Świętoszek
Wygląd
Świętoszek (fr. Tartuffe ou l’Imposteur) – komedia Moliera powstała w 1661 roku, cytaty w tłumaczeniu Tadeusza Boy-Żeleńskiego.
- Bo tej hańby sam sobie człowiek nie przebaczy,
By kochać tę, co sama kochać nas nie raczy.- Postać: Walery
- Źródło: akt II, scena IV
- Zobacz też: hańba
- (…) cnota zwykle w świecie obudza nienawiść.
- Postać: Pani Pernelle
- Źródło: akt V, scena III
- Zobacz też: cnota
- Często człowiek sprawę przeinaczy
I właśnie, co jest dobrem, jako złe tłumaczy.- Postać: Pani Pernelle
- Źródło: akt V, scena III
- Doprawdy, większość ludzi to stworzenia dziwne:
Co w zgodzie z naturą, to im jest przeciwne –
Im granie rozsądku nigdy nie wystarczą.
Każde uczucie własnym szaleństwem obarczą
I w swe zapały tyle dobrych chęci kładą,
Aż rzecz, choć najpiękniejszą, zepsują przesadą.- Postać: Kleant
- Źródło: akt I, scena VI
- Dumy naszej nikt bezkarnie zdeptać nie może.
- Postać: Walery
- Źródło: akt II, scena IV
- Zobacz też: duma
- I wcale ten nie grzeszy, kto grzeszy w sekrecie.
- Już to pstro w głowie mają wszyscy zakochani.
- Postać: Doryna
- Źródło: akt II, scena IV
- Kto czegoś pragnie, łatwo zwiedzionym być może (…).
- Postać: Elmira
- Źródło: akt IV, scena III
- Lecz wszak to wiek w tej damie zbudził tchnienie boże,
I żyje cnotą, odkąd już grzeszyć nie może.
Dopóki mogła w sercach rozniecać płomienie,
Korzystała ze swych wdzięków dość nieustraszenie;
Dziś, widząc, że jej pokus daremna jest praca,
Gardzi światem, co sam się już od niej odwraca,
I płaszczem cnoty, wszelkim uciechom okrutnej,
Osłania zwiędłych wdzięków upadek zbyt smutny.
To u naszych zalotniś jest koniec nierzadki:
W miarę, jak wielbiciele pakują manatki,
Aby nie nazwać rzeczy swym właściwym mianem,
Chronią się za surowych zasad parawanem;
Stąd też sąd każdej takiej zawziętej dewotki
Skwapliwie chwyta wszystkie najniecniejsze plotki
I wokoło siebie z grzechów świat skwapliwie czyści
Nie z miłości bliźniego, lecz w prostej zawiści,
Co nie zniesie, by innych nęciła zabawa,
Do której same z wiekiem straciły już prawa.- Postać: Doryna
- Źródło: akt I, scena I
- Naucz się, jak odróżnić prawdę od obłudy,
Nie obdarzaj zbyt rychło ufnością nikogo
I staraj się rozsądku kroczyć zawsze drogą!
Strzeż się, jeżeli możesz, czcić zapał udany,
Lecz nie krzywdź posądzeniem cnoty nieskalanej.
A gdybyś już przesadą musiał grzeszyć stale,
Lepiej zbyt wierzyć w ludzi, niż nie wierzyć wcale.- Postać: Kleant
- Źródło: akt V, scena I
- Nie wiem, na co tam panu zaraz idzie chętka,
Lecz ja znów do pożądań nie jestem tak prędka
I choćbyś stał tu nagi od dołu do góry,
Nie skusiłby mnie widok całej pańskiej skóry.
- Przeciw potwarzy nie masz na świecie obrony;
Pozwólmy więc rozprawiać ludziom na wsze strony
I bez względu, jak życie nasze sądzą inni,
Nam niech starczy, że w sercu jesteśmy niewinni.- Postać: Kleant
- Źródło: akt I, scena I
- Troska, z jaką strzeżemy własnej dobrej sławy,
Zwalania uwielbień przedmiot od wszelkiej obawy
I pozwala zażywać w spokojności błogiej
Miłości bez zgorszenia, rozkoszy bez trwogi.- Postać: Tartuffe
- Źródło: akt III, scena III
- (…) Wiem ja, co kryje się w wszelakiej cnocie,
Wiem odtąd, że to tylko pokrywka nic warta,
I tych świętych unikać będę gorzej czarta.- Postać: Orgon
- Źródło: akt V, scena I
- (…) zawistni przeminą, ale nigdy zawiść.
- Postać: Pani Pernelle
- Źródło: akt V, scena III
- Zobacz też: zawiść
- (…) zło naszych postępków w ich rozgłosie leży.
Zgorszenie świata – oto, co sumienie gniecie,
I wcale ten nie grzeszy, kto grzeszy w sekrecie.- Postać: Tartuffe
- Źródło: akt IV, scena V
- Zwykle, kto sam jest na świcie celem pośmiewiska,
Ten na dobrą część drugich najłacniej się ciska;
Tacy wszędzie wglądają i póty się biedzą,
Aż pozór złudny jakiejś skłonności wyśledzą,
Wydmuchają go w bajkę i z całą rozkoszą,
Ubarwiwszy po swojemu, po świecie obnoszą.
Szerząc o czynach drugich zmyślone gawędy,
W oczach świata złagodzić pragną własne błędy
I zręcznie je przybrawszy kształtem podobieństwa,
Niewinnością innych zabarwić własne bezeceństwa
Lub na innych przerzucić obłudnym zapałem
Część hańby, która dotąd była ich udziałem.- Postać: Doryna
- Źródło: akt I, scena I
- Żądacie, aby wszyscy ludzie byli ślepi,
I bezbożnikiem dla was jest, kto widzi lepiej!- Postać: Kleant
- Źródło: akt I, scena VI