Heraklit z Efezu

Heraklit z Efezu

Heraklit z Efezu (540 p.n.e.–480 p.n.e.) – starożytny filozof grecki.

• Bóg to dzień – noc, zima – lato, wojna – pokój, sytość – głód. Przeciwieństwa wszelkie, bo taki jest rozum.
  • Źródło: O naturze, B67 DK

• Być rozumnym to największa cnota, a mądrość polega na tym, by mówić prawdę i postępować zgodnie z naturą, słuchając jej głosu.

• Charakter człowieka jest jego przeznaczeniem.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.

• Nawet gdybyś przewędrował wszystkie ścieżki, nie odkryjesz granic duszy – tak głęboki jest jej logos.
  • Źródło: O naturze, B45 DK

• Choroba pozwala poznać słodycz zdrowia, zło – dobra, głód – sytości, zmęczenie – wypoczynku.
  • Źródło: O naturze, B111 DK

• Człowiek krzesze światło w nocy, kiedy wzrok mu gaśnie. Żywy dotyka umarłych we śnie, budząc się, przypomina śpiącego.

• Czuwający mają świat wspólny, śpiący są odwróceni do swych osobnych światów.

• Dla mnie jeden człowiek wart jest tyle co trzydzieści tysięcy, a niezliczony tłum mam za nic.

• Droga w górę i dół jedna i ta sama.
  • ὁδὸς ἄνω κάτω μία καὶ ὡυτή. (gr.)
  • Źródło: O naturze, B60 DK

• Gdyby życie polegało na przyjemnościach cielesnych, wówczas moglibyśmy nazwać woły szczęśliwymi, gdy znajdą groch do zjedzenia.

• Gdybym nie miał nadziei, nie osiągnąłbym tego, co wydaje się nieosiągalne.

• Jest w nas jednocześnie życie i śmierć, jawa i sen, młodość i starość – wzajemnie się zmieniają.
  • Zobacz też: jawa

• Jesteśmy i nie jesteśmy zarazem – życie jest ciągłą zmianą, jest ciągłym rodzeniem się i śmiercią.

• Każdy człowiek ma zdolność poznawania samego siebie i rozumnego myślenia.

• Kto nie dąży do rzeczy niemożliwych, nigdy ich nie osiągnie.

• Kto nie spodziewa się niespodziewanego, ten nie odkryje go.

• Lud walczyć musi o system prawa ponad mury miasta.
  • μάχεσθαι χρὴ τὸν δῆμον ὑπὲρ τοῦ νόμου ὅκωσπερ τείχεος. (gr.)
  • Źródło: O naturze, B44 DK

• Mądrość polega na tym, by poznać myśl, która wszystkim steruje.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak

• Na jawie świat jest dla wszystkich jeden i ten sam, ale we śnie każdy ucieka do własnego świata.

• Najmądrzejszy człowiek w porównaniu z bogiem wydaje się małpą pod względem mądrości, piękna i pod innymi względami.

• Natura lubi się ukrywać.

• Do tej samej rzeki nie można wejść dwukrotnie.
  • Źródło: O naturze, B91 DK

• Nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki, bo już inne napłynęły w nią wody.
  • Opis: przytoczone przez Platona w Kratylu.

Zwykle błędnie tłumaczona sentencja. Moim zdaniem powinna być: Nie wchodzi się dwa razy do TAKIEJ samej rzeki". "το ίδιο" (z greki) znaczy zarówno 'tej samej jak i 'takiej samej'. Wówczas nie byłoby problemu z interpretacją.

• Nie powinniśmy wstępować w ślady naszych rodziców.

• Nie wystarczy dużo wiedzieć, żeby być mądrym.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak

• Nie znano by imienia sprawiedliwości, gdyby nie istniała niesprawiedliwość.

• Niespodziewany ogień zaskoczy, rozsądzi i ogarnie wszystko.

• Nieśmiertelni śmiertelni i śmiertelni nieśmiertelni. Ci żyją śmiercią tamtych, tamci umierają życiem tych.

• Obudzeni mają jeden wspólny świat – we śnie każdy wraca do swego własnego.

• Słońce ma wielkość ludzkiej stopy.
  • [περὶ μεγέθους ἡλίου] εὖρος ποδὸς ἀνθρωπείου. (gr.)
  • Źródło: O naturze, B3 DK

• Słońce odnawia się co dzień.

• Świata tego, jednego i tego samego dla wszystkich – ani bóg żaden nie zrobił, ani człowiek, ale on był zawsze i jest i będzie; ogień wiecznie żywy, zapalający się w miarę i przygasający w miarę.
  • Źródło: O naturze, B30 DK
  • tłum. Władysław Witwicki, Z fragmentów Heraklita, Przegląd Filozoficzny, XXIII. 1920, s. 329.
  • Zobacz też: ogień

• Ukryte piękno jest lepsze od jawnego.

• W myśleniu wszyscy uczestniczą.
  • Inna wersja: Wszystko uczestniczy w myśleniu.

• Walka jest ojcem wszelkiego stworzenia.
  • Źródło: O naturze, B53 DK

• Wiedza jest drugim słońcem dla tych, którzy ją posiadają.

• Wielka uczoność nie daje rozumu.

• Większość ludzi jest złych, a tylko niewielu jest dobrych.

• Woda uśmierca dusze, ziemia uśmierca wodę, woda rodzi się z ziemi, dusza z wody.

• Wszyscy czuwający mają jeden i wspólny świat, a każdy, który zasypia, odwraca się ku swojemu.
  • Źródło: Łukasz Biskupski, Śladami Enneasza, „Tygiel Kultury”, 10 grudnia 2007.

• Wszystko płynie i nic nie pozostaje.
  • Πάντα ῥεῖ καὶ οὐδὲν μένει. (gr.)
  • Źródło: Symplicjusz, Komentarz do Fizyki Arystotelesa, księga IV

• Wszystko jest jednością.

• Ze śmierci ziemi rodzi się ogień, ze śmierci ognia rodzi się powietrze, ze śmierci powietrze rodzi się woda.

• Zimno staje się ciepłem, ciepło zimnem, wilgoć wysycha, twarde mięknie.

• Złymi świadkami są oczy i uszy dla ludzi, którzy mają dusze barbarzyńców.
  • Źródło: O naturze, B107 DK