Nikołaj Bierdiajew

Nikołaj Bierdiajew (1874–1948) – rosyjski filozof.

• Bardzo wcześnie środowisko szlacheckie, z którego pochodzę, stało mi się obce. Wszystko mnie w nim denerwowało, a wiele jego cech wydawało mi się wręcz wstrętnymi. (…) Od dziecka odczuwałem wstręt do państwa jako instytucji oraz do wszelkiej władzy. Pamiętam, że gdy będąc małym chłopcem zbliżałem się tylko do jakiegoś gmachu, który był siedzibą instytucji państwowej, choćby najniewinniejszej natychmiast wprawiało mnie to w stan najwyższego wzburzenia. (…) Wszelka instytucja państwowa, stawała się w moich oczach siedliskiem inkwizycji, każdy zaś jej przedstawiciel – siepaczem. (…) Wrodzony mi jest jakiś metafizycznie anarchistyczny personalistycznie anarchistyczny sposób myślenia. Właściwy mi jest on dzisiaj tak, jak właściwy był mi w czasach chłopięcych i młodzieńczych.

• Bóg życzył sobie państwa dla wypełnienia swoich zamysłów.

• Całe życie byłem buntownikiem. (…) Byłem buntownikiem nie ze względu na ukierunkowanie myśli w jakimś okresie mego życia, ale z natury. Jestem skłonny do buntowania się. Niesprawiedliwość, przemoc dokonana nad godnością i wolnością człowieka, wywołują we mnie gniewny protest.

• Chrześcijaństwo to skierowanie całego świata ku człowiekowi, uczynienie człowieka centrum świata.
  • Zobacz też: religia, chrześcijaństwo

• Demokracja bywa fantastyczna tylko w żywiole rewolucji.

• Dobro jest śmiertelnie nudne, jeśli nie jest twórcze.

• Fanatyzm to obłęd, który został zrodzony przez niemożność objęcia pełni prawdy.
  • Zobacz też: fanatyzm

• Ideał arystokratyczny wymaga realnego panowania lepszych, demokracja – formalnego panowania wszystkich.

• Kontemplacja to tajemnicza aktywność, to przemienianie świata.

• Narodzić może się wyłącznie ten, kto jest śmiertelny.

• Nazywa się mnie filozofem wolności. Jakiś prawicowy hierarcha powiedział o mnie, że jestem „niewolnikiem wolności”. Rzeczywiście, wolność jest czymś, co ukochałem nade wszystko. Cały wywodzę się z wolności. Jest ona niejako moją rodzicielką. Wolność stanowi dla mnie szczególny rodzaj stanu pierwotnego. Moja oryginalność jako filozofa sprowadza się do tego, że podstawą mojej filozofii nie jest byt, lecz – wolność. Wydaje mi się, że w sposób tak radykalny, jak ja nie czyni tego żaden inny filozof. W wolności kryje się tajemnica świata.

• Przyczyną zła jest niezrealizowane dobro.

• Uważam się za spadkobiercę tradycji słowianofilów i okcydentalistów Czaadajewa i Chomiakowa, Hercena i Bielińskiego, a nawet Bakunina i Czernyszewskiego (nie bacząc na różnicę światopoglądów), a przede wszystkim Dostojewskiego, Lwa Tołstoja, Włodzimierza Sołowiowa i Mikołaja Fiodorowa. Jestem myślicielem i pisarzem rosyjskim.

• Utopie wydają się o wiele bliższe urzeczywistnienia, niż się dotychczas sądziło. I oto stajemy dziś przed nową, nader niepokojącą kwestią: Jak uniknąć ich definitywnego urzeczywistnienia? [...] Utopie dają się urzeczywistniać. Życie zmierza w ich stronę. Ale być może nadchodzi nowa epoka, epoka, w której intelektualiści i warstwy wykształcone znajdą sposób na uwolnienie się od utopii i na powrót do społeczeństwa, które będzie nieutopijne, mniej „doskonałe” i bardziej wolne.