskany i pobudzony.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 133.

• Szlachetny cierpi z tego powodu, że nie ma żadnych zdolności, nie cierpi z tego powodu, że ludzie go nie znają.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 236.

• Szlachetny człowiek wymaga od siebie, prostak od innych.
  • Zobacz też: szlachetność

• Szlachetny mąż strzeże się trzech rzeczy: kiedy jego siły fizyczne nie osiągnęły pełni rozwoju, strzeże się płci; kiedy jego siły fizyczne są w rozkwicie, strzeże się zwady; kiedy w starości jego siły fizyczne się wyczerpują, strzeże się chciwości.
  • Źródło: IDO – Ruch dla Kultury, „Rocznik Naukowy”, t. II, Rzeszów 2001, s. 346.

• Szlachetny każdą rzecz z różnych stron widzi i nie ma uprzedzeń. Prostak rzecz z jednej strony widzi i kieruje się uprzedzeniami.

• Szlachetny kocha zgodę, lecz nie jest bezkrytyczny. Prostak jest bezkrytyczny, ale bynajmniej nie jest zgodny.

• Szlachetny nawet w biedzie jest stanowczy. Prostak w biedzie nie zna hamulców.

• Szlachetny odznacza się godnością, lecz nie dumą. Prostak bywa dumny, choć brak mu godności.

• Szlachetny troszczy się o swe cnoty, a nie o to, że mu w biedzie żyć przyszło.

• Szlachetny wielkie sobie stawia cele, prostak ku małym zdąża.

• Szlachetny wstydzi się tego, że jego słowa przewyższają jego czyny.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 221.

T

• Ten, którego myśl nie wybiega daleko, zobaczy udrękę z bliska.
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, Czesława i Joachim Glenskowie (oprac.), op. cit., s. 191.

• Trzy są rodzaje przyjaźni, które korzyść przynoszą: przyjaźń z prostolinijnym, ze szczerym i z takim, który wiele wie.

• Tylko bardzo mądrzy i zdecydowani głupcy niczego w swym postępowaniu nie zmieniają.

U

• Ucz się tak, jakbyś niczego jeszcze nie osiągnął, i lękaj się, byś nie stracił tego, co już osiągnąłeś.

• Uczyć się i nie myśleć to strata czasu, myśleć i nie uczyć się to niebezpieczeństwo.

• Uczyć się przez trzy lata, nie idąc za chlebem: niełatwo to osiągnąć.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 139.

W

• W dawnych czasach szaleńcy byli prostoduszni, dziś i oni są krętaczami.

• W państwie rządzonym dobrze – wstyd być biednym; w państwie rządzonym źle – jest hańbą być bogatym.
  • 邦有道，贫且贱焉，耻也；邦无道，富且贵焉，耻也。 (chiń.)
  • Opis: Dialogi konfucjańskie (chiń. 论语), księga VIII, 13, 3
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1986, s. 191.

• W służbie władcy należy swoje dzieło traktować jako ważne, a swoje przychody jako drugorzędne.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 242.

• Wewnątrz Czterech Mórz wszyscy ludzie są braćmi.
  • Źródło: Jacek Izydorczyk, Hanzai znaczy przestępstwo, Wolters Kluwer Polska, 2008, s. 20.

• Wiedzieć, że się wie, co się wie i wiedzieć, że się nie wie, czego się nie wie – oto prawdziwa wiedza.
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, op. cit., s. 191.

• Wielki minister to ten, który służy władcy, gdy potrafi, a wycofuje się z urzędu, gdy nie umie obowiązkom podołać.

• Wielu szuka szczęścia ponad ludzką miarę, inni poniżej jej, lecz ono znajduje się obok człowieka.
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, op. cit., s. 191.

• W obyczajnym postępowaniu najcenniejsza jest zgodność z nakazami moralnymi.

• Wszystko jest w ruchu jak płynący strumień, co nie zatrzymuje się ani w nocy, ani w dzień.

• Wykształcony, który lubi pozostawać (w domu), nie jest wart uchodzić za wykształconego.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), op. cit., s. 211.

• Wybierz sobie zawód, który lubisz, a nigdy nie będziesz zmęczony.

Z

• Z tego, iż ktoś o cnotach rozprawia, nie można wnosić, że sam cnoty posiadł.

• Zaniedbasz to stracisz.

• Zróbcie, by uczciwość opłacała się bardziej niż kradzież, a nie będzie kradzieży.

• Zanim wyruszysz na zemstę, wykop dwa groby.

• Zwykłe potrawy jako pożywienie, woda jako napój i zgięte ramie jako poduszka: również wtedy można być radosnym, lecz nienależne bogactwo i jeszcze do tego honor są dla mnie jedynie ulotnymi obłokami.
  • Źródło: Lun Yu (Rozmowy), tłum. Agna Onysymow, op. cit., s. 125.

Ż

• Żaden lekarz nie może być dobrym lekarzem, jeżeli sam nie chorował.
  • Źródło: Myślę, więc jestem: aforyzmy, maksymy, sentencje, Czesława i Joachim Glenskowie (oprac.), op. cit., s. 191.

O Konfucjuszu

• Konfucjusz urodził się w Zou, miejscowości w okręgu Changping w państwie Lu. (…) [Matka jego] modliła się na wzgórzu Niqiu i w odpowiedzi na modlitwę urodziła Konfucjusza w dwudziestym drugim roku panowania księcia Xiang z Lu (551 p.n.e.). Ponieważ przyszedł na świat z dużą wypukłością na głowie, nazwano go Qiu (pagórek). Nosił przydomek Zhongni oraz nazwisko Kong.
  • Autor: Sima Qian, Zapiski historyczne (Shiji), oprac. Lin Yutang