Rzeczpospolita Obojga Narodów: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikicytatów, wolnej kolekcji cytatów
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne
drobne merytoryczne
Linia 24: Linia 24:
* Wyliczając przyczyny „upadku Polski” pisze się o anarchii wewnętrznej, o zaborczości sąsiadów, lecz z reguły zapomina się o kontrreformacji. Dzieje się tak dlatego oczywiście, że niemal wszyscy z uporem mówią o „upadku Polski” tylko, podczas gdy klęska spotkała Rzeczpospolitą, organizm wieloplemienny i wielowyznaniowy.
* Wyliczając przyczyny „upadku Polski” pisze się o anarchii wewnętrznej, o zaborczości sąsiadów, lecz z reguły zapomina się o kontrreformacji. Dzieje się tak dlatego oczywiście, że niemal wszyscy z uporem mówią o „upadku Polski” tylko, podczas gdy klęska spotkała Rzeczpospolitą, organizm wieloplemienny i wielowyznaniowy.
** Autor: [[Paweł Jasienica]], ''Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje agonii'', s. 262.
** Autor: [[Paweł Jasienica]], ''Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje agonii'', s. 262.

* Zgodnie z Konstytucją [3 maja] Rzeczpospolita stawała się monarchią konstytucyjna. Władza królewska miała być wzmocniona i dziedziczna. Zniesiono więc wolną elekcję. Jednocześnie wprowadzona została zasada suwerenności narodu, to jest szlachty-posesjonatów, kleru i części mieszczaństwa. Tylko te grupy obdarzone zostały pełnią praw politycznych. Pozbawiono zaś tych praw szlachtę-gołotę, jako niesamodzielną klientelę magnatów. Wprowadzony został podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Władzę ustawodawczą miał sprawować sejm, wybierany na dwa lata i stanowiący prawa większością głosów. ''Liberum veto'' zostało więc zlikwidowane. Władze wykonawczą sprawował król i rząd zwany Strażą Praw oraz jego komisje czyli ministerstwa. Wprowadzono stałe podatki na utrzymanie stutysięcznej armii. Wzmocniono sądownictwo i zagwarantowano jego niezależność.
** Autor: [[Michał Tymowski]]
** Źródło: Michał Tymowski, ''Najkrótsza historia Polski'', Gdańsk 1993, s. 67–70.
** Zobacz też: [[Konstytucja 3 maja]], [[liberum veto]], [[magnateria polska]], [[podział władz]]


{{commons|Polish-Lithuanian Commonwealth}}
{{commons|Polish-Lithuanian Commonwealth}}

Wersja z 10:40, 27 lip 2019

Flaga Rzeczypospolitej Obojga Narodów (ok. 1605)

Rzeczpospolita Obojga Narodów – państwo złożone z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego istniejące w latach 1569–1795 na mocy unii lubelskiej.

