Paweł Włodkowic

Paweł Włodkowic z Brudzenia (ok. 1370–1436) – polski pisarz polityczny i religijny, prawnik, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek poselstwa na sobór w Konstancji.

Nie wolno niewiernym, choćby nawet nie uznawali cesarstwa rzymskiego, zabierać państw ich, posiadłości lub przywilejów, ponieważ bez grzechu za sprawą Boga je posiadają, który to wszystko bez różnicy stworzył dla człowieka, którego ukształtował na swój obraz. (…) Pisma cesarskie udzielone krzyżowcom z Prus albo innym w sprawie zajęcia ziem niewiernych żadnych im nie dają praw, ale raczej oszukują wiernych w Chrystusie, ponieważ nikt nie daje nic z tego czego nie posiada, ani też tego rodzaju dokumenty, ani papieży, ani cesarzy nie mogły im dać jakichkolwiek uprawnień, szczególnie przeciw prawu naturalnemu i Bożemu. (…) Wszelkie prawo naturalne, boskie, kościelne i świeckie potępia zwalczających tych, którzy pragną żyć w pokoju.
- Źródło: O władzy papieża i cesarza wobec niewiernych, 1416, w: Krzysztof Baczkowski, Dzieje Polski późnośredniowiecznej, Kraków 1999.

Nie należy niepokoić ani osób, ani majątków niewiernych, którzy chcą spokojnie żyć między chrześcijanami (…) Niewiernym wolno bez popełnienia grzechu władać posiadłościami i majątkami oraz dzierżyć władzę, gdyż wszystkie te rzeczy stworzone zostały nie tylko dla wiernych [chrześcijan], ale dla wszystkich istot rozumnych.
- Źródło: Polska myśl demokratyczna w ciągu wieków. Antologia, oprac. M. Kridl, W. Malinowski, J. Wittlin, Warszawa 1987, s. 118.

O Pawle Włodkowicu

Delegaci polscy wieźli z sobą uczony traktat scholastyczny: De potestate papae et impertoris respectu infidelium. Autorem był Paweł Włodkowic z Brudzewa, doktor dekretów, rektor uniwersytetu krakowskiego, kanonik i kustosz katedralny krakowski, genjusz, godzien, by go stawiać, jako odkrywcę, obok Kopernika, byśmy go czcili i szczycili się nim na równi z tamtym.
Dokonał on dwóch odkryć:
1) że względem pogan obowiązują te same prawa, jak względem chrześcijan;
2) że nie wolno narzucać wiary przemocą. (…)
Twierdzenia Brudzewskiego, tak proste dziś dla nas, a spotykane i w poprzednich epokach, były na owe czasy rewolucyjnemi. (…) Brudzewski zadał Krzyżakom klęskę cięższą niż Witold i Zyndram z Maszkowic.
- Autor: Feliks Koneczny, Polskie logos a ethos, Wydawnictwo Antyk, s. 390, 391.

Paweł z Brudzewa wystąpił z twierdzeniem, że wobec pogan obowiązują takie same prawidła uczciwości, jak wobec chrześcijan. Ziemia pogańska jest ich własnością, nie wolno jej rabować, pogan nie wolno wytępiać, do chrztu nie wolno zmuszać; od nawracania są misje, ale nie wojsko; ani cesarz, anie papież nawet nie mają prawa szafować ziemią pogańską – a więc nie ważne są wszystkie nadania, udzielane Krzyżakom. Główna zaś „teza” (tj. twierdzenie) Brudzewskiego brzmiała: „wiara nie ma być z przymusu”. Wyrazy te miały stać się hasłem dalszych dziejów Polski. A co do stosunków z Krzyżakami, zaczynał rektor swoje wywody od razu od słów: „Przyjęli Polacy do siebie Krzyżaków, żeby im tarczą byli, a oni zamienili się w drapieżców”.
- Autor: Feliks Koneczny, Święci w dziejach narodu polskiego, Miejsce Piastowe 1937, s. 241.

Przedstawicielom Akademii Krakowskiej [w Konstancji] przewodził jej rektor, kanonista na miarę światową, Paweł Włodkowic, wspomagany w działaniu na soborze przez drugiego wybitnego kanonistę, Piotra Wolframa ze Lwowa.
- Autor: Marian Banaszak, Historia Kościoła katolickiego, t. 2: Średniowiecze, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1987, s. 271.

W ujęciu Włodkowica wolność jest kategorią pierwotną, to znaczy przysługującą człowiekowi od początku istnienia, nie zaś kategorią historyczną, jaką jego zdaniem jest własność. Tak więc niewolnictwo i poddaństwo nie są czymś naturalnym, lecz sztucznym, wprowadzonym przez ludzi. Wolność przysługuje każdemu, kto jest człowiekiem, a więc także poganom. Pociąga ona jednak za sobą odpowiedzialność – za siebie i za innych. Bycie prawdziwie wolnym nie jest więc łatwe.
- Autor: Stanisław Wielgus, Polska średniowieczna doktryna ius gentium, Lublin 1996, s. 72.