Dzieje Tewji Mleczarza

Dzieje Tewji Mleczarza (także Dzieje Tewjego Mleczarza; jid. Ganc Tewje der Milchiker) – powieść Szolema Alejchema; tłum. Anna Dresnerowa.

A samemu jest się też nie więcej niż grzesznym człowiekiem i chciałoby się na stare lata dać odpocząć złamanym gnatom, poczuć wreszcie, że jest się człowiekiem, a nie bydlęciem. Dosyć tej gonitwy! Dosyć myślenia wciąż tylko o tym świecie! Czas pomyśleć już trochę i o tamtym świecie, wielki czas!

Baba zawsze zostaje babą; nie darmo rzekł król Salomon, że pośród tysiąca kobiet ani jednej możliwej nie znalazł. Całe szczęście, dalibóg, że nie ma dziś mody na kilka żon.

Człowiek – prawię – to tak jak ten stolarz: stolarz żyje, żyje i umiera, a człowiek tak samo: żyje, żyje i w końcu umiera.
- Źródło: wyd. Wrocław 1994, s. 57.

Dziwne jest tylko jedno: dlaczego Kasrylewka odczuwa wszystkie bóle całego świata, a nikt na całym świecie nie współczuje cierpieniom Kasrylewki.

Ma (...) bardzo przyzwoitego ojca, a już dziadka miał istne cacko! Nawet będąc ślepym siedział dzień i noc nad Torą.
- Źródło: wyd. Wrocław 1989, s. 53.

Mamy wielkiego Boga, potężnego Boga, a jednak oby tyle błogosławieństw Stwórca raczył mi zesłać, ile razy tenże Pan Wszechświata spłata człowiekowi takiego figla, że...

Na, masz ci los! Czy ja ci coś złego powiedziałem? Czy ja mam zamiar przeciwstawiać się, broń Boże, temu, co czyni Najwyższy? Albowiem skoro On tak ładnie rządzi swoim światem i sprawia, że dzieci nie są dziećmi, a rodzice tyle znaczą, co to błoto, to pewno on chyba wie lepiej, jak należy postępować?...

Nie gniewajcie się, jeśli wypsnęło mi się nieodpowiednie słowo. Koń o czterech nogach się potknie, a co dopiero człowiek o jednym języku...

Nie ma takiego wrzodu na świecie, ażeby się w końcu nie zagoił, i takiego nieszczęścia, o którym by się nie zapomniało.

Nie ma, słyszycie, nic gorszego na świecie od tego, jak wy kogoś besztacie, mieszacie z błotem, a ten milczy. Was żółć zalewa, a tamten siedzi i uśmiecha się!

Nie powinnaś zapominać, „skąd przybyłeś i dokąd zdążasz” – czyli kto jesteś ty, a kim jest on.

No, idźcie tu i gadajcie z dzisiejszymi dziećmi! Wychodzi tak, jak wam na początku powiedziałem: „Synów wychowałem i wywyższyłem” – czyli pracuj dla dzieci, bij głową o ścianę, „a oni mną wzgardzili” – czyli: a oni powiadają, że rozumieją więcej od was.

Otóż jadę sobie furmanką do domu pogrążony w smętnych dumaniach i myślach, zadając pytania Panu Wszechświata i sam sobie na nie odpowiadając... I nie tak już wielki jest mój żal do Stwórcy, z Bogiem już się jako tako przeprosiłem, mam tylko żal do ludzi. Dlaczego ludzie są tacy źli, skoro mogliby być dobrzy? Po co zatruwać życie i sobie, i komuś, jeśli jest się w stanie życie umilić i być szczęśliwym? Czy może być tak, iż Pan Bóg stworzył człowieka po to jedynie, ażeby się męczył na tym świecie?... Po co Mu to było?...

Patrzę sobie w górę, w niebo, a myśli moje pętają się tu, po ziemi. „Niebiosa są niebem dla Pana”, czyli – niebiosa są dla Pana Boga, „a ziemia” – czyli ziemię – tak sobie myślę – oddał On „ludziom” – czyli śmiertelnikom, ażeby tłukli łbami o ścianę, darli się między sobą z wielkiej „rozkoszy”, bili się o funkcję gabaja, o sziszi, o mafir...

Pieniądze to błoto! Najważniejsze to sam człowiek, znaczy się, żeby człowiek był człowiekiem.

Sami jesteście ojcem, macie dzieci, tak samo jak ja rozumiecie znaczenie słów Pisma świętego: „Jak lituje się ojciec nad dziećmi swymi”, a uczucie, gdy dziecko, które choćby nie wiem jak zgrzeszyło, patrzy prosto w duszę wołając: „tato!” jest wam także znane... No, proszę, bądźcie wy wtedy mędrcem i odepchnijcie je od siebie.

Skruchę? Za późno! Gałązka raz zerwana z drzewa musi uschnąć! Liść, który spadł z drzewa, musi zbutwieć.

Słowem, jeśli w świętych księgach powiedziane jest: „Wbrew swej woli żyjesz” – czyli że człowiek własnoręcznie życia sobie nie bierze, nie jest to pewno powiedziane ot, tak sobie.

– Twoja siostra Hodł – mówię – nie zrobiłaby tak... – A ona przerywa mi, Bejłkie znaczy się, i mówi tak:
– Przecież ci już nieraz mówiłam – powiada – ażebyś mnie, tato, z Hodł nie porównywał. Hodł – mówi – żyła w czasach Hodł, a Bejłkie – powiada – żyje w czasach Bejłkie. A od czasów Hodł – ciągnie dalej – do czasu Bejłki jest tak daleko – powiada – jak stąd do Japonii...

Zobacz też: