Tadeusz Kościuszko

Tadeusz Kościuszko

Tadeusz Kościuszko (1746–1817) – polski inżynier wojskowy, polski i amerykański generał, bohater Polski i Stanów Zjednoczonych.

• Kościół winien być oddzielony od państwa, nie wolno mu zajmować się kształceniem młodzieży. Naród winien być panem własnego losu i jego prawa powinny być nadrzędne wobec praw Kościoła. Żadna religia nie może im przeczyć, odwołując się do prawa boskiego, przeciwnie, każda religia powinna być posłuszna prawom ustanowionym przez naród.
  • Opis: list do Adama Czartoryskiego (1814) o potrzebie rozdziału Kościoła od państwa, napisany podczas kongresu wiedeńskiego.
  • Źródło: „Kwartalnik Historyczny”, R. LXXII, nr 4, 1965.

• …albowiem wszelkie ciało udzielne w narodzie będzie działało przeciw poczynaniom rządu, przy którym będą istniały utajone rewolty, konspiracje, w które niestety obfituje historia; nie można spodziewać się, że zmienią postępowanie, gdyż w ich interesie leży istotnie fascynowanie oczu ludu kłamstwem, strachem przed piekłem, dziwacznymi dogmatami i abstrakcyjnymi czy też niezrozumiałymi ideami teologii.
  • Opis: list do Adama Czartoryskiego (1814) o potrzebie rozdziału Kościoła od państwa.
  • Źródło: „Kwartalnik Historyczny”, R. LXXII, nr 4, 1965.

• Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie dla obrony całości granic, odzyskania samowładności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę.

• Księża będą zawsze wykorzystywać ciemnotę i przesądy ludu. Będą posługiwać się religią jak maską, pod którą kryje się obłuda i zbrodniczość ich poczynań.
  • Opis: list do Adama Czartoryskiego (1814).
  • Źródło: „Kwartalnik Historyczny”, R. LXXII, nr 4, 1965.

• Na głos Ojczyzny wszelkie zastanowienia, wszelkie względy niknąć powinny.

• Największym zwycięstwem jest to, które odnosimy nad nami samymi.

• Nie może się naród ocalić bez rządu, ale rząd nie może być czynny bez zaufania, posłuszeństwa i gorliwości ludu.

• Nie trwóżcie się, aby różnica opinii i obrządku przeszkadzała nam kochać was jak braci i współrodaków.
  • Opis: 7 maja 1794 w odezwie do polskich prawosławnych.
  • Źródło: Akty powstania Kościuszki; Protokoły i dzienniki Rady Zastępczej Tymczasowej i Rady Najwyższej Narodowej, t. 1., wyd. Gebethner i Wolff, Kraków 1918

• Od nas samych zależy poprawa rządu. Od obyczajów naszych.

• Pierwszy krok do zrzucenia niewoli to odważyć się być wolnym, pierwszy krok do zwycięstwa – poznać się na własnej sile.

• Śmierć albo zwycięstwo!

• To jest czas, w którym trzeba poświęcić wiele, żeby wszystko ocalić.

• Trzeba przyznać, że wszyscy ludzie są obdarzeni wystarczająco zdrowym rozsądkiem, aby odróżnić dobro od zła, aby odpowiednio się zachowywać, przeprowadzać rozumowania, ujmować i porównywać stosunki, jak również rozszerzać swe idee drogą refleksji i studiów.
  • Opis: list do Adama Czartoryskiego (1814).
  • Źródło: „Kwartalnik Historyczny”, R. LXXII, nr 4, 1965.

• Tylko wierność ludziom, czyni z nas człowieka.

• Upraszam pana Jeffersona, aby w razie, gdybym zmarł bez testamentu, wykupił z mych pieniędzy i wyzwolił tylu Murzynów, by pozostała suma wystarczyła na ich edukację i utrzymanie. To jest, aby każdy z nich poznał z góry obowiązki obywatela w wolnym państwie i wiedział, że musi bronić swej ojczyzny przed wrogami zarówno obcymi, jak i wewnętrznymi, którzy chcieliby zmienić Konstytucję na gorsze, żeby ich potem stopniowo zakuć w niewolę, aby miał dobre i ludzkie serce, wrażliwe na cierpienia drugich.
  • Źródło: Tadeusz Kościuszko, Thomas Jefferson, Korespondencja (1798–1817), tłum. Agnieszka Glinczanka, Warszawa 1976, s. 146.

