Marek Sanak

Marek Sanak

Marek Jan Sanak (ur. 1958) – polski genetyk i biolog molekularny.

Wypowiedzi

• Alergicy mają mniejsze ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 i jest wśród nich niższa śmiertelność. Wynika to z ich defektu odporności typu pierwszego, która sprawia, że te osoby mają alergię. Ale ten defekt jest ich błogosławieństwem, bo ta odporność – jeśli jest na wysokim poziomie – w przypadku ciężkiego zakażenia powoduje, że organizm próbuje z nim walczyć, zabijając zawirusowane komórki, a przy okazji uśmiercając gospodarza. (…) Nawet wśród osób, które mają ciężką astmę, śmiertelność jest niższa niż wśród osób zdrowych.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Andrzej Szczeklik był osobowością fascynującą pod wieloma względami. Zakres jego ogólnej wiedzy był absolutnie rzadko spotykany. Widział to, czego inni nie dostrzegali. To wystarczy, żeby być lekarzem lepszym niż dobry. Potrafił patrzeć i słuchać, co chory mówi. Patrząc, już wiedział, co jest źle, po drobiazgach, po grymasach, po sposobie oddychania, po tym, jak ktoś siada, jak wstaje...
  • Źródło: Andrzej Michał Kobos: Po drogach uczonych. T. 5. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2012, s. 317–335. ISBN 978-83-7676-127-6.
  • Zobacz też: Andrzej Szczeklik

• Do uzyskania adenowirusowych szczepionek przeciw COVID-19 użyto zmodyfikowanych genetycznie linii komórkowych HEK293 i PER.C6. Pierwsza linia to komórki wyizolowane w 1973 r. z nerki poronionego płodu ludzkiego. Drugą wyprowadzono z tkanki siatkówki płodu ludzkiego w 1985 r. Linie komórkowe pochodzenia ludzkiego były w przeszłości wielokrotnie wykorzystywane przy opracowaniu szczepionek, np. przeciwko zapaleniu wątroby typu A, różyczce lub wściekliźnie. Są one oferowane komercyjnie przez licznych dostawców produktów biotechnologicznych. W badaniach biotechnologicznych stosuje się różnego rodzaju komórki, przy czym żadna z nich nie została pobrana specjalnie w tym celu – po prostu ktoś kiedyś pobrał preparat tkanki, który potem okazał się perspektywiczny w prowadzeniu badań. Ja też pracuję na komórkach płodów, tyle że afrykańskiej małpy zielonej. Ale najbardziej popularnym materiałem służącym do produkcji szczepionek są zarodki kurze – to najtańsze rozwiązanie, a koncerny posługują się optymalizacją metody wytwarzania. (…) Hodujemy komórki ludzkie relatywnie rzadko. Jeżeli pochodzą od dawców, którzy wyrazili na to zgodę, robimy to, aby badać choroby. Natomiast biotechnolodzy najczęściej używają takich hodowli do produkcji np. erytropoetyny, która m.in. pobudza rozrost komórek macierzystych układu czerwonokrwinkowego, hormonu wzrostu czy czynników krzepnięcia krwi.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Dziś największym problemem [związanym z pandemią COVID-19] jest dla nas bardzo szybkie przemieszczanie się ludzi. Kiedy koronawirus pojawił się w Chinach, zbyt długo zwlekano z zawieszeniem lotów. Nie pierwszy raz, gdyż wirus SARS, ten z 2002 r., też się w ten sposób rozprzestrzenił po świecie, tyle że był o wiele mniej zakaźny. I teraz przeżywamy szok spowodowany bezradnością.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Im więcej razy nasze komórki będą się dzielić, tym większa szansa na wystąpienie mutacji doprowadzających do nowotworzenia. Dlatego przeciętny pacjent onkologiczny jest osobą dojrzałą, czy wręcz – seniorem.
  • Źródło: Komórki rakowe to anarchizujące potwory, wywiad Marii Mazurek, „Gazeta Krakowska”, 13 maja 2016, s. 18–19.

• Jeżeli chce się być dobrym lekarzem dla pacjentów, to trzeba im poświęcić trochę czasu, a jeżeli chce się mieć osiągnięcia w badaniach naukowych, to trzeba dużo czasu przesiedzieć w laboratorium. Trudno to pogodzić.
  • Źródło: Andrzej Michał Kobos: Po drogach uczonych. T. 5. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2012, s. 317–335. ISBN 978-83-7676-127-6.

