Karol Irzykowski

Karol Irzykowski

Karol Irzykowski (1873–1944) – polski prozaik, dramaturg, krytyk literatury i filmu.

Aforyzmy

(Warszawa 1975, PIW)

• Aforyzm święci i kłamie krótkością.
  • Źródło: s. 31

• Czy kalambur wywołany diablikiem drukarskim i pochwycony potem przez autora jest plagiatem?
  • Źródło: s. 114

• Dzieje są coraz to inną proporcją i formą połączenia pierwiastka irracjonalnego z racjonalnym.
  • Źródło: s. 25

• Głupota jest też pewnym sposobem używania umysłu.
  • Źródło: s. 34

• Jest rzeczą obrzydliwą, do jakiego stopnia człowiek potrafi szczerze przymilić się.
  • Źródło: s. 54

• Jeżeli czwartym wymiarem będzie czas, to piątym będzie śmierć.
  • Źródło: s. 21

• Kara przychodzi zwykle w ten sposób, że wygląda jak krzywda.
  • Źródło: s. 22

• Kocha się dopiero wtedy naprawdę, gdy między obojgiem nie stoi ani Bóg, ani moralność.
  • Źródło: s. 65

• Lepiej z mądrym zgubić niż z głupim znaleźć – mówi przysłowie. Ale najgorzej jest z głupim zgubić, a to się dzieje najczęściej.
  • Źródło: s. 56

• Literaci polscy nie czytają mnie – a ja nie czytam ich, moja zemsta jest w każdym razie ilościowo większa.
  • Źródło: s. 92

• Ludzie wzdychają do względności i względów.
  • Źródło: s. 53

• Mania prześladowcza, Ludzie, rzucając bliźniemu kłody pod nogi, dodają: to nie kłody, to tylko twoja bujna wyobraźnia.
  • Źródło: s. 57

• Miłość jest dziwną syntezą egoizmu i altruizmu; bywają wypadki, w których z drapieżnym egoizmem jest bardziej do twarzy niż z flegmatycznym zrzeczeniem się praw swoich. Gdy dusze mają się stać wzajemnie swoją własnością, wtedy ustają „zasadnicze prawa człowieczeństwa”.
  • Źródło: s. 46

• Miłość jest wzajemnym świętokradztwem.
  • Źródło: s. 46

• Moda jest zbiorowym plagiatem, przy którym nie ma poszkodowanego.
  • Źródło: s. 90

• Może pomyłka jest przewidzianym z góry wynikiem pewnego mechanizmu.
  • Źródło: s. 26

• Mówią, że się zgadzają. Nie lubię przeciwników, których nigdy nie ma w domu.

• Najstraszniejsze jest nienawidzić siebie, wstydzić się siebie, a jednak nie móc od siebie uciec, wciąż do siebie wracać i dlatego siebie przeklinać.

• Nałożyliśmy sobie dobrowolnie pęta na fantazję. Od chwili, kiedy człowiek sam na prawdę zaczął latać, Pegaz musi orać.

• Nawet bohaterstwo nie jest, jak się zwykle mówi, przezwyciężeniem śmierci na rzecz życia; jest ono tylko dlatego piękna, że rzuca cień śmierci na życie i czyni je na nowo tajemniczym.

• Nawet człowiek samotny nie mógłby się czuć samotnym bez tła, które tworzą inni ludzie.

• Nie mogę zasnąć, bo sam ze sobą nigdy się nie nudzę.

• Nie wszystko, co płynie z rozumu, jest mądre, bo i głupota ma w rozumie, w intelekcie swoje źródło.

• Odkrył, że jest zbrodniarzem (niedołęgą, głupcem), i postanowił żyć z sobą samym w dobrej komitywie. I życie mu upływa na tolerowaniu siebie.

• Pan Bóg świat stworzył, a potem zaczął się nim bawić.

• Pan chce być w porządku wobec życia? Ale życie zawsze Pana oszuka, życie jest świnią.

• Paradoksalnym faktem jest, że bardzo często im osobistszą jest liryka autora, tym lepiej trafia do serca czytelnikowi.

• Pisać – znaczy to czynić się zrozumiałym.

• Prawda jest kopciuszkiem, stoi u drzwi półotwartych, czeka aż ją wpuszczą. Najchętniej bywa używana do zmywania naczyń.

• Prawdziwą, typową formą współżycia duchowego jest poezja.

• Prawie wszystkie światopoglądy opierają się na kombinowaniu jakichś sprzeczności i są zawsze narażone na zarzut niekonsekwencji.

• Prócz skrawka natychmiastowej chwili cały świat składa się z tego, co nie istnieje.

• Prócz świata największą zagadką dla człowieka jest drugi człowiek.

• Przelana krew może być tak samo symbolem bezradności, jak wybita szyba.

• Są stoły o kulawych nogach, pod które podkłada się – Biblię.

• Strasznie mi niegdyś imponowali ludzie, którzy mi nie odpisywali na listy; uważałem ich za jakieś wyższe istoty.

