Tongzhi

Tongzhi (T‘ung-chih) (chiń. 同治; 1856–1875) – cesarz Chin od 1861 do śmierci, dziewiąty z dynastii Qing; syn cesarza Xianfenga i Cixi.

Troska o sprawy państwa w moim imieniu będzie ukoronowaniem wielkiej łaski, jaką wyświadczą mi cesarzowe, ja zaś okażę im moją nieustającą wdzięczność.
- Źródło: Shelley Klein, Największe zbrodniarki w historii, Muza, Warszawa 2006, ISBN 83-7319-854-7, tłum. Barbara Gutowska-Nowak, s. 64.

O Tongzhi[edytuj]

(…) mimo najlepszego wykształcenia, jakie [Cixi] mogła mu zapewnić, chłopiec nigdy nie odznaczał się błyskotliwością ani żadnymi wybitnymi uzdolnieniami. Musiało to być dla niej ogromnym rozczarowaniem, lecz uwielbiała swego synka, a on uwielbiał ją. Oboje kochali teatr i nie tylko oglądali wiele sztuk, ale sami z przyjemnością w nich grywali. To jednak nie mogło złagodzić uczucia osamotnienia, jakie musiało towarzyszyć małemu chłopcu żyjącemu w wielkim pałacu i otoczonemu wyłącznie przez eunuchów oraz kobiety. Nie miał kolegów, z którymi mógłby się bawić, rodzeństwa ani kuzynów, w towarzystwie których mógłby przebywać. Zamiast tego wszyscy wokół rozpieszczali go i spełniali wszystkie jego zachcianki. Z czasem syn T'zu Si stał się rozpuszczonym, rozwiązłym młodzieńcem. Tymczasem T'zu Si zamiast pomóc synowi i zainteresować go sprawami państwa, wolała sama o wszystkim decydować.
- Autor: Shelley Klein, Największe zbrodniarki w historii, Muza, Warszawa 2006, ISBN 83-7319-854-7, tłum. Barbara Gutowska-Nowak, s. 63.

Od kiedy skończył czternaście lat, był bezustannie krytykowany z powodu swego rozpustnego życia. Wymykał się potajemnie z pałacu i odwiedzał domy uciech. Jego wychowawcom nie udało się wychować go do urzędu cesarza według tradycji konfucjańskich. Już w wieku piętnastu lat chorował na syfilis. Mimo skarg na jego prowadzenie się Cixi trwała przy synu. Bardziej niż rozpustny styl życia i uzależnienie od opium martwił ją fakt, że zasmakował w kulturze Zachodu. Decyzje polityczne podejmowane przez młodego cesarza doprowadziły do wielu kryzysów rządowych, ponadto Tung-tshi obrażał mandżurskich arystokratów. Ci-An i Cixi były często zmuszone występować przeciwko niemu.
- Autor: Helmut Werner, Tyranki. Najokrutniejsze kobiety w historii, Wydawnictwo Jeden Świat, Warszawa 2005, tłum. Monika Gajowa, ISBN 83-89632-24-1, s. 67.

Oto twój syn.
- Autor: Cixi
- Opis: do konającego Xianfenga
- Źródło: księżniczka Te-ling, Two Years in the Forbidden City, Mofatt, Yard & Co., 1911; Dodd, Mead & Co., 1929, cyt. za: Shelley Klein, Największe zbrodniarki w historii, op. cit., s. 62.