Lew Tołstoj

Lew Tołstoj

Lew Tołstoj (1828–1910) – rosyjski pisarz.

Państwo / władza

• Anarchizm nie oznacza braku instytucji w ogóle, lecz tylko takich, które zmuszają ludzi do podporządkowania się przemocy.

• Ani dobrowolnie, ani pod przymusem nie należy brać udziału w działalności państwowej i dlatego nie trzeba być ani żołnierzem, ani feldmarszałkiem, ani ministrem, ani zbieraczem podatków, ani wójtem gminy, ani sędzią przysięgłym, ani gubernatorem, ani członkiem parlamentu i w ogóle nie przyjmować żadnego urzędu, związanego z gwałtem.

• człowiek nie powinien dawać dobrowolnie rządom podatków, ani pośrednich, ani bezpośrednich, także nie powinien korzystać z pieniędzy, zbieranych przez podatki, w formie pensyi, emerytury, gratyfikacyi itp. ani też z instytucyi państwowych, utrzymywanych przy pomocy podatków, zebranych przymusowo z ludu... człowiek chcący działać nie na swe osobiste dobro wyłącznie, ale ku polepszeniu bytu ludzi, nie powinien uciekać się do gwałtów rządowych dla obrony ziemi i innych przedmiotów, ani dla bezpieczeństwa osobistego albo bliźnich; lecz władać ziemią i przedmiotami swej własnej albo cudzej pracy o tyle tylko, o ile do nich inni nie roszczą żądań.

• Gdyby nie było przemocy państwa zapanowałaby miłość.

• Istnieje tylko jeden sposób, aby uwolnić się od zła, jakie niesie porządek państwowy: nie brać udziału w przemocy, leżącej u podstaw państwa.

• Jedno z dwojga: albo ludzie są rozumnemi istotami, albo nie. Jeżeli są nierozumnemi, to wszyscy, i wówczas rozstrzyga u nich gwałt, ale też wszyscy powinni doń mieć prawo. Gwałt ze strony rządu nie ma więc uzasadnienia.

• Jeżeli tylko uwolni się ludzi od przesądu, że jedni mogą organizować życie innych, państwo stanie się niemożliwością.

• Jeżeli zaś ludzie są istotami rozumnymi, to stosunki między nimi, powinny być oparte na rozumie, a nie na gwałcie, dokonywanym przez tych, którzy przypadkowo pochwycili władzę. I dlatego w tym wypadku gwałt rządu także nie ma racyi bytu.

• Łącząc się w rodziny, narody i państwa ludzie wznoszą nieprzezwyciężone przeszkody na drodze do prawdziwego zjednoczenia.

• Państwo przez szkolnictwo, duchowieństwo i uroczystości narodowo – rządowe oddziaływa na wyobraźnie swych poddanych, wytwarzając, albo potęgując w ich duszach uczucie pokory, zachwytu i służalczości dla siebie.

• Rządy i klasy posiadające opierają się nie na prawie, ani na czemkolwiek, coby przypominało sprawiedliwość, lecz na złożonej, sztucznej, przy pomocy nauki wytworzonej organizacyi społecznej, w której wszyscy ludzie pochwyceni są w koło gwałtów, bez możności wyrwania się z niego.

• Rządy usiłują przedstawić istniejący porządek jako coś świętego, nienaruszalnego i grożą ciężkiemi karami tym, którzy, myśląc inaczej, odważyliby się przeciwko niemu wystąpić.

• Rządy zawsze posługują się gwałtem: zarówno konstytucyjne, jak i despotyczne.

• Zbójcy przeważnie okradają bogatych, rządy – przeważnie biednych, bogatym zaś, pomagają w ich przestępstwach, sprzyjają.

• Zgoda na zabijanie jest nieuniknioną koniecznością w każdym ustroju państwowym.

• Źródłem nędzy robotników jest niewola, której przyczyną są pewne przepisy prawne, oparte na zorganizowanej przemocy, czyli rządzie.

Patriotyzm

• Jeżeli każdy naród, albo państwo uważa się za lepsze od innego narodu, albo państwa, to wszystkie one znajdują się w grubym i szkodliwym błędzie.

• Patriotyzm nieuchronnie prowadzi do wojny.

• Zdaje się być oczywistym, że patriotyzm, jako uczucie, jest zły i szkodliwy; jako doktryna, jest bezsensowny.