• Tkwi w człowieku pewna mistyczna zaborczość, która „widzieć” utożsamia z „mieć”.

• To, co się pospolicie nazywa intelektualizmem, powinno się raczej nazywać szablonem. U nas ludzie myślą, że każdy, który myśli, tym samym już dobrze myśli.

• Uczciwość jest cnotą, która dużo kosztuje.
  • Zobacz też: uczciwość

• W ciemności nie biec, sprawdzać otoczenie rękami, strzec się wybojów, drzew, kamieni, wymijać zygzakiem przedmioty – jest wbrew naturze, wbrew popędom, jak wszelka wiedza. Ciemność, przekreśliwszy oko, wymaga, żeby w niej mknąć, płynąć i rozpływać się.

• Wciąż jeszcze przechodzą brodem przez rzekę odważnie, gdy już most jest gdzieś zbudowany.

• Wszechświat jest zwierzęciem, które nas widzi, słucha i zapamiętuje.

• Z grzeczności musiałem udawać, że się nie poznaję na jej oszustwie.

• Żyć to znaczy: dopiero przygotować się do życia. Umieramy w chwili, kiedy byśmy mogli na dobre zacząć. Ale Najwyższy Sędzia mówi: Nie dam się oszukać, to właśnie było życie.

Cięższy i lżejszy kaliber

(Warszawa 1957, Czytelnik)

• Niczego nie można do końca przemyśleć, wszystko można do końca przetrwać.
  • Źródło: s. 599

• Nie bolą mnie te głupstwa, które już zrobiłem, ale te, które mam jeszcze zrobić.
  • Źródło: s. 599

• Nie ma osoby tak głupiej ani tak antypatycznej, z którą by nie można obmawiać osoby trzeciej.
  • Źródło: s. 255

• Śmierć – jedyna przyjemność, której nie można odczuć.
  • Źródło: s. 599

• Wszelka kultura pewnego dnia pokazuje swą smutną prawdę – prawdę przeładowanego, a pustego magazynu.
  • Źródło: s. 29

Lżejszy kaliber

(Wydawn. Literackie, 1976)

• Rozumienie, wyrozumienie i porozumienie – od tego zależą losy świata.
  • Źródło: s. 90

• Tylu namnożyło się proroków wołających na puszczy, aż się puszcza nimi zaludniła.
  • Źródło: s. 274

• W olbrzymiej większości wypadków życiem jest właśnie to, że żyć nie można…
  • Źródło: s. 327

Pisma. Czyn i słowo

(Wyd. Literackie, 1980)

• Dla dziewicy nie ma ważniejszego momentu nad ten, w którym nią być przestaje, a każdy przedtem zwalczony bunt krwi, każde stłumione westchnienie powiększa wartość jej ofiary.
  • Źródło: s. 34

• Dzieła poetyckie są nieraz akumulatorami jakiejś energii, której użytek jest jeszcze nie znany.
  • Źródło: s. 102

• Niezawodnie bardzo imponujące, bardzo szanowne i bardzo perspektywiczne jest to słowo: konieczność. A przede wszystkim wygodne. Daje jakąś złudę pewności wśród chaosu. Uspokaja. Zdejmuje odpowiedzialność. Udaje, że wszystko, choćby było najgorszym, jest przynajmniej w porządku. Jest najsubtelniejszym sposobem samobójstwa. A przy tym ma taki dźwięk spiżowy, nieubłagany.
  • Źródło: s. 140

• (…) wielkie charaktery, jak latarnie morskie, świecą daleko w ciemności.
  • Źródło: s. 662

Inne

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

A

• Aforyzm jest zdradliwy, czasem żadnymi świecidełkami, nie można ukryć w nim braku myśli.
  • Źródło: XX wiek: daty, fakty, opinie, Wydawnictwo Pinnex, s. 188.

C

• Ciało dopiero przez erotyzm staje się interesujące i symboliczne.
  • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia. 1918–1939, oprac. Ludwik Bohdan Grzeniewski, Warszawa 1984, PIW, s. 42.

• Człowiek nie wytworzył sobie jeszcze ideału, za który by było warto umierać, ale lubi w ogóle za coś umierać. I to jest na razie najlepsze.
  • Źródło: Pisma teatralne. 1896–1926 : recenzje i felietony, artykuły, listy otwarte, Wyd. Literackie, 1995, t. 1, s. 123.

• Człowiekiem być to znaczy być samym wśród ludzi. Indywidualizm – dzierżawa pewnej idei.
  • Źródło: Dziennik. 1916–1944, Wyd. Literackie, 2001, t. 2, s. 166.

D

• Dobrzy chrześcijanie wyobrażają sobie, że Pan Bóg ma najpotężniejszą kartotekę.
  • Źródło: Notatki z życia: obserwacje i motywy, Czytelnik, 1964, s. 263.

• Dostojny bzik tragiczności.
  • Opis: tytuł artykułu opublikowanego w czasopiśmie „Czyn i słowo”, 1910

• Dziwne jest, że człowiek jest dumny raczej z tego, co mu dała natura, niż z własnych zasług.
  • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 39.