Uwaga: W dalszej części znajdują się słowa powszechnie uznawane za wulgarne!
  • Na tym polegał ten cały słynny „most między Wschodem a Zachodem”: polskie miasta i wsie wyglądały jak zacofana parodia Europy, a ci, którzy tym krajem władali, byli wschodnimi satrapami. To wcale nie musiało być tak, że oni kopiowali wschodnie stroje, tutaj po prostu BYŁ ten pierdolony Wschód. Orient. Tak, każdy dworek był mikrosatrapią, z tego właśnie składała się Rzeczpospolita: z setek, tysięcy państewek, w których we wschodnim przepychu siedział pan i władca okolicznych dusz. Ze swoimi rabami mógł robić to samo, co perski szach z poddanymi – ściąć kogo chciał, pieprzyć kogo chciał, zakuć w dyby, wypatroszyć, zakopać żywcem w ziemi, kazać pracować na okrągło, jak w gułagu, i co by mu kto zrobił. Zresztą, polski szlachcic bardzo chciał tego perskiego szacha przypominać, więc wyobrażałeś sobie ich teraz, ciągnących pre-Siódemką z Warszawy do Krakowa i abarot, na wielbłądach, kopyta ujebane błotem, całe nogi, po kolana, w błocku, polskim symbolu narodowym, i oni na tych wielbłądach, myślałeś, patrząc na asfalt drogi krajowej numer siedem, musieli tędy przechodzić, przejeżdżać, wąsaci, w futrzanych czapach z piórami, te same polskie twarze, które widujesz codziennie w sklepie, w autobusie, w biurze, urzędzie, te same, te samiusieńkie, tylko w tych, kurwa, czapkach sobolowych, z wąsami po piersi, z czubami na wygolonych łbach, biodra owinięte słuckimi pasami, kontusze, żupany – patrzyłeś na asfalt drogi numer siedem, na przejeżdżające nią samochody i nie mogłeś sobie tego wszystkiego wyobrazić.
  • Państwo polsko-litewskie było potężne – poza Rosją i Turcją największe w Europie – ale jego ustrój był ewenementem w skali kontynentu. W żadnym z wielkich państw europejskich szlachta nie odgrywała tak znaczącej roli politycznej, a monarchowie nie mieli tak ograniczonych kompetencji.
    • Autor: Andrzej Chwalba
    • Źródło: Andrzej Chwalba, Wojciech Harpula, Zwrotnice dziejów. Alternatywne historie Polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019, s. 239.
    • Zobacz też: Rosja, szlachta, Turcja
  • Rzeczpospolita Obojga Narodów była tworem jedynym w swoim rodzaju, wspaniałym, twarzą obróconym w przyszłość, lecz trudnym, wymagającym nieustannej, zegarmistrzowskiej troski o wielorakie we wnętrzu jej obracające się kółka, trybiki i całe koła napędowe. Dokonała ogromnej rzeczy, osiągnąwszy równouprawnienie i zgodną już na ogół współpracę Korony i Wielkiego Księstwa, zapewniwszy życiową harmonię pomiędzy katolikami, ewangelikami i prawosławnymi.
  • W czasie sejmu lubelskiego 1569 r. Zygmunt August złamał opór magnaterii litewskiej, przyłączając południowo-wschodnie, ruskie ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego do Korony. Uchwalono następnie unię lubelską. Król zrezygnował z następstwa tronu na Litwie, co otwierało obu państwom drogę do wspólnej elekcji władcy. Oba państwa zachowały odrębne urzędy, prawa, wojsko i skarb. Łączyły je wspólny sejm, władca i polityka zagraniczna. Była to więc unia realna, a nie tylko personalna. W sferze społeczno-kulturalnej przyniosła ona dalsze ujednolicenie kultury politycznej szlachty, konsolidację - złożonego z różnych grup etnicznych i religijnych - narodu szlacheckiego.
  • Wybuch powstania Chmielnickiego w 1648 roku to decydujący moment w dziejach Rzeczypospolitej i Ukrainy. W naszej historii to wydarzenie bardzo ważne, co najmniej tak samo istotne jak unia polsko-litewska w Krewie z roku 1385. Wojna domowa z Kozakami, którzy zajęli wtedy około czterdziestu procent terytorium państwa, doprowadziła bowiem do eskalacji konfliktów na wszystkich możliwych frontach. Ujawniła słabość potężnego z pozoru państwa. Dała pretekst do ataku Rosji oraz zachęciła Szwecję, a później Turcję, by ruszyły na Rzeczpospolitą.
  • Wyliczając przyczyny „upadku Polski” pisze się o anarchii wewnętrznej, o zaborczości sąsiadów, lecz z reguły zapomina się o kontrreformacji. Dzieje się tak dlatego oczywiście, że niemal wszyscy z uporem mówią o „upadku Polski” tylko, podczas gdy klęska spotkała Rzeczpospolitą, organizm wieloplemienny i wielowyznaniowy.
  • Zgodnie z Konstytucją [3 maja] Rzeczpospolita stawała się monarchią konstytucyjna. Władza królewska miała być wzmocniona i dziedziczna. Zniesiono więc wolną elekcję. Jednocześnie wprowadzona została zasada suwerenności narodu, to jest szlachty-posesjonatów, kleru i części mieszczaństwa. Tylko te grupy obdarzone zostały pełnią praw politycznych. Pozbawiono zaś tych praw szlachtę-gołotę, jako niesamodzielną klientelę magnatów. Wprowadzony został podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Władzę ustawodawczą miał sprawować sejm, wybierany na dwa lata i stanowiący prawa większością głosów. Liberum veto zostało więc zlikwidowane. Władze wykonawczą sprawował król i rząd zwany Strażą Praw oraz jego komisje czyli ministerstwa. Wprowadzono stałe podatki na utrzymanie stutysięcznej armii. Wzmocniono sądownictwo i zagwarantowano jego niezależność.

Zobacz też: