Układ monachijski
Od lewej: Neville Chamberlain, Édouard Daladier, Adolf Hitler, Benito Mussolini i Galeazzo Ciano w Monachium, 29 września 1938
Układ monachijski – porozumienie zawarte na konferencji w Monachium w dniach 29–30 września 1938 pomiędzy Niemcami, Włochami, Wielką Brytanią i Francją, przy nieobecności Czechosłowacji, pomimo że jej terytorium i suwerenność nad nim były przedmiotem konferencji.
Cytaty z uczestników konferencji
[edytuj]- Co za durnie, nie wiedzą, co oklaskują.
- Autor: Édouard Daladier
- Opis: witany owacją na lotnisku po powrocie z konferencji w Monachium.
- Źródło: Leopold Unger, Monachium i Gruzja, wyborcza.pl, 29 września 2008
- Przywożę wam pokój.
- Autor: Neville Chamberlain
- Opis: po powrocie z konferencji w Monachium, 1938.
- Źródło: Norman Davies, Europa, tłum. E. Tabakowska, wyd. Znak, Kraków 1998.
- Sudety są moim ostatnim żądaniem terytorialnym w Europie.
- Autor: Adolf Hitler
- Opis: we wrześniu 1938.
- Źródło: „Zeszyty historyczne”, wydania 1–2, Instytut Literacki, 1962, s. 133.
O układzie monachijskim
[edytuj]- Dokładnie 70 lat temu 29 września 1938 r., w hotelu o romantycznej nazwie Cztery Pory Roku spotkało się czterech panów: Adolf Hitler, Benito Mussolini, Neville Chamberlain i Edward Daladier, czyli przywódcy Niemiec, Włoch, Wlk. Brytanii i Francji. Dzień później podpisali układ zwany monachijskim. Przewidywał on przyłączenie do Rzeszy Sudetów, części Czechosłowacji zamieszkanej w większości przez ludność pochodzenia niemieckiego. Polska skorzystała z okazji i urwała część czechosłowackiego Śląska Cieszyńskiego (nazywanego Zaolziem).
- Jesteśmy, jak się zdaje, bardzo blisko posępnego wyboru między wojną a hańbą. Sądzę, że wybierzemy hańbę, a niedługo potem będziemy musieli prowadzić wojnę w warunkach jeszcze mniej sprzyjających, niż obecne.
- (…) we seem to be very near the bleak choice between War and Shame. My feeling is that we shall choose Shame, and then have War thrown in a little later on even more adverse terms than at present. (ang.)
- Autor: Winston Churchill
- Opis: słowa wypowiedziane 11 września 1938. Zwykle błędnie przytaczane jako: Anglia miała wybór pomiędzy wojną i hańbą. Wybrała hańbę, ale będzie miała wojnę. Ta forma cytatu zapewne pochodzi z listu Williama Manchestera do lorda Moyne'a, w którym Manchester streścił w ten sposób słowa Churchilla.
- Źródło: Richard Langworth, Churchill by Himself: The Definitive Collection of Quotations, Ebury Press, 2008, s. 257.
- Od prawicy do lewicy zapanowało uczucie tchórzliwej ulgi [lâche soulagement].
- Autor: Léon Blum
- Opis: o nastroju panującym we Francji po podpisaniu układu monachijskiego.
- Źródło: Tony Judt, Brzemię odpowiedzialności. Blum, Camus, Aron i francuski wiek dwudziesty, tłum. Michał Filipczuk, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2013.
- Ślepocie lub cynizmowi polityków towarzyszyło zagubienie opinii publicznej. Nie widziała katastrofy niesionej przez kapitulację w Monachium. Daladier spodziewał się gwizdów, a powitany został już na lotnisku owacją Francuzów. Chamberlain otrzymał 40 tys. listów gratulacyjnych, chociaż wymachiwał świstkiem papieru i kłamał, ku radości tłumu, że przywozi pokój.