Kapitalizm

• Bogaci filantropi nie widzą że to, czym rzekomo uszczęśliwiają biednego, wydarli z rąk jeszcze biedniejszego.

• Dziwne, jak wszyscy ukrywamy, że jednym z głównych motorów naszego życia są pieniądze.

• Każdy powinien pracować sam dla siebie, nie wymagając pracy innych i z rezultatów swej pracy przyswajać sobie tyle, ile mu potrzeba do spożycia, resztę rozdawać potrzebującym.

• Ludzie budujący swoje życie na wyzysku bliźniego – a takie jest życie wszystkich bogatych – nie mogą być miłosierni.

• Naprawdę złodziejem jest nie ten kto ukradł potrzebną mu rzecz, lecz ten, który posiada rzeczy zbędne dla niego, a konieczne innym; tak czynią bogaci.

• Nie ma bardziej nieużytecznego zajęcia nad gromadzenie, utrzymywanie i powiększanie bogactw.

• Swoich myśli i uczuć nie wolno spieniężać.

• Własność jest narzędziem panowania bogatych nad biednymi.

Demokracja

• Nie tylko jeden człowiek nie ma prawa rozporządzać wieloma, lecz i wielu rozporządzać jednym.

• Rządy zawsze posługują się gwałtem: zarówno konstytucyjne, jak i despotyczne.; cała różnica polega na tym, że pierwsze obejmują znacznie większą ilość osób, i gwałt, którym się posługują, przybiera formy łagodniejsze; podczas gdy drugie działają brutalniej, a władza w nich skoncentrowana jest w mniejszem gronie osób.

Rewolucja

• Gdyby nawet okoliczności zewnętrzne pomogły rewolucyonistom zwyciężyć, to nie ma żadnych danych na to, że nowopowstałe władze rządowe nie będą jeszcze bardziej despotyczne od starych, chcąc utrzymać nowy porządek społeczno – polityczny.

• Jednym z najbardziej szkodliwych przesądów jest myśl, że można ludzi siłą zmusić do dobrego życia.

• Jeżeli ulepszasz życie innych przemocą na pewno czynisz to dla własnej korzyści.
  • Zobacz też: przemoc

• Największe przeobrażenia w świecie zachodzą nie dzięki nagłym zrywom, lecz dzięki małym, niezauważalnym zmianom.

• Okrucieństwo wszystkich rewolucji jest tylko skutkiem okrucieństwa władców.

• Posługiwanie się gwałtami przeciwko gwałtom jest tem samym, co gaszenie ognia ogniem.

• Prawdziwa dobroć jest nie tylko cnotą i radością, ale i orężem, znacznie potężniejszym niż przemoc.
  • Zobacz też: dobro, przemoc

• Rządów nie należy zwalczać poprzez rewolucye i powstania – straszniejszy jest dla nich opór bierny.

• Trudniej zwalczać ludzi, którzy nie propagują żadnej rewolucyi, ale tylko nie chcą nikomu robić nic złego, uchylają się od płacenia podatków, służby wojskowej itp.

• Wszyscy kierujący wojnami, biorący w nich udział, jak również poskramiacze zbuntowanych mas, albo spiskowców różnego rodzaju, nie mają prawa oburzać się na zamachy anarchistyczne – bez porównania większemi od nich okrucieństwami są egzekucye ze strony rządów, dręczenie ludzi w więzieniach i morderstwa w czasach wojny.

• Z rewolucyonistami rządy załatwić się mogą łatwo: część ich przekupić, część oszukać, innych znowu nastraszyć, a opinię publiczną oburzyć przeciwko nim, przedstawiając w fałszywym świetle ich dążenia.

• Zmusić siłą ludzi, aby czynili to, co jednemu wydaje się dobre, znaczy wywoływać w nich do tego obrzydzenie.

• Żadna przemoc nie poskramia, lecz rozdrażnia człowieka.
  • Zobacz też: przemoc

Pacyfizm

• Bezpieczeństwo i dobro zapewnia społeczeństwu tylko moralność jego członków; podstawą zaś jej jest miłość wykluczająca przemoc.

• Ci, którzy zabijają lub przygotowują zabójstwo, to przestępcy, bez względu na to kim są: sędziami, generałami, królami.

• Głównym wrogiem rządów są ich poddani, przeciwko którym przedewszystkiem armia musi być gotowa do walki.

• Jakież zadziwiające szaleństwo: zabijać ludzi dla ich dobra.

• Jeśli ludzie przestaną widzieć, to co wydawało im się że widzą, to przestaną widzieć w wojnie: służbę ojczyźnie, bohaterstwo wojny, chwałę wojskową i patriotyzm, a zobaczą to, co jest: nagą prawdę zabójstwa.

• Odpowiadaj dobrem na zło, a zniszczysz w podłym człowieku zadowolenie ze zła.

• Wojna nie jest niczym innym, jak sporem między rządami o władzę nad poddanymi.

• Wojsko stanowi główną podporę rządów.

• Zabójstwo jest zawsze zabójstwem, bez względu na motywy i okoliczności.

• Zgoda na zabijanie jest nieuniknioną koniecznością w każdym ustroju państwowym.

Egalitaryzm

• Dopóki są rzeźnie, dopóty będą także pola bitew.

• Dzieci są mądrzejsze od dorosłych; dziecko czuje, że w każdym człowieku jest to, co w nim, i nie ceni tytułów, lecz jedynie to, co tkwi w każdym.

• Za nierówność między ludźmi odpowiedzialni są zarówno ci, którzy się wywyższają nad innych, jak i ci którzy się poniżają.

Religia

• Bóg dał człowiekowi pożywienie, a diabeł kucharzy.

• Bóg jest istotą wieczną, bytującą zewnątrz nas, kierującą nami, wymagającą od nas sprawiedliwości.

• Bóg jest istotą, do której dążymy, którą znamy, ale której pojąć nie możemy.

• Ci którzy skazywali na śmierć i palili ludzi zaczynających rozumieć prawdziwą naukę, uważali ich za sługi diabłów.

• Do cerkwi odnosić się można, albo z nabożeństwem, albo z odrazą.

• Kościół to jest coś takiego, że gdy ludzie kłamią i czują, że im się nie wierzy, wtedy powołując się na Boga mówią: „Jak boga kocham, prawdą jest to co mówię”.

• Kościół w celu pokonania swych wrogów, nie dysponując innym orężem niż przemocą zaczął prześladować, skazywać na śmierć i palić na stosie, wszystkich, którzy jego władzy nie uznawali.

• Kościoły, dążąc wyłącznie do zysku są podporą państwa w wyzysku, ucisku i terrorze ludu.

• Ludzie kościoła posiadłszy zaś władzę, naturalnie urośli w pychę i w większości przypadków ulegli zepsuciu.

• Ludzie, którzy uznali się za członków nieomylnego kościoła nabrali przekonania, że zbrodnią byłoby pozwolić fałszywym wykładowcom nauki gorszyć ludzi, więc ich zabijanie jest sprawą miłą Bogu.

• Ludzie, którzy uznali się za kościół, nabierają przekonania, że są nieomylni i dlatego nie mogą się już potem wyrzec żadnego, choćby raz powiedzianego głupstwa.

• Nauka Chrystusa kieruje ludźmi przez wskazywanie im tej nieskończonej doskonałości – Ojca niebieskiego, do którego dobrowolnie dążyć może każdy człowiek, bez względu na stopień swej niedoskonałości.

• Ostateczne zwyrodnienie chrześcijaństwa i jego moralny upadek miało miejsce z chwilą uczynienia z niej religii państwowej; w tym momencie chrześcijaństwo usankcjonowało mordowanie, grabienie, wojny, morderstwa, rozpustę.

• Wątpliwości nie rujnują wiary, lecz wzmacniają ja.

• Zewnętrzna potęga jest tylko po to potrzebna aby ukryć fałsz.

• Zinstytucjonalizowane chrześcijaństwo stało się religią zdegenerowaną, zwyrodniałą, co objawia się poprzez rezygnację z wymogów etycznych i zastąpieniu ich zewnętrznymi oznakami kultu.

• Życie nasze polega na dążeniu do Boga.

• Kapłani zakryli przed ludźmi słońce a dali im świeczkę.

Wolność

• Czas to szansa dla wolności, możność działania.

• Człowiek nie tylko może, lecz powinien być wolny.

• Człowiekowi jest dana władza tylko nad samym sobą.

• Ludzie pozostawieni sami sobie, bez rządu, a nieraz wbrew jemu, tworzyli i tworzą różne pożyteczne instytucje, spełniające należycie swe funkcje.

• Podporządkować się innym może tylko człowiek, który czuje się wolny.

• Wiara w autorytety powoduje, że błędy autorytetów przyjmowane są za wzorce.

