Gabinet doktora Caligari

Kadr z filmu

Gabinet doktora Caligari (niem. Das Cabinet des Dr. Caligari) – niemiecki film niemy z 1920 roku, wyreżyserowany przez Roberta Wiene. Autorami scenariusza są Carl Mayer i Hans Janowitz.

O Gabinecie doktora Caligari

• Gabinet doktora Caligari to kluczowa pozycja wśród dziwnych, fantastycznych filmów, które tak licznie powstawały w Niemczech w latach 20. i niesłusznie kojarzone były z ruchem ekspresjonizmu w sztuce. O ile większość filmów w pierwszych dwóch dziesięcioleciach rozwoju kina utrzymana była w stylu „okna na świat” braci Lumière, gdzie zarówno fikcyjne, jak i dokumentalne historie przedstawiono w sposób poruszający emocjonalnie, co pozwalało widowni zapomnieć, że znajduje się w kinie, Gabinet wraca do maniery Georges’a Melies, prezentując stylizowane, magiczne efekty teatralne, które wyolbrzymiają lub karykaturują rzeczywistość. W tym filmie oficjele siedzą na śmiesznie wysokich stołkach, na ścianach i twarzach kładą się cienie, w całej scenografii przeważają postrzępione formy, plenery są ewidentnie malowane, a nierealistyczne horyzonty i sposób gry odznaczają się niezwykle przesadną stylizacją.
  • Autor: Kim Newman, Gabinet doktora Caligari, w: 1001 filmów, które musisz zobaczyć pod red. Stevena Jaya Schneidera, Elipsa, Warszawa 2004, ISBN 83-7265-062-4, tłum. zespół, s. 36.

• Nakręcony osiemdziesiąt pięć lat temu Gabinet doktora Caligari mógłby pozostać w historii kina tylko jako film, który zapoczątkował niemiecki ekspresjonizm i skierował sztukę filmową na nowe tory rozwoju. Jego sławę zwiększyło jednak wykreowanie postaci charyzmatycznej, doktora Caligari, której symboliczne znaczenie ujawnili późniejsi interpretatorzy.
  • Autor: Grażyna Stachówna, Władcy wyobraźni. Sławni bohaterowie filmowi, Znak, Kraków 2006, ISBN 8324007113, s. 131.

• O niemieckim ekspresjonizmie mówi się często używając zawiłych terminów i groźnie brzmiących nazwisk. Tymczasem, aby zrozumieć – i poczuć – niemiecki ekspresjonizm, wystarczy obejrzeć właśnie Gabinet doktora Caligari. Takie sceny jak wizyta doktora w ratuszu miejskim (bezradność bohatera podkreślająca odrealnione dekoracje), przebudzenie somnambulika Cesara (czarno-biały makijaż aktora, nagłe otwarcie diabolicznie błyszczących oczu) albo zakradanie się Cesara do łóżka Jane (morderca niczym cień „odrywa się” nagle z ciemności i rzuca ku bohaterce). Zwróćmy też uwagę, w których momentach filmu łagodnieją ostre kąty dekoracji – może się to okazać kluczem do zrozumienia filmu i spinającej go niejasnej klamry.
  • Autor: Bartłomiej Paszylk, Leksykon filmowego horroru, Instytut Wydawniczy Latarnik, Michałów-Grabina 2006, s. 10.

• Zdaniem niemieckiego historyka i teoretyka kina, Siegfrieda Kracauera, film miał zapowiadać epokę nazizmu właśnie poprzez historię tytułowego doktora Caligariego, hipnotyzującego somnambulika Cezara i zmuszającego go do zbrodni. W istocie dzieło Roberta Wiene, który przeszedł do historii kina tym jednym tytułem, sugestywnie stwarza atmosferę niepokoju i zagrożenia, co odzwierciedlało kondycję psychiczną społeczeństwa niemieckiego po przegranej I wojnie światowej.
  • Autor: Jan F. Lewandowski, Wielkie kino. 150 filmów, które musisz zobaczyć, Videograf II, Chorzów 2006, ISBN 83-7183-394-6, s. 10.