Armia Krajowa

Orzeł Armii Krajowej

Armia Krajowa – zakonspirowana organizacja zbrojna polskiego podziemia w latach II wojny światowej.

• Armia Krajowa była rycerską.
  • Źródło: Zofia Kossak-Szczucka, W Polsce Podziemnej. Wybrane pisma dotyczące lat 1939–1944. red. Stefan Jończyk, Mirosława Pałaszewska, wyd. Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1999, s. 351

• Armia Krajowa zaś, która była ramieniem zbrojnym tego rządu [Rządu RP na uchodźstwie], nie przyjmowała do swoich szeregów Żydów, a i w wielu przypadkach Żydów zabijała. (…) Mówiąc zaś szerzej, wiele tysięcy Polaków zabiło Żydów, wydawało Żydów, przekazywało ich nazistom.
  • Autor: Efraim Zuroff, Efraim Zuroff dla „Rzeczpospolitej”: wielu Polaków odegrało rolę w Holokauście, onet.pl, 2 lutego 2018
  • Zobacz też: Holokaust

• Bikont twierdziła, że mordowanie Żydów nie kompromitowało w oczach AK i zarówno słuchacze, jak i rozmówcy nie mieli powodu jej nie wierzyć. O tym, że Polska była szczególnym krajem pod okupacją, gdzie państwo podziemne karało śmiercią za wydawanie Żydów, Bikont się nie zająknęła. Tak jak i o skali pomocy Żydom i cenie, którą płacili za to również zwykli Polacy. Przypomnijmy, że rozmowa toczyła się we Francji, której oficjalna rządowa emanacja, jaką było państwo Vichy, deportowała swoich Żydów do niemieckich obozów śmierci.
  • Autor: Bronisław Wildstein, „Uważam Rze”, 21 marca 2011.
  • Opis: o zachowaniu dziennikarki „Gazety Wyborczej” Anny Bikont w podczas dyskusji o historii polskich Żydów we francuskim radio.
  • Zobacz też: Anna Bikont

• Była w tej formacji niekłamana wielkość. Po 1945 r. ludzie z AK nie dali się uwieść obietnicom nowego ładu, nie wstępowali do PZPR, starali się – na ile to było możliwe – nie angażować w proces stalinizacji Polski. Ale była też słabość. „Obrona substancji narodowej” sprowadzała się do rocznicowych mszy za ojczyznę i składania wiązanek pod pomnikami czynu narodowego. Odmowa zaangażowania w sprawy publiczne – wyrastająca z pragnienia, by nie ubrudzić się w kontaktach z „czerwonymi” – prowadziła do coraz większej izolacji od dokonujących się w Polsce przemian, do zamknięcia w „okopach św. Trójcy”
  • Autor: Lesław Maleszka, Tu nie chodzi o Jedwabne, „Gazeta Wyborcza”, 25 maja 2001

• Cóż to jest ta wasza Armia Krajowa? Co to za armia bez artylerii, bez czołgów, bez lotnictwa? Nawet broni ręcznej nie ma dosyć… To są drobne oddziałki partyzanckie, a nie regularna siła zbrojna. Słyszę, że rząd polski polecił tym oddziałom wypędzić Niemców z Warszawy. Nie rozumiem, jak to zrobią, bo przecież nie mają na to siły.
  • Autor: Józef Stalin
  • Opis: 3 sierpnia 1944 na Kremlu do Stanisława Mikołajczyka, gdy ten przyjechał prosić o pomoc dla polskich oddziałów walczących w powstaniu warszawskim.
  • Źródło: Romana Daszczyński, Odsieczy nie będzie, zostaliśmy sami, „Gazeta Wyborcza”, 20 stycznia 2010.
  • Zobacz też: powstanie warszawskie

• Do Kraju skakałem w 1942 roku i od października tegoż roku byłem szefem Kedywu AK na Zamojszczyźnie. Lekarzem obwodowym AK Tomaszów Mazowiecki był doktor Jabłoński. Jego żona, która też pełniła określoną funkcję w AK, przechowywała dziecko ich przyjaciół, dziewczynkę o nazwisku Lachman lub Lerman, dziś już nie pamiętam. Ze względu na pracę konspiracyjną, przechowywanie dziecka w domu doktorostwa było zbytnim narażaniem go, więc Jabłońscy zwrócili się o pomoc do doktora prawa, pana Świeżawskiego, przedwojennego dyrektora kancelarii prezydenta Mościckiego mieszkającego w majątku Łykoszyn koło Turkowic. O pomoc w ulokowaniu dziewczynki w bezpiecznym miejscu doktor Świeżawski zwrócił się do mnie. Jako komendant Armii Krajowej, pomagałem zakładowi w Turkowicach przez dostarczanie kartek żywnościowych, masła i jajek. O umieszczeniu dziewczynki w klasztorze w Turkowicach rozmawiałem z księdzem kapelanem Dąbskim, który odpowiedział krótko: „Dla pana wszystko”. Dziewczynkę odwiozłem do klasztoru osobiście. Wiedziałem, że „moje” żydowskie dziecko nie jest jedynym takim dzieckiem w zakładzie, że jest tam już co najmniej kilkanaście podobnych dzieci. Dziewczynka była w Turkowicach do końca wojny. Wojnę przeżył także ojciec dziecka.
  • Autor: Marian Gołębiewski (żołnierz), szef Kedywu AK na Zamojszczyźnie
  • Źródło: Ewa Kurek, Dzieci żydowskie w klasztorach. Udział żeńskich zgromadzeń zakonnych w akcji ratowania dzieci żydowskich w Polsce w latach 1939–1945, Wydawnictwo Gaudium, Lublin, ISBN 8389659069. s. 148

• Germańce mieli szafy i krowy oraz ruskiego pomoc kozaka.
  Tego nie miała biedna Warszawa, lecz za to miała chłopaków z AK.
  • Źródło: pieśń Chłopaki z AK, (1944)

• Moja mała dziewczynko z AK,
  Przyznasz chyba, że to wielka była gra,
  Takie różne były końce naszych dróg
  I nie wierzę, bym cię znowu ujrzeć mógł.
  Choć na dworze była jesień, u mnie wiosna,
  I bez trwogi, że dokoła płonął świat,
  Tak na wskroś cię przecież wtedy chciałem poznać,
  Moja mała dziewczynko z AK.
  • Autor: Mirosław Jezierski, piosenka Mała dziewczynka z AK (październik 1944)

• Moja niechęć do przywódców AK była silna. Polityczna mgła przedwojennej Warszawy z hasłem: „nie oddamy ani guzika”, z przekonaniem, że jeżeli Niemcy uderzą, armia polska w ciągu kilku dni zajmie Berlin, uległa pomimo klęski, albo raczej wskutek klęski, tylko zgęszczeniu i cały konspiracyjny aparat żył nierealnością, pompował w siebie ponurą narodową ekstazę.
  • Autor: Czesław Miłosz, Rodzinna Europa, s. 274.

• Na miejscu zobaczyliśmy w szałasach leśnych około 30 osób narodowości żydowskiej, w tym i kilka kobiet. Ja wtedy wydałem rozkaz, aby ich wszystkich zebrać i wyprowadzić na polanę leśną. Następnie po wyprowadzeniu ich na polanę leśną wydałem rozkaz sierżantowi „Bolerokowi” aby wykonał wyrok śmierci na tych osobach narodowości żydowskiej, a sam odszedłem kilkanaście metrów w las, nie chcąc patrzeć na wykonanie tego wyroku. Po oddaniu strzałów do tych osób przez pozostałych członków AK wróciłem z powrotem z lasu na tę polanę i widziałem leżących zabitych już Żydów, a do niektórych jeszcze żyjących żołnierze oddali kilka strzałów.
  • Autor: Kazimierz Olchowik, ps. Zawisza
  • Opis: okoliczności mordu na Żydach w Lesie Siekierzyńskim pod Suchedniowem 16 sierpnia 1944 w relacji porucznika Armii Krajowej, który wydał rozkaz zabójstwa.
  • Źródło: Polskie grzechy, telewizjapolska24.pl, 10 października 2016.
  • Zobacz też: Holokaust

