Przejdź do zawartości

Przysłowia polskie/N

Z Wikicytatów, wolnej kolekcji cytatów

Przysłowia polskie

  • Na Agnieszkę mróz, składaj chłopie wóz.
  • Na Alberta sianokosów pełna sterta.
  • Nawet dobre pióro kleksy robi.
  • Na Andrzeja mróz, gotuj na zimę wóz, a jak taje, to znów sanie.
  • Na dwoje babka wróżyła.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 7.
  • Na frasunek dobry trunek.
    • Źródło: Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, red. Julian Krzyżanowski, PIW, Warszawa 1969–1972, t. 1, s. 578.
  • Na głupiej głowie i włos się nie utrzyma.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 141.
  • Na Gromniczną mróz – ładuj chłopie wóz, na Gromniczną ciecze – to się zima wlecze.
  • Na języku miód, a w sercu lód.
    • Wariant: Na języku miód, pod językiem lód.
      • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 1, s. 871.
  • Na koniu jedzie, a konia nie widzi.
    • Wariant: Na koniu jedzie, a konia szuka.
      • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 224.
  • Na Nowy Rok pogoda – będzie w polu uroda, na Nowy Rok pluta – będzie w polu pokuta.
  • Na Nowy Rok przybywa dnia na barani skok.
    • Źródło: Przysłowia są… na wszystko, Dobrosława Świerczyńska (oprac.), Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2009, ISBN 9788301158965, s. 520.
    • Wariant: Na Boże Narodzenie przybywa dnia na kurze stąpnienie, a na Nowy Rok na barani skok.
      • Źródło: Przysłowia są… na wszystko, Dobrosława Świerczyńska (oprac.), op. cit., s. 524.
  • „Na oko” – to chłop w szpitalu leżał.
  • Na pieniądzach świat nie stoi.
  • Na pochyłe drzewo wszystkie kozy skaczą.
    • Źródło: Instytut Języka Polskiego PAN, Wielki słownik języka polskiego
    • Wariant: Na pochyłe drzewo lezą kozy.
      • Źródło: Przysłowia są… na wszystko, Dobrosława Świerczyńska (oprac.), op. cit., s. 456.
    • Wariant: Na pochyłe drzewo i kozy łażą.
      • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 108.
  • Na to daje gębie papać, by umiała dobrze kłapać.
  • Na świętą Annę mrowiska, szukaj w zimie ogniska.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 5.
  • Na świętego Albina rzadka u ludzi mina, bo post się zaczyna.
  • Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 4.
  • Na święty Ambroży poprawią się mrozy.
  • Na święty Antoni pierwsza się jagódka zapłoni.
  • Na święty Nigdy.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 341.
    • Wariant: Na święty Midgy, co nie bywa nigdy.
      • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 341.
    • Wariant: Na świętego Dygdy, co go nie ma nigdy.
  • Na święty Walenty uciekają z domu centy.
  • Na to kowal ma kleszcze, żeby sobie rąk nie parzył.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 233.
  • Na złodzieju czapka gore.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 639.
  • Nadgorliwość gorsza od faszyzmu.
  • Nadzieja – matką głupich.
    • Wariant: Nadzieja głupich matka.
      • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 239.
  • Nadzieja umiera ostatnia.
  • Najciężej strzemiona dopaść, to się i na koń dostanie.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 528.
  • Najgorszy jest diabeł wtenczas, kiedy się modli.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 94.
  • Najgorzej, jak komu woda sodowa uderzy do głowy.
  • Najlepsze mienie – czyste sumienie.
  • Najpierw klęczy, prosi, szlocha, potem krzyczy: dość, wynocha!
  • Natura ciągnie wilka do lasu.
  • Nauka nie poszła w las.
  • Nawet mistrzowi nie zaszkodzi nauka.
  • Ni brat, ni swat.
  • Na stary picy młody ogier sie ćwicy.
  • Ni do rady, ni do zwady.
  • Ni do szabli, ni do kądzieli.
  • Ni pies, ni wydra.
    • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 2, s. 898.
    • Wariant: Ni pies, ni wydra, coś na kształt świdra.
      • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 396.
  • Ni prośbą, ni groźbą.
  • Ni przypiął, ni przyłatał.
  • Ni przypiął, ni wypiął.
  • Ni to pies, ni zając.
  • Ni w Boga wierzy, ni się diabła boi.
  • Ni widu, ni słychu.
  • Ni w pięć, ni w dziewięć.
  • Ni zdolności, ni ochoty.