F

• Film bywa głupim i banalnym. Ale niekoniecznie musi być takim, bo głupota i banalność bynajmniej nie tkwią w jego istocie.
  • Opis: w 1923.
  • Źródło: Jerzy Płażewski, Język filmu, Książka i Wiedza, Warszawa 2008, s. 7.

G

• Gdy tysiąc ludzi mówi to samo, to jest to albo vox Dei, albo wielkie głupstwo.
  • Źródło: Polska krytyka literacka, 1919–1939. Materiały, oprac. Jan Zygmunt Jakubowski, Warszawa 1966, PWN, s. 49.

• Gdyby tak ustanowić święto słuchania cudzych argumentów?
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.

I

• Im mniej kto jest praktyczny, tym zachłanniejszy bywa na małe korzyści.
  • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 40.

J

• Ja pierwszy…
  • Opis: wyrażenie używane często przez Irzykowskiego, dla podkreślenia pierwszeństwa jego myśli na dany temat

• Jej naśladowanie miłości jest więcej warte niż prawdziwa miłość niejednej.
  • Źródło: Polska krytyka literacka…, op. cit., s. 49.

• Jesteśmy zamknięci w akwarium; rozbijanie swoich nosów o jego ściany to mowa ludzka.
  • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 46.

K

• Kot nie porzuca łapania myszy mimo wynalezienia łapek.

• Kto umiera, tego akcje na chwilę rosną.

L

• Ludziom często wydaje się, że większa prawda musi leżeć w pobliżu większej nieprzyjemności.

N

• Najlepszą reklamą dla kogoś, kto ma coś do powiedzenia, jest milczenie.
  • Źródło: „Przekrój”, Tom 1, Krakowskie Wydawnictwo Prasowe, 1979, s. 45.

• Nic dziwnego, że doczekaliśmy się takiego Balzaka jak nasz Uniłowski.
  • Źródło: Warszawskie problemy literackie. „Robotnik”, 1932/416

• Nie rób drugiemu, co tobie niemiło – czy to znaczy: rób drugiemu, co tobie miło?
  • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 53.

O

• O wiele łatwiej jest zapamiętać sobie o ludziach złe [plastyczne] niż dobre [abstrakcja]. Zło jest charakterystyczne, dobre jest banalne.
  • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 43.

P

• Pewne myśli i idee same mają talent.
  • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 38.
  • Zobacz też: idee

• Pocałunek jest granicą, gdzie kończy się gra duchów, a zaczyna gra ciał. W tej perspektywie jest doskonałym tematem do kina.

• Przyjacielu, żeby cię rozweselić, opowiem ci moje nowe zmartwienie. Szablony zawsze zwyciężają.

• Przypadek jest nie tylko wypadkową nieobliczalnych, ważnych sił żyjących poza człowiekiem, on także ściąga dookoła siebie siły tkwiące w samym człowieku, staje się odczynnikiem natury ludzkiej i demaskuje ją lub apoteozuje.

R

• Radzili nad kryzysem kultury i poszli grać w brydża.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.

S

• Są westchnienia, uczucia, myśli święte i tkliwe, słowa i czyny szalone, pieszczoty nie wykonane, pomysły na wpół pomyślane, które wiecznie czekają nad jakimś brzegiem, czy i na nie przyjdzie kiedyś pora? Ale nikt nie próbuje wykrzyczeć się, wypłakać, wygadać, zapomina o tym swoim świecie, ogranicza jego rozrost, skazuje go wreszcie na zaumarcie.
  • Źródło: Pałuba (1903) w: Pałuba. Sny Marii Dunin, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981, s. 114.

• Szacunek i miłość są to kapitały, które koniecznie gdzieś umieścić należy. Więc się je daje komukolwiek na kredyt (…).
  • Źródło: „Twórczość”, tom 12, wydania 7–9, Związek Literatów Polskich, RSW Prasa-Książa-Ruch, 1956, s. 123.

Ś

• Świat dzisiejszy jest tak urządzony, że nawet przy najlepszej woli otoczenia dokonuje się bezimienna zbrodnia na każdej jednostce. Nikt nie winien i winni są wszyscy. Dzieje się wciąż to samo, co w ścisku podczas pożaru.

W

• W polityce zamiast grać wciąż tasuję karty.
  • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 37.

• Więcej bredni powiedzieć może głupiec w pięciu minutach niż mędrzec przez pięć lat odgadnąć.
  • Źródło: Słoń wśród porcelany. Niezrozumialstwo (1934)

• Włażą we własne korzenie!
  • Opis: tytuł artykułu
  • Źródło: „Czyn i słowo”, 1907

Z

• Z wielkiej odwagi można popełnić wielkie głupstwo.
  • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 47.

• Złe się zwykle mści, ale dobre niekoniecznie się wynagradza. Złe ma silniejsze konsekwencje.

Ż

• Życie jest prowizorium, lecz powinno być mądrze urządzone.
  • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 55.