Seneka Młodszy

Seneka Młodszy

Seneka Młodszy (ur. ok. 4 p.n.e.–65 n.e.) – rzymski filozof, pisarz i poeta.

Medea

• Należy wysłuchać także drugiej strony.
  • Audiatur et altera pars. (łac.)
  • Opis: przed wydaniem sądu.
  • Źródło: 2, 2, 199

• Ten popełnił zbrodnię, komu przyniosła korzyść.
  • Cui prodest (scelus, is fecit) (łac.)
  • Źródło: 503

Inne

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

A

• Aby poznać siebie, trzeba się wystawiać na próbę. Tylko tak może się przekonać każdy, na co go stać.

B

• Biednym jest nie ten, kto ma mało, ale ten, kto tęskni za tym, by mieć więcej.

• Boimy się nie śmierci, ale wyobrażenia, jakie o niej mamy.
  • Zobacz też: śmierć

• Być pozbawionym ojczyzny to nie do zniesienia.
  • Carere patria intolerabile est. (łac.)
  • Źródło: Consolatio ad Helvium VI, 2

C

• Cała harmonia tego świata składa się z elementów sprzecznych.

• Chwalebnie jest czynić to, co należy, a nie to, co wolno.
  • Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 29.

• Cnoty nie można nikomu zabronić, jest ona dla wszystkich otwarta.
  • Źródło: De beneficiis 3,18,2.

• Codziennie umieramy, codziennie bowiem uszczupla się jakaś część życia.
  • Cotidie morimur, cotidie enim demitur aliqua pars vitae. (łac.)

• Co człowiek posiada najlepszego, to leży poza zasięgiem potęgi ludzkiej i ani nie może być dane, ani zabrane.
  • Źródło: O pocieszeniu do matki Helwii, VIII, 1–4, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 188.

• Co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego.
  • Ab alio exspectes, alteri quod feceris. (łac.)

• Cudze błędy mamy na oku, nasze poza nami.
  • Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt. (łac.)
  • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 19

• Czego nie zabrania prawo, zabrania wstyd.

• Część leczenia zależy od woli wyleczenia.
  • Zobacz też: leczenie

• Często ogień i miecz zastępują lekarstwo.
  • Zobacz też: lekarstwo

• Człowiek nieszczęśliwy to rzecz święta.
  • Res sacra miser. (łac.)
  • Źródło: Epigrammata, 4

• Człowiek jest z natury zwierzęciem towarzyskim.
  • Homo sit naturaliter animal socialis. (łac.)

• Człowiek jest dla człowieka świętością.
  • Źródło: Jostein Gaarder, Świat Zofii. Cudowna podróż w głąb historii filozofii, Warszawa 1995, tłum. Iwona Zimnicka, s. 150.

• Człowiek zmęczony szuka sporu.

• Czy jest coś gorszego niżeli śmierć? Życie, jeśli pragniesz umrzeć.

D

• Dla chorego i miód jest gorzki.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.

• Dla ludu religia jest prawdą, dla mędrców fałszem, a dla władców jest po prostu użyteczna.

• Długi dzień łagodzi ból.
  • Dolorem dies longa consumit. (łac.)

• Dobro nie rodzi się ze zła.
  • Bonum ex malo non fit. (łac.)

• Dobry człowiek różni się od boga tylko czasem trwania.
  • Bonus tempore tantum a deo differt. (łac.)
  • Źródło: Augustyn Eckmann, Przebóstwienie człowieka w pismach wczesnochrześcijańskich, wyd. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2003, s. 18.
  • Zobacz też: bóg

• Dopóki los pozwala, żyjcie wesoło.
  • Dum fata sinunt, vivite laeti. (łac.)

• Droga do gwiazd nie jest łatwa z ziemi. lub w wersji: Droga od Ziemi do Gwiazd nie jest gładka.
  • Non est ad astra mollis e terris via. (łac.)
  • Opis: popularne w wersji sparafrazowanej:
    Przez ciernie do gwiazd.
    Per aspera ad astra. (łac.)
  • Źródło: Herkules szalejący, 437

• Drzewo nie smagane wichrem, rzadko kiedy wyrasta silne i zdrowe.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.

• Dumne i przepotężne jest miano matki.
  • Matris superbum est nomen et nimium potens. (łac.)
  • Źródło: Fedra, tłum. Stanisław Stryba

G

• Głód nie ma ambicji.
  • Ambitiosa non est fames. (łac.)

I

• Inaczej niż życie, śmierć nie może zostać człowiekowi odebrana i dlatego możemy uważać ją za dar Boga.

J

• Jeśli chcesz być szczęśliwy, musisz nauczyć się cierpieć.

• Jeśli chcesz być kochany, kochaj.
  • Si vis amari, ama. (łac.)

• Jeśli czegoś nie można poprawić, lepiej to przecierpieć.

• Język prawdy jest prosty.
  • Veritatis simplex oratio est. (łac.)

• Jeśli znajdziesz prawdziwego przyjaciela (co zdarza się naprawdę rzadko!) chroń go, bo to drugi ty.

