Aleksandra Romanowa (1872–1918)

Aleksandra Fiodorowna (urodzona jako Wiktoria Alicja Helena Ludwika Beatrycze Hessen-Darmstadt; 1872–1918) – ostatnia cesarzowa Rosji w latach 1894–1917 jako żona cesarza Mikołaja II Romanowa; święta prawosławna.

Nie pozwalaj, aby inny byli pierwsi, natomiast aby ciebie pomijano.(...) Pokaż swoją wolę i nie pozwalaj, aby zapomniano kim jesteś.
- Opis: do męża, kiedy jego ojciec – car Aleksander III Romanow – umierał w 1894
- Źródło: Władysław Andrzej Serczyk, Poczet władców Rosji (Romanowowie), Wydawnictwo Puls, Londyn 1992, ISBN 0 907587 83 6, s. 225.

Niech Jego spokój ogarnie Ciebie,
I Jego miłość pieści ciebie.
Życzenie to jest dla Ciebie
W słowach zawarte: Niech Bóg błogosławi Ciebie!
- Opis: jeden z wierszyków Aleksandry, które wpisywała do dziennika męża
- Źródło: Władysław Andrzej Serczyk, Poczet władców Rosji (Romanowowie), Wydawnictwo Puls, Londyn 1992, ISBN 0 907587 83 6, s. 225.

O Aleksandrze Romanowej

Przykro to pisać, ale wybranie tej kobiety na carycę było błędem. Jak bowiem już pisałem, najważniejszym zadaniem monarchy nie jest rządzenie krajem, ale spłodzenie męskiego potomka. Aby przedłużyć dynastię. Żona monarchy jest zaś – jakkolwiek brutalnie by to brzmiało – maszyną do rodzenia synów. Aleksandra była maszyną wadliwą, o czym wiedziano, gdy aranżowano to małżeństwo. Niemożność urodzenia zdrowego syna doprowadzała tę kobietę do rozpaczy. Nie potrafiła sobie z tym psychicznie poradzić, szukała więc rady i pocieszenia w rozmaitych dziwnych miejscach oraz u rozmaitych dziwnych ludzi. Właśnie wtedy na arenę wkroczył Grigorij Rasputin (…).
- Autor: Wiktor Suworow, Alfabet Suworowa, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2014, ISBN 9788378186427, s. 193.

Zmiana ojczyzny, wiary i imienia wyobcowały ją z otoczenia, nawet z rodziny carskiej, nie mówiąc już o szerszych kołach arystokratycznych i literackich Petersburga oraz Moskwy. Jej świat przeżyć i kontaktów dość szybko zawęził się w gruncie rzeczy do męża, dzieci i kilku zbliżonych do pary cesarskiej postaci, nie zawsze najwyższych lotów.
- Autor: Jan Sobczak, Mikołaj II – ostatni car Rosji. Studium postaci i ewolucji władzy, wyd. Bellona, Warszawa 2009, s. 106–108.