Tadeusz Boy-Żeleński

popiersie Tadeusza Boya-Żeleńskiego

Tadeusz Boy-Żeleński (1874–1941) – polski pisarz i publicysta

Dzieła

• Kler, który, uporawszy się z 'heretykami' położył w dawnej Polsce rękę na wszystkim, przyczynił się do pogrążenia narodu w owej straszliwej ciemnocie, w jakiej tkwiliśmy przez cały wiek siedemnasty i trzy czwarte ośmnastego, wówczas gdy inne narody spełniały największą pracę myśli.
  • Źródło: Dziewice konsystorskie

• Oto jak nas, biednych ludzi,
  Rzeczywistość ze snu budzi.
  • Źródło: Słówka – Tetralogia z kajetu pensjonarki

• Pamiętajcie, drogie dziatki,
  Nie żartować z ojca, matki,
  Bo paraliż postępowy
  Najzacniejsze trafia głowy.
  • Źródło: Słówka – Dziadzio
  • Zobacz też: ojciec, matka

• Pełna wrzasku ziemia polska
  Od Czikago do Tobolska.

• Takie ma kobieta szanse,
  Gdy się z wieszczem wda w romanse.
  A niech która się odważy
  Zerwać nici tych szantaży,
  Śluza przekleństwa się otwiera:
  „Puchu marny” et cetera!
  • Źródło: Słówka – Replika kobiety polskiej

• Z kobietami trzeba twardo,
  A nie cackać się z pulardą.
  • Źródło: Słówka – Tetralogia z kajetu pensjonarki
  • Zobacz też: kobieta

• Z tym największy jest ambaras,
  Żeby dwoje chciało naraz
  • Źródło: Słówka – Tetralogia z kajetu pensjonarki

Pisma

• Pisarz francuski to dla wielu blagier, dla którego nie ma nic świętego, który ze wszystkiego się śmieje i mówi sprośności.(...) Skoro przeznaczeniem naszym jest poznawać Francję z owej śmiejącej strony, nauczmyż się bodaj rozumieć ten francuski uśmiech. Wieki nieprzerwanej pracy i kultury są poza tym uśmiechem. Trzeba było zdeptać we wszystkich kierunkach wszystkie ścieżki, wszystkie dziedziny ducha, aby w świecie myśli stworzyć sobie ogródek intelektualnej zabawy, aby skrót mądrości pokoleń umieć podawać w żartobliwej formie.

Źródło: Pisma, tom 14, s.41

• • Zobacz też: śmiech, uśmiech

Inne

• Atrament jest jak kanapa, kto go raz pokosztuje, ten do niego wraca

• Czysta wariacja ta demokracja.

• Dawniej ludzie mniej mieli kultury lecz byli szczersi.

• Każdy człowiek staje się pajacem byle go pociągnąć za odpowiednią nitkę.

• Może dupa nareszcie
  Oczyści atmosferę.

• Nic się tak nie powtarza jak ekscentryczność i oryginalność.

• Nie jestem ani satyrykiem, ani humorystą, te etykietki są mi bardzo niemiłe, jestem (...) czystej krwi błaznem i nie widzę innego odcienia na wyrażenie swego temperamentu literackiego.
  • w: Akcent nr 2–3, 1991, za: Andrzej Stawar, Tadeusz Żeleński (Boy), Warszawa 1958, s.93

• W tym jedynym w swoim rodzaju mieście szaleństwem byłoby tracić czas na opukiwanie płuc i macanie wątrób absolutnie takich samych, jak te w kraju.
  • Źródło: Moje wyznania (Mes confessions, odczyt wygłoszony na Sorbonie w 1927 roku, tłum. Tomasz Stróżyński: Pracowite błazeństwo. O przekładach Tadeusza Żeleńskiego (Boya), Akcent numer 2–3, 1991
  • Opis: Tadeusz Żeleński o Paryżu

• Życie ludzkie na pozór to zwykły kawał, lecz on nie jest tak prosty, jak by się zdawał.

O przekładach Boya-Żeleńskiego

• – Jak to się stało, że została pani tłumaczką?
  – (...) Nauczyłam się tłumaczyć na Boyu-Żeleńskim. Czytałem całe stronice jego tłumaczeń z różnych epok – od XV do XIX wieku. To, co zrobił Boy, nie ma odpowiednika w świecie. On stworzył francuską literaturę dla Polski. W sposób doskonały.
  Od Boya nauczyłam się rzeczy zasadniczej, z której z początku nie śmiałam korzystać: swobody. Nauczyłam się, że dosłowność jest śmiercią każdego tłumaczenia, a nawet każdego tekstu. Nie mogę przecież opisać tej firanki dokładnie taką, jaką ona jest. Mogę ją tylko opisać w przybliżeniu.
  (...)
  – Czy porównywała pani tłumaczenia Boya z oryginałami?
  – Nigdy, tylko zdarzało mi się wiedzieć, jak to brzmi po francusku. On tłumaczył wielkich pisarzy z największą swobodą, bez cienia dosłowności. Ale to jednocześnie było dosłowne, tzn. w jego tłumaczeniach nigdy nie ma niczego, co by wychodziło poza intencje autora.
  Odkryłam kiedyś, że jeśli on nie może zmieścić dwóch przymiotników w zdaniu na górnej połowie stronicy, to daje je w dolnej połowie przy innym zdaniu. Żeby zachować rytm, którego chciał pisarz. Trochę inaczej, ale jednak zachować. Rytm pisarza, który chciał określić coś dwoma przymiotnikami.
  Zrobiło to na mnie wielkie wrażenie..
  • Autor: Joanna Guze, za: wywiad z Joanną Guze opublikowany w Gazecie Wyborczej; rozmawiał Jacek Szczerba. Źródło: http://www.textum.pl/tlumaczenia/portal_tlumaczy/informacje/tlumaczenia_literackie/artykuly/wywiad_guze. html

• Książką niechlujną i sprośną tak, że najśmielsze nowele Boccaccia są wobec niej ideałem czystości, uraczył nas Boy w swoim ordynarnym przekładzie. Ordynarnym – nie możemy cofnąć tego słowa. Tłumaczył bowiem polszczyzną XVI w. istotnie wdzięczną i poprawną, dopóki nie natrafił na jakiś termin skatologiczny. Lecz wtedy, wbrew nawet prawdzie historyczno – językowej, pomagał sobie najbardziej wstrętnymi nowotworami, pomagał zuchwale, by uwypuklić pornografię brantomową.
  • Autor: prof.A. Fisher, za: Tomasz Stróżyński, Pracowite błazeństwo. O przekładach Tadeusza Żeleńskiego (Boya), Akcent numer 2–3, 1991
  • Opis: o Żywotach pań swowolnych Brantôme

Zobacz też

• Gargantua i Pantagruel