K

• Każdy kogut na swych śmieciach śmielszy.

• Każdy lud może żyć i rozwijać się tylko dotąd, dokąd zna i miłuje swoją przeszłość, ginie, gdy traci dla niej szacunek.

• Kiedy lekarstwo jest haniebne, wstyd przychodzić do zdrowia.

• Klęska jest okazją do cnoty.
  • Calamitas virtutis occasio. (łac.)
  • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 41.

• Kobiety wychodzą za mąż, po to, żeby się rozwieść, i rozwodzą się po to, żeby wyjść za mąż.
  • Zobacz też: kobieta, małżeństwo

• Kochać to znaczy zapomnieć o sobie.

• Komu wolno grzeszyć, mniej grzeszy.
  • Cui peccare licet, peccat minus. (łac.)

• Komu wolno wiele, temu najmniej przystoi być samowolnym.

• Kto nie może mieć nadziei na nic, niech na nic nie traci nadziei.

• Kto sieje żal, będzie zbierał gniew.
  • Źródło: "Krzyżówki z przymrużeniem oka", red. nacz. Marcin Polak, Częstochowa 2020, nr 10 (111), s. 11.
  • Zobacz też: gniew, żal

• Kto się boi, jest niewolnikiem.
  • Quod timet servit. (łac.)

• Kupioną wierność da się przekupić.

• Kogo ranek widzi wyniosłym, tego wieczór widzi powalonym.

L

• Leżeć przy stole na uczcie jest złem, znajdować się zaś na torturach – dobrem, jeżeli przy tamtym pierwszym sprawujemy się nieprzystojnie, a przy tym drugim zgodnie z wymogami cnoty.
  • Źródło: Listy moralne do Lucyliusza, 71, 19–27, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 133, 134.

• Los tylko dla tego jest ciężki, na kogo spada niespodziewanie, a ten łatwo stawi mu czoło, kto zawsze jest przygotowany na każdą przeciwność.
  • Źródło: O pocieszeniu do matki Helwii, V, 1–4, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 185.

M

• Mało jest takich, których zmuszono do niewoli, więcej tych, co dobrowolnie w nią idą.
  • Źródło: Epistularum moralium libri XX, 22
  • Zobacz też: niewola

• Mądrego człowieka ani pomyślność nie wbija w dumę, ani niepowodzenie nie zniechęca do życia.
  • Źródło: O pocieszeniu do matki Helwii, V, 1–4, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 184.

• Miłość jest jak wiatr, raz silniejsza, a raz słabsza.
  • Zobacz też: miłość

• Młodzi chętnie słuchają gorszych rad.

• Musisz żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie.
  • Alteri vivas oportet, si vis tibi vivere. (łac.)

N

• Na przyszłość zastanawiaj się nie tylko nad tym, czy prawdą jest to, co mówisz, lecz czy ten, do kogo mówisz wytrzyma prawdę.

• Najgorsze dla nas jest właśnie to, że wykazujemy starczą powagę, a dziecięce wady.

• Najlepiej przecierpieć, czego odmienić nie można.

• Najlepszym lekarstwem na gniew jest zwłoka. Wrogość natychmiast znika, jeśli się jej wyrzeknie jedna ze stron.
  • Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 30.

• Najlżejszego ciosu nie zniesie szczęście nigdy nie zamącone. Ale kto się bezustannie boryka z przeciwnościami, temu ciosy nadały hart stali, ten się nie cofnie przed żadnym niebezpieczeństwem, ten nawet powalony, na kolanach wojuje.
  • Źródło: O opatrzności, II, 6–10, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 202, 203.

• Najważniejsza umiejętność władcy to umieć znieść nienawiść.
  • Zobacz też: nienawiść

• Największą władzą jest władza nad samym sobą.
  • Inne tłumaczenie: Panować nad sobą to najwyższa władza.
  • Imperare sibi maximum est imperium. (łac.)
  • Opis: do cesarza Nerona.
  • Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 30.

• Najwyższym dobrem jest duch, który gardzi każdą rzeczą przygodną, a z samej cnoty czerpie radość.
  • Źródło: O życiu szczęśliwym (De vita beata)

• Najwyższym dobrem jest życie zgodne z naturą.
  • Źródło: O bezczynności, V, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 212.

• Nauczając, uczymy się.
  • Docendo discimus. (łac.)

• Nie buduj domu na piasku, a szczęścia – na sercu kobiecym.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.

• Nie było wielkiego geniuszu bez przymieszki szaleństwa.
  • Nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit. (łac.)

• Nie dla szkoły, lecz dla życia uczymy się.
  • Non scholae, sed vitae discimus. (łac.)

• Nie ma nic niemądrzejszego niż oczekiwanie nieszczęść.

• Nie ma większej siły niż prawdziwa miłość.

• Nie narazi się na cudzy śmiech, kto sam zaczął od siebie.
  • Źródło: Przykazania etyki prawniczej…, op. cit., s. 31.

• Nie sądźcie, że radość polega na uśmiechu; radość to rzecz bardzo poważna.

