Bronisław Malinowski

Bronisław Kasper Malinowski (1884–1942) – polski antropolog społeczny i ekonomiczny, podróżnik, a także etnolog, religioznawca i socjolog.

Mit w psychice człowieka pierwotnego

(wyd. 1926, tłum. Barbara Leś)

Mit badany w swej żywej postaci jest (…) narracją, w której zmartwychwstaje pradawna rzeczywistość (…). W kulturze pierwotnej mit jest nieodzowny: wyraża, wzbogaca i kodyfikuje wierzenia; chroni i wzmacnia moralność; gwarantuje skuteczność rytuału i zawiera reguły praktyczne, którymi człowiek powinien się kierować. Mit jest więc żywotnym składnikiem cywilizacji ludzkiej (…).

(…) mitologia, czyli uświęcona tradycja społeczeństwa, jest zbiorem tradycji wplecionych w kulturę, dyktujących wierzenia, definiujących rytuał, sankcjonujących porządek społeczny i dających wzór zachowań moralnych.

Biologiczny determinizm nie zmusza człowieka do polowania za pomocą włóczni czy łuku i strzały, używania zatrutych strzał ani obrony za palisadami, w schronach czy przy użyciu broni. W tej samej chwili, w której przyjmuje się takie urządzenia, by wzmocnić ludzką zdolność przystosowania się do otoczenia, stają się one także warunkami koniecznymi do przetrwania.

Jednostkowa inspiracja może stać się w pełni rzeczywistością kulturową tylko wtedy, jeśli zawładnie opinią publiczną grupy, zyska materialne środki wyrazu i w ten sposób stanie się częścią instytucji.

Organizm reaguje na elementy instrumentalne z taką samą czy co najmniej podobną siłą pożądania, jak w przypadku przedmiotów dających mu bezpośrednią fizjologiczną przyjemność.

Pogląd, ruch etyczny, największe odkrycie przemysłowe nic nie znaczą kulturowo, dopóki znajdują się w głowie jednego tylko człowieka.

Żaden kluczowy system działań nie może trwać bez bezpośredniego czy pośredniego powiązania z ludzkimi potrzebami i ich zaspokojeniem. Rozumienie każdego elementu kulturowego musi między innymi określać jego instrumentalny bezpośredni związek z zaspokojeniem istotnych potrzeb, czy są one podstawowe, czyli biologiczne, czy pochodne, czyli kulturowe. Kiedy nawyk przestaje być nagradzany, wzmacniany, czyli użyteczny życiowo, po prostu zanika. Innymi słowy, krytykujemy tu „przeżytek”, nic nie znaczące ślady, pozbawione sensu formy i podobne pojęcia używane jako nieuzasadnione środki argumentacji w rekonstrukcyjnym dziele pewnych ewolucyjnych czy dyfuzjonistycznych teorii.

Musimy sobie bowiem jasno uprzytomnić, że zasadniczy dogmat chrześcijański o Bogu, Ojcu i Synu, ofiara Syna i miłość synowska człowieka do swego Stwórcy – wszystko to w społeczeństwie matrylinearnym traci całe znaczenie i sens.
- Źródło: polityka.pl

Żywotny składnik kultury ludzkiej, nie jest błahą powiastką, ale ciężko wypracowaną, aktywną siłą, nie stanowi intelektualnego wyjaśnienia ani obrazu artystycznego, ale to pragmatyczny dokument wiary pierwotnej i moralnej mądrości.
- Źródło: Mit, magia, religia, w: Dzieła, t. 7, Warszawa 1990.
- Zobacz też: mit