• Jeśli osoby zaszczepione [przeciwko COVID-19] ponownie się zakażą, to przebieg infekcji będzie lżejszy. Jednak nadal będą roznosić chorobę, staną się wektorem i to o tyle kłopotliwym, że mają poczucie własnej odporności, dodatkowo czasem nie mając objawów zakażenia. Ale nie jest tak, że się łatwiej zakażają, raczej trudniej. Natomiast niektóre warianty wirusa unikają neutralizacji przez przeciwciała wytworzone po szczepieniu.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Każde powikłanie poszczepienne to porażka – bo ktoś, komu chcieliśmy pomóc, traci zdrowie. Lecz patrząc z punktu widzenia epidemiologii, to jedna osoba zaszczepiona komuś uratuje życie, bo go nie zakazi albo sama się nie zakazi lub nie będzie miała ciężkich powikłań czy zgonu. Ale szczepienia muszą być superbezpieczne, żeby zostały zaakceptowane. Myślę, że jeśli uznaje się szczepionki mRNA za bardziej bezpieczne, to należy dążyć do tego, żeby nie szczepić tymi wektorowymi.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Ktoś, kto przechorował [COVID-19], wytworzył tyle przeciwciał, co osoba, która została zaszczepiona pierwszy raz. Druga dawka, przypominająca, wzmacnia odpowiedź układu immunologicznego. Jeśli po pierwszym zetknięciu z wirusem powstały komórki zdolne do produkcji przeciwciał, to po drugim ich liczba znacznie rośnie, mnożą się w węzłach chłonnych i będą produkować bardzo dużo przeciwciał.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Lata licealne miałem bardzo wesołe; nie byłem zbyt pilnym uczniem, natomiast miałem dobre osiągnięcia – byłem laureatem olimpiad z biologii i chemii, co dało mi mnóstwo punktów, gdy postanowiłem podejść do egzaminu wstępnego na medycynę, nie będąc zresztą zupełnie przekonany do zawodu lekarza, jako że w mojej rodzinie nigdy nie było lekarza.
  • Źródło: Andrzej Michał Kobos: Po drogach uczonych. T. 5. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2012, s. 317–335. ISBN 978-83-7676-127-6.

• Ludzie różnią się poziomem przeciwciał [anty-SARS-CoV-2] – zarówno po zakażeniu, jak i po szczepieniu. Generalnie – im kto młodszy, ten ma ich więcej, co niekoniecznie koreluje z objawami przebytej choroby czy z objawami poszczepiennymi. Ciężkość choroby zależy od tego, czy wirus przedarł się przez barierę układu oddechowego, rozsiał się do komórek układu odpornościowego i spowodował katastrofę immunologiczną – bo tak można nazwać stan, kiedy nagle płuca przestają pracować, pojawią się zakrzepy, przestają działać nerki.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Możliwość uzyskiwania komórek macierzystych z tkanki tłuszczowej brzmi niezwykle atrakcyjnie. Tym bardziej że w Stanach Zjednoczonych wykonywanie zabiegu liposukcji przynajmniej w pewnych kręgach jest na pewno bardzo popularne. Myślę jednak, że z technicznego punktu widzenia nie jest to najlepsze rozwiązanie. Najprościej byłoby je uzyskiwać z krwi pobranej od pacjenta. Zawarte w niej komórki macierzyste już teraz są wykorzystywane w leczeniu nowotworów krwi, białaczek. Sądzę, że kwestią czasu jest przekształcenie ich w indukowane pluripotentne komórki macierzyste, które mogą dać początek właściwie każdej tkance organizmu.
  • Źródło: Lepsza od tłuszczu może być krew, „Rzeczpospolita”, 8 września 2009.

• Najbardziej obawiamy się tych odmian SARS-CoV-2, których jeszcze nie poznaliśmy. A odmian jest (…) już bodaj 250. Naprawdę istotnych jest kilka: brytyjska, kalifornijska, brazylijska, indyjska i południowoafrykańska – bo zwiększyły o 25 proc., nawet 50 proc., zakaźność. Wirus zmienia się, aby zwiększyć możliwość zakażania następnych osób. A przy okazji staje się oporny na cząsteczki przeciwciał, które nabyliśmy, przechorowując infekcję wywołaną nim lub którymś z pięciu mu podobnych.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Najwygodniejsze szczepionki to te zawierające osłabione wirusy. Żeby skutecznie zaszczepić się na odrę, świnkę, różyczkę, wystarczy jedna dawka. Te syntetyczne – jeśli nie są drogie i mają dobry profil bezpieczeństwa – to są podawane. Ale te podania muszą być wielokrotne, np. żeby skutecznie zabezpieczyć przeciwko HPV, wirusowi brodawczaka ludzkiego, powodującego raka szyjki macicy, trzeba pacjentce podać preparat złożony z białek przynajmniej z trzech różnych wirusów, a najlepiej z sześciu, kilkukrotnie, tak ze dwa czy trzy razy. W dodatku jedna szczepionka zadziała w Europie, a nie zadziała w Stanach Zjednoczonych. No i ze szczepionkami mRNA – jak to dziś obserwujemy – jest ten kłopot, że wymagają szczególnej logistyki i wielkich nakładów: centralnego transportu, zamrażania, lodówek. To jest rozwiązanie na ekstraordynaryjne przypadki, takie jak obecna pandemia. Szczepionki białkowe są dużo trwalsze.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.

