Theodor Adorno

Theodor Adorno po prawej

Theodor Adorno (1903–1969) – niemiecki filozof, socjolog i muzykolog, jeden z założycieli szkoły frankfurckiej.

Minima Moralia, Refleksje z poharatanego życia

(WL, Kraków 1999, tłum. Małgorzata Łukasiewicz)

• Całość jest nieprawdą.

• Od czasów Homera zwyczaj splata pojęcia dobra i bogactwa. Jest to idea moralna, która wywodzi się wprost z egzystencji ciemiężycieli. (…) Chrześcijaństwo zanegowało tę tezę, ale szczególna premia teologiczna za dobrowolne ubóstwo świadczy o tym, jak głęboko powszechna świadomość uformowana jest moralnością posiadania.
  • Zobacz też: dobro, bogactwo, chrześcijaństwo

• To, co naziści zrobili Żydom, było nie do wypowiedzenia, ale przecież trzeba znaleźć wyraz, jeżeli ofiar, których i tak jest za dużo, by wspominać ich imiona, nie chce się wydać na przekleństwo zapomnienia. Toteż w angielszczyźnie ukuto pojęcie genocide. Ale przez kodyfikację, zapisaną w międzynarodowej deklaracji praw człowieka, to, co nie do wypowiedzenia, zostało zarazem – w imię protestu – uwspółmiernione. Przez podniesienie do rangi pojęcia uznana zostaje niejako możliwość: instytucja, którą się obkłada zakazem, odrzuca, dyskutuje.
  • Zobacz też: ludobójstwo, holocaust

Inne

• Auschwitz zaczyna się wszędzie tam, gdzie ktoś patrzy na rzeźnię i myśli: to tylko zwierzęta.

• Pisanie wierszy po Oświęcimiu jest barbarzyństwem.
  • Źródło: Prismen. Kulturkritik und Gesselschaft (1951)
  • Zobacz też: Auschwitz-Birkenau

• Subiektywna świadomość, dla której sprzeczność jest czymś nieznośnym, musi dokonać rozpaczliwego wyboru. Musi albo sprzeczny z nią bieg świata wystylizować na harmonię i, wbrew lepszemu jego rozumieniu, być mu heteronomicznie posłuszną; albo też, w zaciętej wierności własnemu określeniu, zachowywać się tak, jak gdyby nie było żadnego biegu świata, i tym samym ginąć.
  • Źródło: Dialektyka negatywna, PWN, Warszawa 1986, tłum. Krystyna Krzemieniowa.

• (…) to realność powinna naśladować dzieła sztuki. To wszakże, iż dzieła sztuki są, wskazuje, że to, co nieistniejące, mogłoby być (…). To, ku czemu zmierza tęsknota w dziełach sztuki - rzeczywistość tego, czego nie ma - zmienia się w jej przypomnienie.
  • Źródło: Teoria estetyczna, Warszawa 1994, s. 242.

• Z każdej wyprawy do kina, mimo całej czujności, wracam głupszy i gorszy.
  • Zobacz też: kino