Rodzina

• Jeśli człowiek nie może przebaczyć bratu, nie kocha go.

• Jeśli nie kocha się ludzi, wszystko jest zagmatwane i trudne.

• Kto gardzi bratem, gardzi sam sobą.

• Nie można kochać tych, których się boimy.

• Nie należy potępiać człowieka, ponieważ nigdy nie wiadomo, co się dzieje w jego duszy.

• Nienawidź zła w człowieku, człowieka kochaj.

• To, że nie kochasz, nie znaczy, że nie ma w tobie miłości, lecz że jest w tobie coś, co jej przeszkadza.
  • Zobacz też: rodzina

• Wszystkie szczęśliwe rodziny są do siebie podobne, każda nieszczęśliwa rodzina jest nieszczęśliwa na swój sposób.

• Z pierwszymi dziećmi zawsze człowiek przesadza, chce zrobić z nich coś nadzwyczajnego.
  • Źródło: Wojna i pokój

• Wszystkie rodziny cieszą się tak samo, każda cierpi na swój sposób
  • Źródło: Anna Karenina

Wegetarianizm

• Człowiek może zdrowo żyć nie zabijając zwierząt dla pożywienia. Dlatego też, jeżeli zjada mięso, uczestniczy w odbieraniu zwierzętom życia tylko po to, aby zaspokoić swój apetyt. Działanie takie jest więc niemoralne.

• Jak możemy oczekiwać idealnych warunków na Ziemi, gdy nasze ciała są grobami zamordowanych zwierząt? Dopóki będą istniały rzeźnie, będą istniały i pola bitew.
  • Zobacz też: wegetarianizm

• Wegetarianizm stanowi kryterium, dzięki któremu możemy poznać, czy czyjeś dążenie do moralnej doskonałości jest prawdziwe i szczere.

Inne

• Czas się nie spieszy, to my nie nadążamy.

• Człowiek nad niczym nie ma władzy, póki boi się śmierci. A kto się jej nie boi, do tego należy wszystko.
  • Źródło: Wojna i pokój

• Człowiek stosujący przemoc jest większym niewolnikiem od tego, który cierpi z jej powodu.

• Dobro rodzi się wtedy, gdy człowiek zapomina o sobie.

• Gdyby nie było cierpienia, człowiek nie znałby swych granic, nie znałby siebie.
  • Źródło: Wojna i pokój

• Jeśli boisz się czegoś, wiedz, że przyczyna twego strachu tkwi nie poza tobą, lecz w tobie.

• Kiedy ciało słabnie, silniej czuje się duszę.
  • Zobacz też: dusza

• Kochać znaczy czynić dobro.

• Młody człowiek boi się związać – ceni własną swobodę, która jest mu niezbędna do wielu innych rzeczy.
  • Źródło: Wojna i pokój

• Najgłupszy argument – jeśli nie można osiągnąć ideału, lepiej nic nie robić.

• Nauka – to pokarm dla rozumu.

• Nic tak nie odciąga ludzi od prawdy, jak bezmyślne naśladowanie tego, co robią wszyscy.

• Nic tak nie rozbudza lenistwa, jak jałowe rozmowy.

• W najlepszych nawet przyjacielskich, niewymuszonych stosunkach pochlebstwo czy pochwała są niezbędne jak smar niezbędny jest dla kół, aby się toczyły.
  • Źródło: Wojna i pokój

• Wiedza daje pokorę wielkiemu, dziwi przeciętnego, nadyma małego. Nic tak nie ogranicza prawdziwej wiedzy, jak przekonanie, że się wie to, czego się nie wie.

• Większość życiowych problemów rozwiązuje się jak algebraiczne równania: sprowadzaniem do najprostszej postaci.

• Wychowanie psuje ludzi, a nie naprawia.

• Złej myśli nie można odpędzić, gdy przyjdzie do głowy, ale można zrozumieć, że jest zła.

• Nie dane jest człowiekowi sądzić, co sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe. Ludzie wiecznie się mylą i będą się mylić – i to właśnie w tym, co uważają za sprawiedliwe albo za niesprawiedliwe.
  • Źródło: Wojna i pokój

O Tołstoju

• Wszyscy rugają Tołstoja. Ale czyż oni nie mogą pojąć, że to jest po prostu nieszczęśliwy człowiek. On po prostu nie ma organu, którym się wierzy.
  • Autor: Iwan Bunin

Zobacz też

• anarchizm