• Oddziały partyzanckie 77 pp AK, w ramach swej działalności, wykonały ostatnio kilka zasługujących na wymienienie akcji. W nocy z 17–18 stycznia rozbito więzienie w Lidzie i uwolniono 170 więźniów politycznych, w tym znaczną ilość żołnierzy Armii Krajowej, których bezpiecznie wywieziono poza miasto. Niemców ze straży więziennej rozbrojono i częściowo wybito. Strat własnych nie było. Garnizon niemiecki w Lidzie liczy 10 000 żołnierzy, a całe miasto jest od zmroku gęsto patrolowane.
  • Autor: Tadeusz Komorowski, ps. Bór
  • Opis: w depeszy do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, 9 lutego 1944.
  • Źródło: Wojciech Königsberg, AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej, wydawnictwo Znak Horyzont, Kraków 2017, ISBN 9788324042326. s. 236

• Oprawcy niemieccy po wymordowaniu kilkunastu osób wracając do gościńca, a następnie pod figurę, skąd mieli wyruszyć do Zamościa, strzałem w skroń pozbawili życia rannego, młodego, zdolnego, uczciwego Polaka i żołnierza Armii Krajowej – dokumentując tym samym swój barbarzyński i bandycki stosunek do innego człowieka.
  • Autor: Stanisław Szewczuk ps. „Kmicic”, Zarys historii wsi Rachodoszcze
  • Opis: o zamordowaniu rannego żołnierza Armii Krajowej po pacyfikacji wsi Rachodoszcze koło Zamościa.
  • Źródło: 75 rocznica pacyfikacji Białowoli i Rachodoszcz, przewodnikzamosc.pl
  • Zobacz też: człowiek, Niemcy (naród), Polacy, Zamość

• Ponad 20 proc. żołnierzy w AK to były nasze koleżanki – w wywiadzie, służbie medycznej, w logistyce, a często nawet w oddziałach bojowych.
  • Autor: Czesław Cywiński, prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej
  • Opis: o roli kobiet w AK i w walkach o niepodległość kraju.
  • Źródło: Pomnik gen. Marii Wittek w Warszawie, interia.pl, 19 kwietnia 2007.

• Pozostała jednak nadzieja, że Armia Krajowa przepędzi Niemców z Warszawy i przynajmniej w stolicy przejmie władzę przed wkroczeniem Rosjan. Żadne miasto w Europie nie cierpiało pod okupacją niemiecką tak bardzo i tak długo. Ale pomimo pięciu lat okrutnych rządów Niemcy postrzegali Warszawę tak samo jak we wrześniu 1939 za prezydentury Stefana Starzyńskiego – jako „miasto bandytów”, główny bastion polskiego ruchu oporu. W Warszawie działało polityczne i wojskowe dowództwo, a ponadto około trzydziestu pięciu tysięcy oficerów i żołnierzy Armii Krajowej, palących się w tej krytycznej godzinie do walki o Polskę.
  • Autor: Lynne Olson, Stanley Cloud
  • Opis: o Armii Krajowej przed powstaniem warszawskim 1944.
  • Źródło: Lynne Olson, Stanley Cloud, Sprawa honoru. Dywizjon 303 Kościuszkowski. Zapomniani bohaterowie II wojny światowej, wyd. AMF Plus, Warszawa 2007, ISBN 9788360532072.s. 305.
  • Zobacz też: Warszawa, powstanie warszawskie, Stefan Starzyński, Niemcy