• Nie możemy przewidzieć, u kogo rozwinie się nowotwór. Rak jest sprawiedliwą chorobą – dotyka wszystkich, bez względu na to, czy jesteśmy biedni czy bogaci, gdzie żyjemy, jak żyjemy.
  • Źródło: Komórki rakowe to anarchizujące potwory, wywiad Marii Mazurek, „Gazeta Krakowska”, 13 maja 2016, s. 18–19.

• Nie widzę powodu, żeby poszczepienne przeciwciała utrzymywały się dłużej niż te nasze pojawiające się po chorobie. Cząsteczka przeciwciała żyje średnio cztery do sześciu tygodni. Więc ich poziom musi z czasem spadać. Nie ma uzasadnienia medycznego, biologicznego, by akurat szczepionka dawała taki cudowny efekt, by poziom przeciwciał utrzymywał się bardzo długo. Zapewne opada do takiego, który jeszcze chroni – z tysiąca do dwudziestu po roku, niezależnie od tego, jakim preparatem się zaszczepiliśmy.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Od wielu lat koncerny farmaceutyczne pracowały nad lekiem działającym na pierwszego wirusa SARS. Ale zarzuciły prace już na poziomie badań na zwierzętach, bo zachorowało raptem 12 tys. osób, a wprowadzenie nowego leku to koszt setek milionów dolarów. Dziś odgrzebuje się stare projekty leków, ale okazuje się, że albo za krótko działają i trzeba by je podawać co trzy godziny, albo mają niepożądane działania, albo źle się wchłaniają. Są mało perspektywiczne, w dodatku, żeby je móc wprowadzić na rynek, musiałyby z powodzeniem przejść trzy fazy badań klinicznych.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Osoby zaszczepione [przeciwko COVID-19] nie powinny być traktowane jako bezpieczne. One są zabezpieczone przed wylądowaniem w szpitalu z zapaleniem płuc, natomiast mogą stanowić zagrożenie dla innych.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Pacjenci [z COVID-19] leżący pod respiratorami, choć zakazili się tym samym dominującym w danej populacji wirusem, po pewnym czasie – choroba trwa dość długo – mają w sobie jego wersję już nieco zmienioną. Patogen staje się sprytniejszy, łatwiej atakuje komórki naszego układu odpornościowego, jest bardziej zjadliwy. Te mutacje się nie rozprzestrzeniają, choć pewnie by tak było, gdyby ludzie umierali na ulicy. Ale u osób z najcięższym przebiegiem choroby, także tych, które na nią zmarły, zsekwencjonowano nowe mutacje wirusa – i nie była to ta sama wersja, którą się zakazili. Po prostu – miał tyle czasu, żeby się w ich organizmach zmienić w taki sposób, że stał się zabójczy.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Poszerzyło się spektrum naszych możliwości, jeśli chodzi o źródła pozyskiwania komórek macierzystych. (...) Już wiadomo, że dość dobrze się to udaje w leczeniu mięśnia serca po zawale czy cukrzycy wywołanej brakiem komórek produkujących insulinę w trzustce. Wciąż niestety pojawiają się problemy z naprawą tkanki nerwowej. Nie mówiąc o narządach składających się z różnych komórek, jak np. nerki. Na tym polu badania nad komórkami macierzystymi wciąż znajdują się w powijakach.
  • Źródło: Lepsza od tłuszczu może być krew, „Rzeczpospolita”, 8 września 2009.

• Potrafimy w medycynie robić rzeczy, o których się nam nie śniło dwadzieścia lat temu, a jesteśmy bezsilni. Rok pandemii to zbyt mało czasu, żeby wynaleźć lek, który skutecznie zwalczałby COVID-19. Nasze metody obrony przed nim niewiele się różnią od tych, jakie stosowano w przeszłości – zarządzamy kordony sanitarne czy izolację.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• [U osób, które przeszły COVID-19] zdarzają się depresje, ludzie mają lęki, boją się zasnąć, mają, jak to określają, mgłę mózgową, trudności z koncentracją, przypominaniem. Część objawów można by wytłumaczyć upośledzonym ukrwieniem w wyższych strukturach mózgowych, a część przewlekłym stresem i lękiem przed śmiercią. Chorzy na COVID-19, odizolowani od bliskich, podłączeni do aparatury, spotykający się tylko z personelem medycznym w „kosmicznych” strojach ochronnych – są zagubieni i zalęknieni. Dlatego część z nich ma zespół stresu pourazowego, tak jak osoby, które doświadczyły wojny.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• W czasach, kiedy nowotwory były rzadszymi chorobami, ludzie żyli krócej z innych przyczyn. Kiedy nie było antybiotyków, często umierano na zwykłe infekcje. Sądzę więc, że „epidemia nowotworów” nie wynika ze zmian predyspozycji genetycznych czy czynników kancerogennych, ale z tego, że w ostatnich dziesięcioleciach zostały ujawnione te niedoskonałości ludzkiej natury, które wcześniej były maskowane przez inne choroby.
  • Źródło: Komórki rakowe to anarchizujące potwory, wywiad Marii Mazurek, „Gazeta Krakowska”, 13 maja 2016, s. 18–19.

• W nauce wszędzie tam, gdzie wplątała się polityka, efekty były opłakane.
  • Źródło: Andrzej Michał Kobos: Po drogach uczonych. T. 5. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2012, s. 317–335. ISBN 978-83-7676-127-6.

• W wykładach ważne jest to, by wykładało się prosto. Nas interesują najbystrzejsi studenci, a tak naprawdę powinniśmy troszczyć się o tych, którym najtrudniej przychodzi pojmowanie pewnych koncepcji. Staram się to wyważyć.
  • Źródło: Andrzej Michał Kobos: Po drogach uczonych. T. 5. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2012, s. 317–335. ISBN 978-83-7676-127-6.

• Wiremia [SARS-CoV-2] jest subtelna, nie tak jak w eboli, gdzie każda tkanka, próbka krwi jest zakaźna. I bardzo krótka, bo koronawirus, kiedy już przedostanie się do układu odpornościowego i komórek śródbłonka naczyń krwionośnych, przestaje się mnożyć. Niestety, aktywuje je tak, że komórki zaczynają się zachowywać, jak gdyby było ciężkie zakażenie bakteryjne. Wytwarzają wiele różnych substancji, gasząc niejako pożar benzyną – i nasze organizmy nie wytrzymują tego.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Wirus [SARS-CoV-2] się zmienia, wygrywa wariant oporny na przeciwciała.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

• Wszystko wskazuje na to, że ostatnią pandemię podobnym koronawirusem mieliśmy w 1889 r. Trwała dwa lata, była nazywana rosyjską grypą, szalała po Europie, zabijając wielu ludzi. Ten wirus wciąż tkwi w naszej populacji, choć teraz powoduje zwykłe katary. Znamy przynajmniej cztery podobne w swoich cząsteczkach budulcowych do SARS-CoV-2 patogeny. To podobieństwo nie pozwala na reakcję krzyżową przeciwciał, ale odporność komórkowa działa na innej zasadzie: ona rozpoznaje kawałki sekwencji białek wirusa – po osiem czy po dziesięć aminokwasów. Jak rozpoznaje wrogi kawałek, to limfocyty ruszają do akcji. Więc jeśli ktoś przeszedł zakażenie takim wirusem powodującym katar, być może jest chroniony.
  • Źródło: Czy pojawi się mutacja koronawirusa, która będzie od razu zabijać? Być może, wywiad Miry Suchodolskiej, „Dziennik Gazeta Prawna”, 23 kwietnia 2021.
  • Zobacz też: pandemia COVID-19

O Marku Sanaku

• Pewnego razu do pracy w moim Zakładzie w Instytucie Farmakologii przyszedł zdolny młody uczony Marek Sanak, który poza pracą naukową był z zamiłowania pediatrą. Kiedy Franek miał się urodzić, powiedziałem mu: „Słuchaj, Marku, fucha bezpłatna ci się trafi, bo mój syn Marek będzie miał dziecko”. A on mi na to: „Profesorze, fantastycznie! Bo ja widziałem, jak goniąc za dziwkami i karierą naukową, zupełnie pan zaniedbał zajmowanie się swoimi dziećmi. Wnuk to jest ostatnia szansa, żeby zobaczyć, jak rozwija się człowiek”. I ja przez cały czas wykorzystuję wnuka, żeby właśnie zobaczyć, jak się rozwija człowiek.
  • Autor: Jerzy Vetulani, Marcin Rotkiewicz: Mózg i błazen. Rozmowa z Jerzym Vetulanim. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015, s. 185. ISBN 978-83-8049-092-5.