• Nie umiemy dobrodziejstw ani dawać ani przyjmować.
  • Beneficia nec dare scimus nec accipere. (łac.)

• Nigdy nie będzie szczęśliwy ten, kogo dręczy myśl, że ktoś jest szczęśliwszy od niego.

• Nikt nie zapomina o swoim szczęściu.

O

• Obfite pożywienie hamuje bystrość umysłu.
  • Copia ciborum subtilitas animi impeditur. (łac.)

• Od człowieka człowiekowi grozi codzienne niebezpieczeństwo.
  • Ab homine homini cotidianum periculum. (łac.)

• Ojczyznę kocha się nie dlatego, że wielka, ale dlatego, że własna.

• Oszczędność jest to umiejętność unikania zbędnych wydatków.
  • Źródło: Myśli

• Otwartego prowadzą losy, opornego siłą ciągną.
  • Ducunt volentem fata, nolentem trahunt. (łac.)

P

• Pijaństwo nie jest przyczyną ułomności, ono jedynie je obnaża.

• Pijaństwo nie tworzy wad – wydobywa je na wierzch.
  • Non facit ebrietas vitia, sed protrahit. (łac.)

• Pojedyncze dni uważaj za osobne żywoty.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.

• Połowa wyzdrowienia to chcieć wyzdrowieć.

• Porywczość jest grzechem niedojrzałości.

• Pośród wielu nieszczęść uczymy się sztuki milczenia.

• Pozory mylą.
  • Fallaces sunt rerum species. (łac.)

• Praca jest powołaniem najlepszych.
  • Źródło: O opatrzności

• Prawda nie lubi czekać.

• Prawdziwa radość jest rzeczą poważną.

• Przeciwności losu uczą mądrości, powodzenie ją odbiera.

• Przyjaźń zawsze jest pożyteczna, a miłość często szkodliwa.
  • Zobacz też: przyjaźń

R

• Ręka rękę myje.
  • Manus manum lavat. (łac.)

S

• Szczęśliwy nie jest ten, kto wydaje się innym, lecz ten, kto sam się za takiego uważa.

T

• Temu kto nie wie do jakiego portu zmierza, nie sprzyja żaden wiatr.
  • Ignoranti, quem portum petat, nullus suus ventus est. (łac.)
  • Zobacz też: wiatr port

• Tłum depce leżącego.
  • Calcat iacentem vulgus. (łac.)

• To, co zdobyliśmy z największym trudem, najbardziej kochamy.

• To dusza czyni ludzi bogatymi.
  • Animus est, qui divites facit. (łac.)
  • Zobacz też: dusza

• Trudno jest wierzyć w cuda.

• Trzeba wysłuchać i drugiej strony.
  • Audiatur et altera pars. (łac.)

• Trzeba, żebyś żył dla innych, jeżeli chcesz żyć dla siebie.
  • Alteri vivas oportet, si tibi vis vivere. (łac.)
  • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 20.

• Tylko mężny człowiek poskromi to, co wszystkich przeraża.

• Tylko śmierć przywraca niewinność zwiedzionym do zbrodni.
  • Zobacz też: niewinność

• Tym więcej pragniemy, im więcej przypadło nam w udziale.

U

• Ucząc innych, sami się uczymy.
  • Docendo discimus. (łac.)
  • Źródło: Danuta Gorajewska, Fakty i mity o osobach z niepełnosprawnością, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Warszawa 2006.

• Uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia.
  • Non scholae sed vitae discimus. (łac.)

• U przyjaciół wszystko jest wspólne.
  • Amicorum omnia sunt communia. (łac.)

W

• Wędrowiec idący drogą dochodzi do jakiegoś końca: tylko błądzenie nie ma kresu.

• W walce schodzi się na poziom przeciwnika.

• Wiele zwierząt przewyższa nas wdziękiem.
  • A multis animalibus decore vincimur. (łac.)

• Wielki jest człowiek, który w bogactwie żyje tak, jakby był ubogi.

• Wszystkich zrównuje proch; rodzimy się nierówni, równi umieramy.
  • Aequat omnes cinis; impares nascimur, pares morimur. (łac.)

Z

• Z bliska zazwyczaj lęk jest mniejszy.

• Z życiem jak ze sztuką w teatrze: ważne nie jak długo trwa, ale jak zagrana.

• Zgodą wzrastają małe rzeczy, niezgodą największe upadają.
  • Concordia res parvae crescunt, discordia vel maximae dilabuntur. (łac.)

• Zmienne są koleje spraw.
  • Alternae sunt vices rerum. (łac.)
  • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 20.

• Zwycięstwo bez możliwości klęski jest zwycięstwem bez chwały.

Ż

• Życie bez celu jest błądzeniem.

• Życie szczęśliwe to życie zgodne ze swoją naturą.
  • Beata est vita conveniens naturae suae. (łac.)

• Żyć (…) to znaczy walczyć.
  • Vivere (…) militare est. (łac.)
  • Źródło: Listy

• Żyj w czasie – niezależny od czasu.

• Żyj z ludźmi, jakby widziany przez Boga; z Bogiem rozmawiaj, jakby słuchany przez ludzi.