  • Ni z gruszki, ni z pietruszki.
      • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 1, s. 753.
  • Nic mu nie będzie, bo głupi.
  • Nic tak dobrze nie przenika jak gorzałka do przełyka.
  • Nie bądź w gorącej wodzie kąpany.
  • Nie boi się wilk psa, tylko szczekania jego.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 395.
  • Nie budź licha, kiedy śpi.
  • Nie chce góra przyjść do Mahometa, musi Mahomet przyjść do góry.
  • Nie chwal dnia przed zachodem słońca.
    • Źródło: Instytut Języka Polskiego PAN, Wielki Słownik Języka Polskiego
    • Wariant: Nie chwal dnia z rana, a zięcia aż po śmierci.
      • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 119.
    • Wariant: Nie chwal dnia aż po zachodzie słońca, a żony aż po śmierci.
      • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 119.
  • Nie czas żałować róż, gdy płoną lasy.
  • Nie człowiek życie wymyślił, ale takim je zastał.
  • Nie czyń bliźniemu, co tobie niemiłe.
  • Nie dasz chłopakom, to dasz robakom.
  • Nie pomoże ranne wstanie i pomału obracanie
  • Nie dla pieniędzy się żyje, lecz za nie.
  • Nie dla psa kiełbasa.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 395.
    • Wariant: Nie dla psa kiełbasa, nie dla świń marcepan.
      • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 395.
    • Wariant: Nie dla psa kiełbasa, nie dla kota spyrka.
    • Źródło: Instytut Języka Polskiego PAN, Wielki Słownik Języa Polskiego
    • Wariant: Nie dla psa kiełbasa, nie dla prosiąt miód.
  • Nie dolewaj oliwy do ognia.
  • Nie dziel skóry na niedźwiedziu.
  • Nie głaskaj kota pod włos.
  • Nie idź spać w gniewie, bo czy się obudzisz – nie wiesz.
  • Nie ilość – lecz jakość.
  • Nie jednemu psu Burek na imię.
    • Wariant: Nie jednemu psu Burek.
      • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 395.
  • Nie każda głowa siwa mądra bywa.
  • Nie kąsa się ręki, która karmi.
  • Nie kijem go, to pałą.
  • Nie kładź palca między drzwi.
  • Nie kracz, nie kracz, bo wykraczesz.
  • Nie ma głupich pytań, są tylko głupie odpowiedzi.
  • Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka.
  • Nie ma wina nad węgrzyna.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 598.
  • Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło.
  • Nie ma dymu bez ognia.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 115.
  • Nie ma miłości bez zazdrości.
    • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 2, s. 483.
  • Nie ma róży bez kolców.
    • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 3, s. 95.
    • Wariant: Nie masz róży bez ciernia.
      • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 476.
  • Nie ma reguły bez wyjątku.
  • Nie ma to jak we własnym domu.
  • Nie masz na upór lekarstwa.
  • Nie miała baba kłopotu, kupiła sobie prosię.
  • Niemiła księdzu ofiara, chodź, cielę, do domu.
  • Nie można dwom panom służyć.
  • Nie mów, co myślisz – myśl, co mówisz.
  • Nie mów hop, póki nie przeskoczysz.
  • Nie mów nikomu, co się dzieje w domu.
  • Nie mów nikomu, co tobie niemiłe.
  • Nie mów o nikim, nie będą o tobie.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 320.
  • Nie na to żyjemy, byśmy jedli i pili, lecz na to pijem i jemy, abyśmy żyli.
  • Nie nos dla tabakiery, lecz tabakiera dla nosa.
  • Nie odkładaj na jutro tego, co masz zrobić dziś.
  • Nie od razu Kraków zbudowano.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 239.
  • Nie pluj w studnię, bo może ci przyjść kiedyś czerpać z niej wodę.
  • Nie po to głowa, by na niej czapkę nosić.
  • Nie pożyczaj, zły obyczaj.
  • Nie pożyczywszy – na tydzień gniewu, pożyczywszy – na cały rok.
  • Nie pomoże mydło, ani malowidło, ani studnia wody, jak nie ma urody.
  • Nie pomoże puder, róż, kiedy gęba stara już.
  • Nie pomoże uczoność, ani nieskończoność, ani fura sprzętu, jak nie ma talentu.
  • Nie przebieraj panno, żebyś nie przebrała, żebyś za kanarka wróbla nie dostała.
  • Nie przesadza się starych drzew.
  • Nie rozdzielaj włosa (zapałki) na czworo.