• Przyłączenie „opozycji faszystowskiej” (do AK) prawie na pewno wywoła odpadnięcie poważnej części lewicy rządowej, nadałoby temu obozowi piętno reakcyjne. Jestem głęboko przekonany, że w błyskawicznym tempie pociągnęłoby to za sobą dla Polski śmiertelną katastrofę wojny domowej, w której lewica walczyłaby pod komendą PPR, a prawica – ONR. AK przypadłaby rola obrońcy klas posiadających. Następstwem – wasalizacja lub wcielenie Polski do ZSRR. W świetle powyższego ostatni nasz „sukces” w postaci podporządkowania NSZ może mieć wysoce ujemne następstwa, jeśli nie sparaliżujemy ich umiejętną akcją wychowawczą.
  • Autor: Jan Rzepecki, Raport dla generała Bora-Komorowskiego (marzec 1944), cyt. za: Piotr Lipiński, Raport Rzepeckiego, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2005.

• Ruszył proces wyradzania się partyzantki w bandytyzm. Od chwili rozwiązania AK coraz trudniej było rozróżnić bandę rabunkową od grupy niepodległościowej.
  • Autor: Jacek Kuroń
  • Źródło: PRL dla początkujących, s. 13.

• W ślad za moim rozkazem z dnia 3 września 1940 roku znoszę dla użytku wewnętrznego nazwę ZWZ. Wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w kraju stanowią Armię Krajową podległą Panu Generałowi jako jej dowódcy. Stanowisko Pana Generała nosi nazwę Dowódcy Armii Krajowej.
  • Autor: Władysław Sikorski Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych
  • Opis: rozkaz Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową, 14 lutego 1942.
  • Źródło: -walka-nie-tylko-zbrojna Armia Krajowa – walka nie tylko zbrojna, polskieradio.pl, 14 stycznia 2017

• Za zgodą władz polskich wywieziono do pracy przymusowej w ZSSR kilka tysięcy polskich górników i znacznie więcej innych robotników z całej Polski, wywieziono dziesiątki tysięcy żołnierzy AK. Powstały niemniej straszne niż hitlerowskie „polskie” obozy koncentracyjne, jak ten w Rembertowie pod Warszawą. Zamieniono na katownie domy na Pradze, truto wyziewami polskich chłopców w kopalniach uranu, skierowanych tam ze względów „klasowych”. Do kopalń pracujących na rzecz ZSRR. W polskich więzieniach znalazło się więcej żołnierzy AK niż w Oświęcimiu.
  • Autor: Tomasz Strzembosz
  • Źródło: W związku z 10 lipca w Jedwabnem, „Tygodnik Solidarność”, 3 sierpnia 2001

• Zarówno Brytyjczycy, jak i Amerykanie podjęli znaczne wysiłki, aby przekazać do wiadomości publicznej, że członkowie Armii Krajowej byli żołnierzami armii sprzymierzonych, którym należał się status kombatantów. Trzecia Rzesza musiała – choć niechętnie – uznać ten fakt. Natomiast konsekwentnie odmawiały uznania go dwie instytucje: NKWD oraz brytyjskie Ministerstwo Rent i Emerytur.
  • Autor: Norman Davies, Powstanie ’44, wyd. Znak, Kraków 2004.
  • Zobacz też: NKWD

• Znaczna część przywódców podziemia i AK włączyła się w nurt kapitulacji i dalszej współpracy z komunizmem. Nie przeszkodziło to jednak niektórym z nich zająć później, na emigracji, ponownie kierownicze pod względem politycznym, a sztandarowe nieomal pod względem narodowym, stanowiska.
  • Autor: Józef Mackiewicz
  • Źródło: Artur Domosławski, Narodowość – antykomunista, „Gazeta Wyborcza”, 1 grudnia 2001.

Zobacz też:

• 1 Dywizja Pancerna (PSZ)
• 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
• cichociemni
• Dywizjon 303
• Polskie Państwo Podziemne
• powstanie warszawskie
• Westerplatte
• znak Polski Walczącej