• Widziano rządy despotyczne posługujące się tą zasłoną religii w przekonaniu, że była ona najmocniejszą podporą ich władzy; wówczas to wyposażono w sposób możliwie najbogatszy księży kosztem nędzy ludów. Przyznano im najbardziej oburzające przywileje łącznie z zasiadaniem przy tronie. Słowem, do tego stopnia rozmnożono łaski, dobra i bogactwa duchowieństwa, że połowa narodu z tego powodu cierpi i jęczy w nędzy, podczas gdy oni nic nie robiąc opływają we wszystko.
  • Opis: list do Adama Czartoryskiego (1814).
  • Źródło: „Kwartalnik Historyczny”, R. LXXII, nr 4, 1965.
  • Zobacz też: religia, władza

• Wzbudzić potrzeba miłość kraju w tych, którzy dotąd nie wiedzieli nawet, że ojczyznę mają.

• Za samą szlachtę bić się nie będę, chcę wolności dla całego narodu i dla niej wystawię tylko me życie.

O Tadeuszu Kościuszce

• A kiedy odjeżdżasz, bądźże zdrów.
  O naszej przyjaźni dobrze mów.
  • Źródło: Polonez Kościuszki, 1792
  • Opis: pieśń tę śpiewali towarzysze broni Tadeusza Kościuszki przed jego wyjazdem do Lipska.

• Na to wszystkich jedne głosy:
  Dosyć tej niewoli
  mamy Racławickie Kosy,
  Kościuszkę, Bóg pozwoli.
  • Źródło: Józef Wybicki, Pieśni Legionów Polskich we Włoszech, ostatnia zwrotka z rękopisu

• O Kościuszko, piękny wzorze,
  Jako ojczyznę miłować!
  W każdej życia swego porze,
  Pragniemy cię naśladować…
  • Opis: z piosenki Jana Czeczota.

• Patrz, Kościuszko na nas z nieba,
  Jak w krwi wrogów będziem brodzić.
  • Autor: Rajnold Suchodolski, Polonez, I, 1830

• Korzystam ze sposobności wysłania listu przez pułkownika Kościuszkę, z którym rozłączam się niechętnie, gdyż doświadczyłem wiele zadowolenia z jego ogólnego zachowania się, a zwłaszcza z jego uwagi i gorliwości, z jakimi prowadził roboty powierzone jego opiece w West Point (…)
  • Autor: gen. George Washington

• Między najużyteczniejszymi i najmilszymi z mych towarzyszy broni był pułkownik Kościuszko. Nie może nic prześcignąć jego zapału do służby publicznej ani też nic nie może być użyteczniejszym nad jego uwagę, czujność i przemyślność podczas naszej niewielkiej, lecz ruchliwej wojaczki. W jakiejkolwiek bądź gałęzi służył, był zawsze chętnym i zdolnym współpracownikiem w wykonaniu moich celów. Jednym z tych, słowem, kogo ani przyjemność nie może uwieść, ani praca znużyć, ani niebezpieczeństwo odstraszyć. Co zaś go wielce wyróżniało obok tego, to niezrównana skromność i zupełna nieświadomość tego, iż dokonał czegoś nadzwyczajnego. Nigdy nie miał on roszczeń lub pretensji dotyczących jego osoby, a nigdy nie ominął sposobności wyróżnienia i podniesienia zasług innych. Ten zdolny i dzielny żołnierz opuścił nas teraz, udając się na północ w zamiarze powrotu zaraz do swej ojczyzny, gdzie niezawodnie w krótkim czasie zostanie wybitnie wyróżniony.
  • Autor: gen. Nathanael Greene

• To zdumiewające, jak niewiele z testamentu Kościuszki udało się zrealizować. Bo choć jego projekt nie był spisany w spójną całość, można ją zrekonstruować i widać wówczas, że wymaga całościowej realizacji. Jeśli wolność, to nie formalna, ale realna, z zapewnionymi warunkami jej realizacji. Jeśli takim warunkiem jest edukacja, to też konkretny jej model, bo nie każdy będzie służyć upodmiotowieniu, tworzeniu osoby. Jeśli upodmiotowienie, to pełne, oparte na równości praw i obowiązków. Jeśli Rzeczpospolita, to oparta na władzy rozumu, wolna od wpływu zinstytucjonalizowanych religii.
  • Autor: Edwin Bendyk
  • Źródło: „Pomocnik Historyczny «Polityki» – Biografie. Tadeusz Kościuszko” nr 1/2017