Filioque

Trójca Święta

Filioque (łac. i Syna) – łaciński termin, będący nazwą sporu teologicznego prawosławia z katolicyzmem o sformułowanie dogmatyczne zawarte w przyjętej przez Zachód wersji nicejsko-konstantynopolitańskiego wyznania wiary.

• Ale Duch Święty jest z Obu, jak duch z ducha.
  • τὸ δὲ ἅγιον πνεῦμα παρὰ ἀμφοτέρων, πνεῦμα ἐκ πνεύματος (gr.)
  • Autor: św. Epifaniusz z Salaminy, Panarion, 54/74, 7.

• Dlatego jeśli Syn ma od Ojca wszystko, co On [tj. Ojciec] ma, to z pewnością ma od Ojca to, że Duch Święty pochodzi także od Niego [tj. Syna].
  • Si enim quidquid habet, de Patre habet Filius; de Patre habet utique ut et de illo procedat Spiritus sanctus (łac.)
  • Autor: św. Aureliusz Augustyn z Hippony, De Trinitate, XV, 26, 47.

• Duch [Święty] nie jest żadną miarą zmienny. Jeżeliby podlegał zmianie, to niedoskonałość ta dotknęłaby samej natury Boskiej. Jest On bowiem [Duchem] Boga i Ojca; podobnie jest On także Duchem Syna: jako Ten, który z obydwóch (ex amphoin), czyli z Ojca przez Syna (egoun ek Patros dia Hyiou) istotowo wypływa.
  • Autor: św. Cyryl z Aleksandrii, O czci i kulcie w duchu i w prawdzie, ks. I.

• Duch Święty pochodzi wiekuiście od Ojca i Syna, i swoją istotę (essentia) i swoje istnienie (esse subsistens) ma jednocześnie od Ojca i od Syna, i od Obydwu jakby od jednej zasady i jednego tchnienia (spiratio) pochodzi.
  • Opis: orzeczenie soboru florenckiego (1439-1443).
  • Źródło: H. Denzinger, A. Schönmetzer, Enchiridion symbolorum: definitionum et declarationum de rebus fidei et morum, n. 1301.

• (...) jednakowo Duch Święty winien być przez nas wyznawany. Należy głosić, że pochodzi (procedere) od Ojca i od Syna, i z Ojcem i Synem jest jednej istoty (substantia).
  • Opis: orzeczenie synodu toledańskiego III (589 r.), kan. 2,
  • Źródło: H. Denzinger, A. Schönmetzer, Enchiridion symbolorum: definitionum et declarationum de rebus fidei et morum, n. 470.

• Jeśli ktoś mówi, że jedyny Pan Jezus Chrystus został otoczony chwałą przez Ducha Świętego, jak gdyby On używał obcej mocy, która posługiwała się mocą Ducha Świętego i jak gdyby od Niego otrzymał władzę nad duchami nieczystymi oraz moc dokonywania wśród ludzi znaków Bożych, i że to nie był Jego własny Duch (proprium Filii Spiritum), mocą którego dokonał znaków Bożych - niech będzie wyklęty.
  • Autor: św. Cyryl z Aleksandrii, IX Anatematyzm.

• (...) musimy przyznać, że Ojciec i Syn są przyczyną Ducha Świętego, nie dwoma przyczynami, lecz jak Ojciec i Syn są jednym Bogiem i Stwórcą odnośnie stworzenia, tak są jedną przyczyną [tj. zasadą] odnośnie Ducha Świętego.
  • (...) fatendum est Patrem et Filium principium esse Spiritus sancti, non duo principia : sed sicut Pater et Filius, et ad creaturam relative unus creator et unus Dominus, sic relative ad Spiritum Sanctum unum principium (łac.)
  • Autor: św. Aureliusz Augustyn z Hippony, De Trinitate, V, 14, 15.

• Nawet jeśli założymy, że nie jest On [tj. Duch Święty] z Boga [Ojca], ale [tylko] przez Chrystusa, to tak naprawdę nie istnieje.
  • Autor: św. Bazyli Wielki, List 52, rozdz. 4.

• Obym wielbił Ciebie, nasz Ojcze, a razem z Tobą Twego Syna; obym zasłużył na Twego Ducha Świętego, który pochodzi od Ciebie przez Twego Jednorodzonego.
  • Professus sum, semper obtineam: Patrem scilicet te nostrum, Filium tuum una tecum adorem: Sanctum Spiritum tuum, qui ex te per unigenitum tuum est, promerear (łac.)
  • Autor: św. Hilary z Poitiers, De Trinitate, 12, 57.

• Ojciec dał to Synowi, aby to, co od Niego, to i od Syna pochodziło. (...) A więc jak Ojciec ma życie w sobie samym i tak też dał i Synowi, aby miał życie w sobie, tak dał Mu, aby z Niego pochodziło życie, jak pochodzi z Niego [tj. Ojca].
  • Autor: św. Aureliusz Augustyn z Hippony, Homilia 99 o J 16, 13; PL 35, 1890; przekład polski: W. Szołdrski, W. Kania, seria: Pisma Starożytnych Pisarzy (PSP) 15, zeszyt 2, s. 251-252.

• Po raz kolejny jesteśmy pouczani, że Syn jest źródłem Ducha Świętego.
  • Fontem iterum Spiritus instruimur esse Filium.
  • Autor: św. Atanazy Wielki, De Trinitate et Spiritu Sancto.

• Słowem Boga [tj. Ojca] jest Syn, a słowem Syna – Duch (...). Ten zaś, ponieważ Syna słowem jest, przeto jest Boga [tj. Ojca].
  • Autor: św. Bazyli Wielki, Przeciw Eunomiuszowi, ks. V.

• Także Duch Święty, pochodzący od Ojca i Syna, nie jest oddzielony od Ojca ani nie jest oddzielony od Syna.
  • Spiritus quoque sanctus cum precedit a Patre et Filio, non separatur a Patre non separatur a Filio (łac.)
  • Autor: św. Ambroży z Mediolanu, O Duchu Świętym, I, 11, 120.

• Ten, który rodzi,
  Ten, który jest zrodzony,
  Ten, który od Obu pochodzi.
  • sit qui genuit,
    alius qui genitus est,
    alius qui de utroque processit.
  • Autor: św. Leon I Wielki, list Quam Laudabiliter.

• Wielka jest święta i niezrozumiała tajemnica Trójcy, Boga Ojca, Boga Syna, Boga Ducha Świętego, Trójca niepodzielna (...). [Jest] właściwe Duchowi Świętemu, że od Ojca i Syna pochodzi z jednej Boskiej istoty.
  • Magnum est sanctae et incomprehensibile mysterium Trinitatis, Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiritus sanctus, Trinitas indivisa (…) proprium Spiritus sancti ut de Patre et Filio procederet sub una substantia Deitatis (łac.)
  • Autor: św. Hormizdas, List 79 (Ad Iustinum Augustum).

• Wierzę w Ducha Świętego, od Ojca i Syna pochodzącego.
  • Credo sanctum Spiritum a Patre et Filio processisse (łac.)
  • Autor: św. Grzegorz z Tours, Historia Franków.

• (...) wierzę, że Duch Święty pochodzi nie z innego źródła, jak z Ojca przez Syna.
  • Autor: Tertulian, Adversus Praxeas, rozdz. 4.

• Zatem droga poznania Boga pochodzi od jednego Ducha, przez jednego Syna do jednego Ojca. I odwrotnie, naturalna dobroć i świętość natury, i królewska godność, przenikają do Ducha od Ojca przez Jednorodzonego. W ten sposób wyznaje się także hipostazy, a prawowierna doktryna Jednej władzy boskiej nie rozpada się na kawałki.
  • Autor: św. Bazyli Wielki, O Duchu Świętym, 18, 47.

• Zbawiciel sam z siebie wydaje Ducha i tchnie, tak jak i sam Ojciec.
  • Autor: św. Cyryl z Aleksandrii, Kazanie do cesarza Teodozjusza.