Stanisław Kozicki

Stanisław Kozicki (1876–1958) – polski polityk i publicysta ruchu narodowego, współpracownik Romana Dmowskiego.

Historia Ligi Narodowej

Człowiek współczesny utracił pewność siebie, widzi, że nie jest wszechmocnym i wszechwiedzącym panem świata, spokorniał i zaczął szukać podstaw sięgających dalej w czasie i przestrzeni, niż powierzchnia kuli ziemskiej i jedno pokolenie.

Jeśli Polska została katolicką, to nie tyle na skutek przywiązania szlachty do wiary ojców, ile na skutek przyczyn politycznych – kościół narodowy, a takim musiał być kościół protestancki, byłby uzależnił sumienia szlacheckie nie już od dalekiego papieża, lecz od bliskiego króla polskiego, byłby wzmocnił państwo w stosunku do jednostki.

Kto chce poznać i zrozumieć myśl i politykę żywiołów konserwatywno-ugodowych, reprezentujących odłam ziemiaństwa, plutokracji i zamożnego mieszczaństwa, ten musi czytać Kraj, wydawany w Petersburgu od r. 1883 pod redakcją Erazma Piltza, przy współpracy Włodzimierza Spasowicza, Ludwika Staszewicza i innych. Kto chce poznać i zrozumieć istotę polskiego ruchu socjalistycznego, musi czytać wydawany w Londynie, we Lwowie i Krakowie Przedświt, od czasu, gdy stał się organem Polskiej Partii Socjalistycznej (r. 1893). Podobnie, kto chce poznać i zrozumieć nowoczesny ruch narodowy w Polsce, ten musi czytać Przegląd Wszechpolski z lat 1895–1905.

Kto sobie zada trud zapoznania się z dziejami i filozofią nacjonalizmu włoskiego i francuskiego, ten musi dojść do wniosku, że nasz ruch narodowy na tych samych się opiera założeniach filozoficznych i używa w myśleniu tej samej metody.

Mesjaniści nasi pisali i działali w czasach, gdy nie było możności prowadzenia polityki realnej, budując Polskę w duchu, spełnili to zadanie, które dla przyszłości narodu było wówczas najważniejsze.

Patrząc dziś z dużego oddalenia na okres, w którym wychodził Przegląd Wszechpolski, porównując to pismo z innymi mu współczesnymi, widzimy z całą dokładnością, że różniło się ono od nich zasadniczo tym, iż nie tylko zajmowało się równomiernie wszystkimi zaborami, lecz było odbiciem życia politycznego i umysłowego we wszystkich dzielnicach Polski. Treść odpowiadała w zupełności tytułowi, słusznie też ruch demokratyczno-narodowy był także nazwany ruchem wszechpolskim.

Upokorzenia czasów saskich – zależność od potężniejszych sąsiadów i rozstrój wewnętrzny – obudziły opinię publiczną. Młode pokolenie elity szlacheckiej wychowane w szkołach pijarskich i wyrosłe pod wpływem oświeconych rządów Stanisława Augusta, odczuwało żywo i rozumiało dobrze potrzebę naprawy obyczajów i ustroju Rzeczypospolitej. Dał temu wyraz Sejm Czteroletni, jest tego dowodem Konstytucja 3-go maja i obfita publicystyka polityczna ostatniego ćwierćwiecza wieku XVIII.

Zmierzch okresu, który się rozpoczął w wieku XV prądem Odrodzenia i doszedł do swego szczytu w wieku XIX, a zarazem początek reakcji przeciwko krańcowemu indywidualizmowi i materializmowi dał znać o sobie zjawieniem się prądu, który w krajach katolickich Europy zachodniej nazwano nacjonalizmem.