  • Nie rzucaj pereł między wieprze.
  • Nie rzucaj słów na wiatr.
  • Nie samym chlebem żyje człowiek.
    • Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Pallotinum, Poznań 2003, Mt 4, 4 Łk 4, 4
  • Nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni.
    • Źródło: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Pallotinum, Poznań 2003, Łk 6, 37
    • Opis: słowa Jezusa podczas Kazania na Górze
    • Wariant: Nie sądź, a nie będziesz sądzony.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 488.
  • Nie skryje diabeł końskiego kopyta.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 94.
  • Nie szata zdobi człowieka.
    • Wariant: Nie szata zdobi człowieka, tylko człowiek szatę.
    • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 3, s. 374.
    • Wariant: Nie suknia zdobi człowieka, ale człowiek suknię.
    • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 3, s. 439.
  • Nieszczęścia chodzą parami.
    • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 2, s. 611.
  • Nie śmiej się, dziadku, z czyjegoś wypadku – dziadek się śmiał i to samo miał.
  • Nie święci garnki lepią.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 132.
  • Nie taki diabeł straszny, jak go malują.
  • Nie ten święty, co zgięty.
  • Nie to ładne, co piękne, ale co się komu podoba.
  • Nie ucz księdza pacierza.
    • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 3, s. 577.
  • Nie ucz matki jak się dzieci robi.
  • Nie ucz ojca dzieci robić.
    • Wariant: Nie ucz ojca, jak się dzieci robi.
      • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 3, s. 577.
  • Nie udawaj (pan) Greka.
      • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 1, s. 733.
  • Nie warto płakać nad rozlanym mlekiem.
  • Nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki.
  • Nie wie głowa, co język bełkocze.
  • Nie wierz nigdy dziewucho, coć chłop szepce na ucho.
  • Nie wierz nigdy mężczyźnie, to słodki cukierek maczany w truciźnie.
  • Nie wsadzaj nosa do cudzego prosa.
  • Nie wszystko da się kupić za pieniądze.
  • Nie wszystko się godzi, co wolno.
  • Nie wszystko złoto, co się świeci.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 641.
  • Nie wścibiaj nosa, gdzieś nie dał grosza.
  • Nie wtykaj kija w mrowisko.
  • Nie wtykaj nosa w nie swoje sprawy.
  • Nie wychylaj nosa, to ci go nie przytrą.
  • Nie wykręcaj kota ogonem.
  • Nie wywołuj wilka z lasu.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 594.
  • Nie zabija się kury znoszącej złote jajka.
  • Nie z jednego pieca jadł chleb.
  • Nie zmienia się koni podczas przeprawy przez rzekę.
  • Nie życz złego nikomu, byś tego nie zastał w domu.
  • Niech ci Pan Bóg w dzieciach wynagrodzi.
  • Niech to będzie kłak, czy wełna – byle była kiszka pełna.
  • Niech ten rządzi, co ma mądzi, a kto ma one, niech idzie na strone.
    • Źródło: Helena Grochola-Szczepanek, Kobiecość, męskość czy może płeć komplementarna i neutralna?, „Alma Mater” nr 101, marzec 2008, s. 64.
  • Niedaleko pada jabłko od jabłoni.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 177.
  • Niejeden rekin sobie życzy, by dorodna szprotka wiodła go na smyczy.
  • Nigdy nie jest tak źle, żeby nie mogło być gorzej, ani tak dobrze, żeby nie mogło być lepiej.
  • Nigdy nie mów „nigdy”.
    • Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 2, s. 625.
  • Nigdy nie należy palić za sobą wszystkich mostów.
  • Nigdy nie pluj pod wiatr.
  • Nikt nie jest dobrym sędzią w swojej własnej sprawie.
  • Nikt nie jest prorokiem między swymi.
  • Nikt nie odgadnie, co u kogo w sercu na dnie.
  • Nikt się mądrym nie rodzi, ale staje.
  • Nikt swego garbu nie widzi.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 131.
  • Nim się baba uszpili, chłop przejdzie pół mili.
  • Nosić drzewo do lasu.
  • Nosi go jak Żyda po pustym sklepie.
  • Nowa miotła lepiej zamiata.
  • Nowe koła skrzypią.
    • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 215.
  • Nowego kłamstwa słucha się chętniej, niż starej prawdy.
  • Nowy Rok pogodny – zbiór będzie dorodny.
      • Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 345.
  • Nudne jak flaki z olejem.
  • Nudy na pudy.